به قلم : مریم نوحه‌گری ؛ دانشجوی کارشناسی ارشد، علوم تغذیه، دانشگاه علوم پزشکی ایران
تحریریه زندگی آنلاین : کلسترول یکی از موضوعاتی است که معمولا بزرگسالان را درگیر می‌کند، اما کمتر کسی می‌داند که کودکان و نوجوانان نیز می‌توانند با مشکلات ناشی از کلسترول بالا مواجه شوند. امروزه، کارشناسان سلامت هشدار می‌دهند که سطوح بالای کلسترول در جوانان نسبت به دهه‌‌های گذشته بیشتر شده است و این موضوع نباید توسط خانواده‌ها نادیده گرفته شود. در این مقاله به اهمیت کلسترول، انواع آن، و دلایل ضرورت انجام تست غربالگری در کودکان و نوجوانان می‌پردازیم.
کلسترول چیست و چرا اهمیت دارد؟
کلسترول ماده‌ای چرب و مومی‌شکل است که بدن ما برای عملکرد صحیح به آن نیاز دارد. کبد کلسترول را به طور طبیعی تولید می‌کند و این ماده در خون جریان دارد تا سلول‌ها و اندام‌ها را تغذیه کند. در واقع، بدن می‌تواند تمام کلسترولی که نیاز دارد را خودش بسازد. اما مسئله اینجا است که کلسترول تنها از کبد تامین نمی‌شود؛ بلکه ما از طریق غذاهایی مانند گوشت، لبنیات و سایر محصولات حیوانی کلسترول اضافی دریافت می‌کنیم. وقتی این مقدار بیش از حد مورد نیاز شود، ممکن است در دیواره رگ‌های خونی رسوب کند و باعث تنگی آن‌ها گردد. این وضعیت، خطر بروز حملات قلبی و سکته‌های مغزی را افزایش می‌دهد.
کلسترول خوب و کلسترول بد چه تفاوتی دارند؟
اغلب والدین هنگام شنیدن درباره کلسترول سوال می‌پرسند که منظور از کلسترول خوب و بد چیست؟ در حقیقت، کلسترول از دو نوع اصلی تشکیل شده است: LDL یا «کلسترول بد» و HDL یا «کلسترول خوب».
- LDL: این نوع کلسترول می‌تواند در دیواره عروق رسوب کند و باعث انسداد آن‌ها شود. به همین دلیل، افزایش سطح LDL در خون خطرناک است.
- HDL: این کلسترول به نوعی «پاک‌کننده» محسوب می‌شود؛ زیرا به جمع‌آوری کلسترول بد و انتقال آن به کبد کمک می‌کند تا از بدن دفع شود.
اما باید توجه داشت که داشتن میزان مناسبی از HDL به تنهایی به معنی محافظت کامل قلب نیست. سبک زندگی ناسالم مثل رژیم غذایی پرچرب و کم‌تحرکی می‌تواند سطح LDL را به حدی بالا ببرد که بدن نتواند آن را کنترل کند.
علاوه بر این، تست‌های غربالگری کلسترول معمولا میزان تری‌گلیسیریدها را نیز اندازه‌گیری می‌کنند. تری‌گلیسیرید نوعی چربی است که اگر همراه با افزایش LDL و کاهش HDL باشد، می‌تواند به شدت به سلامت قلب آسیب برساند.
آیا کلسترول فقط مشکل بزرگسالان است؟
شاید فکر کنید که مشکلات کلسترول فقط برای بزرگسالان است، اما مطالعات جدید نشان داده‌اند که عدم تعادل کلسترول از دوران کودکی می‌تواند خطر بیماری‌های قلبی در میانسالی را افزایش دهد. به همین دلیل، غربالگری کلسترول در کودکان اهمیت ویژه‌ای دارد تا در صورت وجود مشکل، از همان دوران کودکی با اصلاح سبک زندگی، خطرات بعدی کاهش یابد. از طرفی، برخی کودکان به دلیل یک بیماری ژنتیکی به نام «هایپرکلسترولمی فامیلی(FH ) کلسترول بالا دارند. این بیماری که تقریبا از هر ۲۵۰ کودک یک نفر را مبتلا می‌کند، باعث می‌شود بدن نتواند کلسترول را به درستی کنترل کند و خطر مشکلات قلبی در این کودکان بسیار زودتر از معمول افزایش می‌یابد. خوشبختانه این بیماری قابل درمان است و غربالگری به موقع می‌تواند باعث شناسایی و درمان به موقع شود.
چه زمانی باید کودکان غربالگری شوند؟
آکادمی پزشکی کودکان آمریکا توصیه می‌کند که تمامی کودکان بین ۹ تا ۱۱ سالگی آزمایش کلسترول انجام دهند. با این حال، در برخی شرایط، پزشک ممکن است انجام تست را زودتر و حتی از سن ۲ سالگی توصیه کند. این شرایط شامل موارد زیر است:
- وجود سابقه بیماری قلبی یا کلسترول بالا در نزدیکان مانند والدین یا پدربزرگ و مادربزرگ
- داشتن سابقه خانوادگی بیماری هایپرکلسترولمی فامیلی
- نداشتن اطلاعات کامل از سابقه سلامت خانوادگی، مثلا در مواردی که کودک به فرزند خواندگی گرفته شده است.
- داشتن بیماری‌های زمینه‌ای مانند فشار خون بالا، دیابت یا چاقی
نتایج یک آزمایش کلسترول سالم چگونه است؟
معمولا نتایج آزمایش کلسترول بر اساس میزان کلسترول تام و LDL سنجیده می‌شود:
سطح کلسترول در کودکان و نوجوانان
طبقه‌بندی کلسترول تام(mg/dl) LDL (mg/dl)
قابل‌قبول کمتر از 170 کمتر از 110
مرزی 170 تا 199 110 تا 129
بالا بالاتر از 200 بالاتر از 130
اگر کلسترول کل یا LDL فرزند شما در محدوده مرزی یا بالا قرار گیرد، باید برای اصلاح سبک زندگی و در برخی موارد، درمان‌های تخصصی اقدام کرد.
چگونه می‌توانیم به فرزندان‌مان کمک کنیم؟
مهم‌ترین کار این است که سبک زندگی سالم را به یک اولویت برای کل خانواده تبدیل کنیم. به این صورت، نه تنها سلامت قلب کودکان بهبود می‌یابد، بلکه همه اعضای خانواده از فواید یک زندگی سالم بهره‌مند خواهند شد.
چند راهکار ساده، اما موثر
رژیم غذایی سالم: مصرف میوه‌ها، سبزیجات، حبوبات و غذاهای سرشار از فیبر را افزایش دهید. همچنین پروتئین‌های سالم و لبنیات کم‌چرب را انتخاب کنید و از غذاهای فرآوری شده و پرچرب پرهیز نمایید.
فعالیت بدنی کافی: کودکان بالای ۶ سال باید روزانه حداقل ۶۰ دقیقه فعالیت بدنی شدید داشته باشند.
حفظ وزن مناسب: وزن متناسب با سن و قد برای کاهش ریسک بیماری‌های قلبی ضروری است.
کاهش استرس و بهبود خواب: ایجاد زمان‌هایی برای استراحت و خواب کافی نیز تاثیر بسزایی در سلامت قلب دارد.
نکات پایانی
غربالگری کلسترول می‌تواند مشکلات بالقوه را در کودکان شناسایی کرده و راهکارهای لازم برای پیشگیری را فراهم نماید.
بیشتر کودکان می‌توانند با اصلاح سبک زندگی و تغذیه مناسب کلسترول خود را کنترل کنند.
در مواردی که کلسترول بالا ناشی از ژنتیک باشد، درمان‌های تخصصی و پیگیری دقیق ضروری است.
