دکتر زهره وطن خواه؛ متخصص کودکان و نوزادان، مدرس انجمن علمی پزشکی لیزر ایران
نخستین تحقیقات در خصوص بکارگیری لیزر در درمان، در زمینه استفاده لیزرهای با توان‌های بالا در جراحی متمرکز می‌بود.
اما بتدریج لیزرتراپی و بکارگیری لیزرهای کم توان در پزشکی در اواخر دهه 60 میلادی یعنی تنها 8 سال پس از ساخت نخستین لیزر آغاز شد.
در این زمان دانشمندان و پزشکان از تابش اشعه لیزر بر سلول‌ها به منظور تأثیر گذاری بر بیماریها بهره گرفتند.
پروفسور آندرو مستر جراح در بوداپست و کسی که پدر علم "تحریک یا برانگیزش بیولوژیک لیزر" شناخته می‌شود، به این نتیجه رسید که لیزرها با توان پایین می‌توانند در مسیر تابش خود اثرهای بیولوژیکی برجاگذارند.
این‌ها در هنگام تابش بر پوست اثرهای غیرگرمایی دارند. او سالها بعد نتایج کار خود را تحت عنوان کاربرد لیزهای کم توان منتشر کرد.
لیزرها با چگالی توان کمتر از 670 بدون آنکه اثر حرارتی بوجود آورنداز راه فتوبیواستیمولیشن (تحریک نوری بافتهای زنده) عمل می‌کنند.
این لیزرها معمولاً در محدوده طول موج 1200-650 نانومتر هستند، جذب کمی در کروموفورهای (رنگدانه‌های) پوستی دارند یعنی کروموفورهایی چون آب، ملانین، هموگلوبین و اکسی هموگلوبین کمتر آنها را جذب می‌کنند و این موضوع باعث نفوذ بیشتراین لیزرها در پوست و لایه‌های زیرین آن می‌شود، تا روی کروموفورهای سلولی مانند میتوکندری اثر گذارنند.
در زمینه بکارگیری لیزر در کودکان در گذشته گفته می‌شد به دلیل افزایش روند رشد سلولی، تابش روی خلوط اپیفیزی (صفحات رشد) در استخوان‌ها کنترااندیکه (عدم تجویز) است امروزه گزارش می‌شود که نه تنها منجر به کوتاهی قد نشده بلکه در درمان بیماری آزگوت چلاتر مؤثر می‌باشد.
از آنجاییکه لیزر کم توان، اثرات خود را از طریق فتو بیواستیمولیشن (تحریک نوری بافتهای زنده) اعمال می‌کند و اثر حرارتی ندارد، بدون درد بوده و پذیرش آن در اطفال سهل و راحت است.
نداشتن عوارض جانبی و ایمن بودن از مزایای کاربرد لیزر در اطفال می‌باشد.
به طور خلاصه می‌توان گفت اثرات درمانی لیزر کم توان بر این 8 اصل فیزیولوژیک پا بر جا است. ُ تحریک بیولوژیک، اثر بر روی سیستم ایمنی، اثر ضد التهاب و ضد آدم، اثر بر روی عروق و سیرکولاسیون (جریان خون)، اثر بر روی لنف، اثر بر روی ترمیم زخم، اثر بر روی اعصاب، و اثر بی دردی.
هنگام کار با کودکان بهتر است حتماً قبل از شروع درمان چند دقیقه‌ای با کودک صحبت شود و از نظر بی دردی به وی اطمینان خاطر داده شود. حتی به وی اجازه دهیم پروب (هندپیس یا قلم) لیزر را در دست بگیرد.
هنگام درمان بودن والدین کنار کودک، دلگرم کننده می‌باشد.
به اضافه اینکه باید توجه داشت که در درجه اول والدین باید قبل از شروع درمان کاملاً از نظر اثربخشی، تکنیک، ایمنی لیزر، وبدون عارضه جانبی بودن آن مطلع باشند و رضایت کتبی از آنان گرفته شود.
هنگام کار درمانگر، کودک و همراه کودک باید از عینکهای مناسب آن طول موج لیزر استفاده کنند.
لیزرهای کم توان معمولاً در محدوده طول موج 650-1200 نانومتر قرار دارند، جذبی کمی د ر کروموفورهای پوستی دارند و کروموفورهایی همچون آب، ملانین، هموگلوبین و اکسی هموگلوبین کمتر آنها را جذب می‌کند.
با توجه به تفاوتهای فیزیولوژیک و سایکولوژیک (روانی)، وضعیت متابولیک، بالانس هورمونی، و ضخامت پوست انرژی دانسیته بکار برده شونده بین کودکان و بزرگسالان متفاوت می‌باشد.
بیماریهای متعددی در کودکان با کمک لیزر (به تنهایی یا همراه با روش‌های دیگر) قابل درمان می‌باشند که به چند نمونه از آنها اشاره می‌کنم.
* عفونت‌های دستگاه تنفس فوقانی: رینوفارنژیت، رینیت (عفونت بینی)، آدنوییدیت، فارنژیت (عفونت حلقی)، تونسیلیت (عفونت لوزه)، سینوزیت، اوتیت (عفونت گوش) حاد و مزمن.
* عفونت‌های دستگاه تنفس تحتانی: برونشیولیت، برونشیت، پنومونی حاد و مزمن.
* عفونت‌های پوستی و مخاطی: کاندیدیاز دهانی، هرپس لبیال (تبخال لبی) عودکننده، استوماتیت (زخم) آفتی عودکننده، زخم و التهاب گوشه لب، درماتیت و ...
* عفونت‌های پوستی شایع ویرال (ویروسی)، باکتریال و قارچی: مولوسکوم کونتژیوسوم، درماتیت استرپتوکوکی پری آنال (اطراف مقعد)، فولیکولیت، درماتیت پوشکی، زردزخم و...
* ناراحتی‌های آلرژیک: رینیت آلرژیک، آسم، درماتیت آتوپیک، پورپورای آلرژیک.
* آسیب اعصاب: فلج عصب صورت، فلج براکیال (ارب دوشن)، فلج عصب رادیال.
* مالفورماسیون‌های (ناهنجاری‌های) عروقی: همانژیوم (تومور عروقی) و ماکولهای کافه اولت.
انواع زخم و اسکار، سوختگی‌های درجه 1 و 2، آسیب‌های ورزشی، گزیدگی‌ها، کلوئید (بافت اضافی). آکنه، آرتیت روماتوئید جوانان، رویش دندان شیری و دائم، محل تزریق بیحسی، تروما به لب و دندانهای جلویی، پالپوتومی (حذف بافت اطاق عصب دندان) و ...
لیزر آکوپانکچر (طب سوزنی با لیزر)، به کارگیری لیزر به جای سوزن در طب سوزنی اطلاق می‌شود به این جهت که دیگر سوزنی در کار نیست مورد پذیرش اطفال است.
در بیماریهای مختلف در نقاط مشخص آکوپانکچر با این روش لیزر تابانده می‌شود. (ابزاری به انتهای پروب لیزر اتصال می‌شود که باعث می‌شود بیم لیزر به اندازه سوزن فوکوس (متمرکز) می‌شود.) از جمله فلج مغزی اسپاستیک، شب اداری، اسهال و....
با توجه به اینک نیمه عمر بیولوژیک لیزر 9 - 72 ساعت می‌باشد جلسات درمانی به صورت 2 - 3 بار در هفته و به تعداد حدود 8 تا 10 جلسه تنظیم می‌شود.
راههای انتقال اشعه لیزر به بدن: تابش خارجی یا از طریق پوست: روش تماسی و روش غیر تماسی (اسكن كردن)، تابش به داخل حفره‌های طبیعی بدن، تابش داخل وریدی، تابش بر روی نقاط طب سوزنی، تابش بر روی مسیر لنف.
نتیجه: لیزرتراپی در اطفال توانسته در طول سالیان سپری شده به عنوان یک روش رقابتی با دیگر درمانها جایگاهی کسب کند.
با توجه به فوائد آن، غیر تهاجمی بودنش، بی دردی و سهولت آن، تقویت سیستم ایمنی، کاستن داروهای مصرفی، عوارض جانبی بسیار ناچیز، کنترا اندیکاسیون (عدم تجویز) محدود و قیمت مناسب آن در کشورهای مختلف جهان برای خود جایگاهی باز کند.
در کشور ما نیز از حدود سال 1383 در کلینیک لیزر بیمارستان‌های مختلف پذیرای بیماران متعددی بودیم و خوشبختانه نتایج رضایت کننده بوده و اینجانب افتخار ارائه مقالات مختلفی در کنگره‌های داخلی و خارجی لیزر را داشته‌ام.
بیشتر بخوانید:
دکتر محمدرضا رزاقی: از لیزر درمانی تا ماهیت دروغین داروهای جنسی
