دکتر کامران عزتی؛ دکتری تخصصی فیزیوتراپی، استادیار دانشگاه علوم پزشکی گیلان
همه ما نور را می‌شناسیم. در زندگی رومزه با انواع اقسام نور سر و کار داریم. مثلاً با نور خورشید از خواب بیدار می‌شویم یا با نور لامپ خانه خود را روشن نگه می‌داریم و مواردی از این قبیل.
نور نه تنها باعث جلوه حیات می‌گردد بلکه امروزه در عرصه پزشکی نیز زندگی می‌بخشد.
نور مرعی در طول موج ۴۰۰ تا ۷۰۰ نانومتر از طیف الکترومغناطیس قرار می‌گیرد. در این طیف امواج دیگری مانند ماورا بنفش، مایکروویو، رادیوفرکانسی و اشعه ایکس نیز قرار می‌گیرند.
در این میان لیزر با نور مرعی و سایر امواج الکترومغناطیس تفاوت‌هایی دارد که باعث می‌شود بتواند قابلیت‌های درمانی متعددی داشته باشد.
از جمله این تفاوت‌ها هم فازی- تک رنگی و متمرکز بودن پرتوهای لیزری می‌باشد.
در مبحث اثرات لیزر تراپی روی اختلالات عضلانی اسکلتی مانند کمر درد، زانو درد و به نوعی تمامی مشکلات مربوط به این سیستم ذکر چند نکته مهم می‌باشد:
1- تشخیص این اختلالات و اینکه چه عاملی در ایجاد آن نقش دارد: برای نمونه کسی که پارگی کامل تاندون‌های شانه دارد و یا فردی که منیسک های زانوی وی به طور کامل (Complete tear) پاره شده باشند، دیگر با لیزر درمانی نتیجه مطلوبی دریافت نمی‌کند ولی اگر تاندون به صورت درجه یک یا دو پاره شده باشد، لیزرتراپی می‌تواند روی آن اثر مثبتی داشته باشد.
پس در وهله اول بدانیم که اینطور نیست که لیزر تراپی برای تمامی اختلالات عضلانی اسکلتی مفید می‌باشد.
این امر کاملاً وابسته به تشخیص توسط متخصصین مربوطه می‌باشد.
2- بدن انسان از مجموعه‌ای از سیستم‌های مهم مانند قلبی، عروقی، تنفسی، عصبی، عضلانی و اسکلتی می‌باشد.
هر کدام از این سیستم‌ها در صورت اختلال یا ناراحتی ممکنست باعث درد و ناتوانی گردند.
لیزر تراپی می‌تواند روی تمامی این سیستم‌های بدن مورد استفاده قرار گیرد که طبعاً در هر مورد تشخیص و برنامه درمانی خاص خود را تحت نظر متخصصین آموزش دیده می‌طلبد.
3- توجه به موارد ممنوعیت استفاده از لیزرتراپی نیز امری است که باید مورد توجه قرار گیرد. خوشبختانه این موارد بسیار نادر است و در مواقعی چون وجود تومور، خونریزی و حاملگی لیزرتراپی ممنوع می‌باشد.
از لیزر تراپی می‌توان در ضایعات عضلانی اسکلتی کودکان و اطفال استفاده نمود.
برای مثال کودکی که دچار شکستگی در ناحیه آرنج یا مچ پا می‌گردد می‌توان برای کاهش درد و ترمیم روی ناحیه لیزر تراپی انجام داد تنها باید دقت نمود که لیزر روی صفحات رشد کودکان تابیده نشود.
4- ایمنی در استفاده از لیزر در اختلالات عضلانی اسکلتی نکته بسیار مهمی است که لیزر تراپی را به یک درمان تخصصی تبدیل نموده است. ایمنی هم در تکنیک و هم در تعیین پارامترهای درمانی اهمیت دارد.
برای مثال در جنبه تکنیکی لیزر استفاده از عینک محافظ، اختصاص فضایی مجزا، آموزش نحوه استفاده از پروب ها مهم است و در زمینه تعیین پارامترها نیز تنظیم دوزاژ لیزری، توان لیزر، تعداد و تکرر جلسات لیزر تراپی و زمان شروع درمان باید مورد توجه قرار گیرد. به طور کلی عمده‌ترین کاربرد لیزرتراپی در اختلالات عضلانی اسکلتی کاهش درد است.
درد مفاصل، بافت‌های نرم مانند عضلات، لیگامنت ها و تاندون‌ها، بافتی‌های عصبی و عروقی بسیار شایع است.
لیزر تراپی نه تنها می‌تواند درد بیماران را کاهش داده و باعث برگشت سریع‌تر بیمار به فعالیت‌های روزمره گردد بلکه می‌تواند نیاز بیمار به درمان‌های جایگزین مانند دارو و یا تزریق مفصلی و یا حتی جراحی راکاهش دهد. از طرف دیگر به طور مثال نسبت به دارو هم اثراتش زودتر شروع می‌گردد هم عارضه جانبی ندارد و هم اثراتش ماندگاری بیشتری دارد.
بیماران دچار دردهای عضلانی اسکلتی به علت مصرف طولانی مدت داروهای ضد درد با عوارض ناشی از آن مانند بی اشتهایی، پوکی استخوان و غیره دست و پنجه نرم می‌کنند. این افراد دایما به دنبال روش‌های تسکینی جایگزین هستند که یکی از مناسب‌ترین و بی عارضه ترین روش‌ها استفاده از لیزر تراپی می‌باشد.
لیزر تراپی در طیف وسیعی از بیماری‌های عضلانی اسکلتی قابل استفاده است. فردی که همین یک ساعت پیش مچ پایش پیچ خورده است تا بیماری که سالهاست مبتلا به آرتروز زانو می‌باشد می‌توانند از فواید این پرتو بهره ببرند.
در دردهای ستون فقرات مانند دیسک کمر یا تنگی کانال، سندرم تونل کارپ (CTS)، شانه یخ‌زده، آسیب‌های ورزشی و کشیدگی‌ها و پارگی‌های عضلانی، آرتزوز های مفصلی از جمله آرتروز زانو، دردهای مفصلی و میوفاشیال، سردردها، آرنج تنیس بازان، شکستگی‌ها و ترمیم بافتی، دردهای مفصل فکی گیجگاهی، خستگی‌های عضلانی، لیزر تراپی دارای شواهد علمی معتبری در مورد ایجاد اثرات مثبت و ماندگار می‌باشد.
طبق توصیه انجمن اروپایی مبارزه با روماتیسم لیزرتراپی و ورزش باید در درمان بیماران آرتروز قرار گیرد.
به همین دلیل آرتروز یکی از شایع‌ترین دردهای عضلانی اسکلتی می‌باشد که در حیطه لیزر تراپی مورد تحقیق و بررسی قرار گرفته است.
مطالعات علمی قوی اثرات لیزر تراپی روی کاهش درد، بهبود توانایی عملکردی و کیفیت زندگی بیماران را تأیید کرده‌اند.
در بافت‌های عضلانی اسکلتی که دچار درد یا اختلال تغذیه و التهاب می‌شوند، گردش خون و فعالیت‌های عصبی طبیعی بدن مختل می‌گردد و این امر به مرور باعث مزمن شدن درد و حساس شدن موضع می‌گردد.
لیزر تراپی از طریق مکانیسم‌های متعددی در بهبود درد، تغذیه و کاهش التهاب نقش دارد که از جمله مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:
1. افزایش گردش خون: لیزرتراپی ۳۵-۴۵ درصد گردش خون عروقی را افزایش می‌دهد و از طریق می‌تواند در فرایند التهابی و درد تأثیر بسزایی ایفا نماید.
2. کاهش سرعت هدایت فیبرهای درد
3. افزایش ترشح واسطه‌های التهابی جهت ترمیم موضع
4. افزایش آستانه تحمل درد
5. افزایش تغذیه و انرژی سلولی
6. افزایش تولید کلاژن
7. تسریع روند بهبودی زخم و پیشگیری از اسکار
8. کمک به ترمیم فیبرهای عضلانی-عصبی
9. افزایش جریان خون لنفاوی
10. بهبود عملکرد سلولی
11. تسریع روند ساخت عروق کوچک
لیزرتراپی به جای جراحی
به عنوان یک روش غیر تهاجمی و بدون درد لیزر تراپی می‌تواند بعد از جراحی‌های ارتوپدی و اعصاب نیز مورد توجه قرار گیرد.
در بیمارانی که بعد از جراحی درد دارند یا دچار ناتوانی می‌باشند می‌توان از لیزرتراپی استفاده نمود.
لیزر تراپی می‌تواند از همان فاز حاد یعنی روزهای اول بعد از جراحی آغاز شده و تا رفع کامل درد بیمار ادامه پیدا کند.
لیزر تراپی در کاهش دردهای بعد از جراحی‌های ارتوپدی، داخلی، فتق و بعد از شکستگی‌ها، اپیزیوتومی، دیسک، تعویض مفصل و غیره تأثیر دارد. بهترین پروتوکل درمانی در کاهش دردهای بعد از جراحی دوز ۴ ژول بر سانتی متر مربع معرفی شده است. در مقاله مروری که اخیراً به چاپ رسید نشان داده شده که لیزرتراپی مدالیته مناسب در کاهش دردهای بعد از جراحی‌های مختلف است اما اندازه اثرگذاری آن به عوامل مختلفی بستگی دارد. هر چند که مکانیسم‌های اثر گذاری لیزرتراپی روی فعالیت سلولی پیچیدگی‌های خاصی دارد ولی نحوه استفاده از آن آسان می‌باشد.
در کنار دانش دقیق آناتومی و فیزیولوژی و انتخاب پارامترهای درمانی مناسب برای افراد مبتلا به دردهای عضلانی اسکلتی، لیزر تراپی می‌تواند به صورت کاملاً ایمن برای بیمار استفاده گردد.
در برخی مطالعات نیز نشان داده شده است که اثر لیزر تراپی از پمادهای موضعی مانند دیکلوفناک در ترمیم کشیدگی‌های عضلانی مؤثرتر است.
همچنین افزودن درمان‌های دیگر در کنار لیزر تراپی اثرات آن را افزایش نمی‌دهد.
بیشتر بخوانید:
