رکسانا خوشابی – روانشناس
تحریریه زندگی آنلاین : هر قدر از خوبی و مهربانی طبیعت بگوییم کم گفته‌ایم. در واقع طبیعت مانند یک پدربزرگ یا مادربزرگ مهربان است که اگر او را آزار ندهیم و رفتار مناسبی با او داشته باشیم، هزاران شگرد باورنکردنی دارد تا ما را خوشحال کند، سلامتی و قوی بودن را برایمان به ارمغان بیاورد و ما را در دامن خود به بهترین نحو پرورش دهد. من به عنوان یک روانشناس همیشه به دنبال این بوده‌ام که راه‌های طبیعی برای سلامت نگه داشتن روان را بیابم و به مخاطبان محترم ارائه دهم. همانطور که می‌دانید حتی تغییر فصول بر روان انسان اثر می‌گذارد و با آمدن بهار معمولاً طبیعت شادی بیشتری به انسان‌ها هدیه می‌دهد. اما در طبیعت بودن و ارتباط با طبیعت همیشه و حتی در فصول سردتر سال هم شادی‌آور است. شادی‌ای که رایگان در اختیار همه‌ی ما قرار داده شده است.
بیشتربخوانید:
نگاهی متفاوت به دوران بازنشستگی
طبیعت مهربان
خوشبختانه مطالعات و تحقیقات زیادی در زمینه‌ی اثربخش بودن ارتباط با طبیعت وجود دارد. برخی مطالعات نشان می‌دهد شهرنشینان که کمتر به فضاهای سبز دسترسی دارند و در مقایسه با افرادی که در روستاها زندگی می‌کنند و ارتباط نزدیک‌تری با طبیعت دارند بیشتر در معرض اضطراب، افسردگی و سایر بیماری‌های روان‌شناختی قرار دارند. تحقیقات همچنین نشان داده‌اند که حتی در محیط‌های شهری سطح هورمون‌های مربوط به تنش در شهروندانی که به نوعی امکان دسترسی به فضای سبز دارند، مثلاً در کنار پارک‌ها زندگی و بیشتر از طبیعت و فضای پارک بهره‌مند می‌شوند کمتر است.
انواع روش‌های ارتباط با طبیعت
البته محققان بهداشت روان معتقدند ارتباط با طبیعت فقط به معنای رفتن به جنگل و حضور در محیط‌های طبیعی غنی نیست. بلکه نگاه کردن به طبیعت از پنجره یا حتی دیدن عکس‌هایی از طبیعت از پنجره و نیز دیدن عکس‌هایی از طبیعت هم می‌تواند تأثیر مطلوبی بر ما داشته باشد و همانطور که پیش‌تر از این هم گفته بودیم، مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۳ انجام شد نشان داد حتی مشاهده تصویری از طبیعت می‌تواند به کاهش استرس بیانجامد. به یک گروه از شرکت کنندگان در تحقیق به مدت ده دقیقه تصاویری از طبیعت نشان داده شد و به گروه دیگر تصاویر مربوط به ساختمان‌ها و نتایج نشان داد که سیستم اعصاب پاراسمپاتیک (که موجب آرامش می‌شود) در افرادی که تصاویر مربوط به طبیعت را دیده بودند فعال‌تر از گروه دوم شده بود.
گرچه سازوکار اصلی تأثیر طبیعت چندان روشن نیست. اما چشم‌اندازهای طبیعت برای ذهن ما خوشایند بوده و زیبایی و عظمت این صحنه‌های زیبا ما را از نگرانی‌های رقت‌آمیز روزمره دور می‌کند. در تحقیقی که در سال ۲۰۱۳ انجام شد محققان دریافتند همانطور که تصاویر طبیعت به فرد کمک می‌کند تا بر احساسات دردناک ناشی از موقعیت تنش‌زا غلبه یابد، صداهای ضبط شده از طبیعت نیز تأثیر مثبتی بر بهبود فرد بعد از حضور در موقعیت تنش‌زا دارند. در مطالعه‌ای دیگری در یکی از دانشگاه‌های ژاپن محققان از دو گروه شرکت کننده خواستند در دو فضای مختلف پیاده‌روی کنند. گروه اول در جنگل پیاده‌روی کردند و گروه دوم در فضای شهری.
بیشتربخوانید:
نسیم آرامش بر ساحل بازنشستگی
نتایج حاصل از این تحقیق، کاهش میزان هورمون‌های مربوط به استرس، افزایش گلبول‌های سفید در خون، افزایش میزان تولید پروتئین‌های ضد سرطان به عنوان تأثیر پیاده‌روی در جنگل بیان کرد. نکته جالب توجه آن‌که حتی برخی نظریه‌ها بر این باورند که نوع بشر ذاتاً بودن در طبیعت را دوست دارد. در واقع ژن‌های ما پشتوانه تاریخچه تکاملی ما را وا می‌دارند تا دوباره به دل طبیعت برگردیم. جدایی ما از طبیعت که چندین دهه است که اتفاق افتاده با آرایش ژنتیکی و نیاز ذاتی ما مغایر است و به واقع ما هنوز با این جدایی سازگار نشده‌ایم. حتی برخی مطالعات به بررسی تغییرات بیولوژیک پرداخته و به این یافته رسیده‌اند که با پیاده‌روی در طبیعت یا ارتباط با فضای سبز فعالیت‌های مغزی نیز تغییر می‌کند و در نتیجه نشخوار فکری (شخم زدن گذشته و فکر کردن به آسیب‌ها و تجربیات تلخ) در فرد کاهش پیدا می‌کند.
آیا شما هم حس میکنید که در کار و زندگی، فشار روانی زیادی روی شماست؟ در دنیای ماشینی امروز و با گسترش شهرنشینی، آلودگی هوا، افزایش ساعت کاری، دوری از محل کار، استرس و فشار روانی ناشی از کار، برخی مشکلات اقتصادی و مسائل مشابه دیگر، فشار روانی سنگینی بر روی افراد ایجاد کرده که می‌تواند در بلندمدت منجر به ایجاد بیماری‌های روانی و حتی جسمانی شود. یکی از ساده‌ترین و بهترین روش‌هایی که برای کاهش اثرات سوء شهرنشینی پیشنهاد می‌شود، پناه بردن به طبیعت و طبیعتگردی است. طبیعتگردی می‌تواند بر آرامش روان و کاهش استرس‌های ناشی از زندگی ماشینی و پرفشار شهرنشینی تأثیر مثبت داشته و در درازمدت باعث پیشگیری از بیماری‌های روانی و جسمانی شود. جالب اینجاست که طبیعت گویی همه‌ی انرژی منفی ذخیره شده در انسان را جذب کرده و به‌جای آن انرژی مثبت به‌صورت آرامش و سلامتی جایگزین می‌کند. از بین مزایای طبیعتگردی و قرار گرفتن در دل طبیعت می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
بیشتربخوانید:
سفر و گردشگری در دوران بازنشستگی
بهبود کارکرد قلب
پیاده‌روی در طبیعت باعث می‌شود که ضربان قلب مناسب داشته باشیم و نیز مفاصل، سیستم تنفس و قدرت بدنی انسان نیز روز به روز بیشتر تقویت شود. همچنین میزان ضربان قلب که از نشانه‌های بارز استرس است، در افراد طبیعت گرد به‌طور معناداری کمتر می‌باشد.
افزایش خلاقیت
شاید باورمان نشود که بین خلاقیت و طبیعتگردی ارتباط وجود دارد اما مقالات و تحقیق‌های بسیاری وجود دارد که ارتباط مستقیم بین طبیعتگردی و افزایش خلاقیت را ثابت کرده‌اند. بسیاری از هنرمندان و ایده پردازان با پناه بردن به طبیعت قوه خلاقیت خود را تقویت می‌کنند. سالمندان، کودکان و جوانان هر کدام به سهم خود می‌توانند از این روش برای پرورش خلاقیت بهره ببرند.
بهبود کیفیت خواب
شاید بدانید که بهترین خواب، خوابی است که پس از صرف انرژی و انجام فعالیت سنگین حاصل می‌شود. هر فعالیت ورزشی و از جمله، پیاده‌روی در طبیعت باعث می‌شود که شب‌ها راحت‌تر و زودتر به خواب بروید. به دلیل رهایی ذهن در طول طبیعتگردی علاوه بر کمیت و تعداد ساعات خواب، خواب شما از کیفیت مناسبی نیز برخوردار می‌شود. این موضوع خصوصاً درباره افراد بالای پنجاه سال بیشتر مصداق دارد و ایشان در روز بعد پرانرژی و سرحال‌تر خواهند بود. خواب کم، بد موقع و بدون آرامش در بلندمدت می‌تواند منجر به بیماری‌های روانی و جسمانی زیادی شود.
کاهش افسردگی
یکی از مهم‌ترین اثرات طبیعتگردی بر سلامت جسم و روح، کاهش و حتی پیشگیری از افسردگی است. حضور در طبیعت، دیدن زیبایی‌های موجود در طبیعت و دوری از زندگی روزمره شهری برای انسان، آرامش روانی را به دنبال دارد. آرامشی که همچون داروی آرامبخش اثر کرده و در درمان افسردگی بسیاری از افراد بسیار اثربخش است.
بیشتربخوانید:
ملاحظات ازدواج در دوران بازنشستگی
کاهش استرس و اضطراب
تحقیقات نشان داده است زمانی که وقت خود را در طبیعت می‌گذرانید، هورمون کورتیزول که هورمون ایجاد اضطراب است به میزان ۲۰ درصد کمتر در بدن شما ترشح می‌شود.
کاهش التهابات بدن
التهاب در بدن توسط بیماری‌های مثل سرطان، بیماری‌های خودایمنی و افسردگی خود را نشان می‌دهد. تحقیقات نشان می‌دهند طبیعتگردی و پیاده‌روی در طبیعت در کاهش و کنترل سطح این التهابات تأثیر بسزایی داشته و بیماری‌های ناشی از آن را بهبود می‌دهد.
بهبود عملکرد حافظه کوتاه‌مدت
پژوهش‌های بسیاری وجود دارد که نشان می‌دهد پیاده‌روی بخصوص پیاده‌روی در طبیعت و جایی که درختان بسیاری وجود دارد بر روی حافظه کوتاه‌مدت تأثیر مثبت و بسزایی دارد.
تنفس با اکسیژن خالص‌تر
واضح است که خلوص و کیفیت اکسیژن مصرفی در طبیعت در مقایسه با فضای شهری بسیار بالاتر است. هرچه هوا و اکسیژن موجود در آن پاک‌تر باشد، عملکرد سیستم قلب، تنفس و ریه بهتر شده و از بروز بیماری‌های مرتبط با آنها جلوگیری می‌شود.
دوری از برخی تبعات منفی تکنولوژی و فضای مجازی
در دنیای امروز که تکنولوژی جز جدایی‌ناپذیر زندگی انسان‌ها شده، دوری حتی چندساعته از تلفن‌های همراه، فضای مجازی، تلویزیون و شبکه‌های اجتماعی یک مزیت بزرگ محسوب می‌شود. شاید بد نباشد اگر گاهی اوقات اخبار بد را پیگیری نکنیم.
بعلاوه استفاده طولانی‌مدت از لپ‌تاب، کامپیوتر و بخصوص گوشی‌های هوشمند بر استخوان‌بندی بدن، چشم‌ها، سیستم عملکرد مغز و همین‌طور ساختار جسمانی، تأثیرات سوء خود را نشان خواهد داد. لذا طبیعتگردی حتی برای چند ساعت می‌تواند ما را از دنیای تکنولوژی و آسیب‌های روانی و جسمانی آن دور کند.
استفاده از نور آفتاب و تقویت میزان ویتامین D در بدن
همانطور که می‌دانیم سبک زندگی شهرنشینی و خانه‌های آپارتمانی باعث شده که بسیاری از ما با کمبود ویتامین D در بدن خود مواجه باشیم. طبیعتگردی می‌تواند به دلیل پیاده‌روی در فضای آزاد و زیر تابش نور خورشید، کمبود ویتامین D را جبران کرده و به تقویت سیستم ایمنی بدن نیز کمک کند.
همچنین تأمین ویتامین D در بدن باعث جلوگیری از بیماری‌هایی مثل سرطان و ام اس نیز خواهد شد. لذا یکی از تأثیرات شگرف طبیعتگردی روی سلامت جسم، تأمین ویتامین D بدن و بهبود عملکرد سیستم ایمنی می‌باشد. چیزی که نیاز آن بخصوص در زمان پاندمی کرونا بشدت حس شد. توجه داشته باشید که حتی اگر سرتان شلوغ است، حداقل در روزهای پایان هفته در بهشت طبیعت حضور پیدا کرده و سلامت جسم و روان خود را تضمین کنید. طبیعتگردی با جمع دوستان و خانواده می‌تواند تأثیرات مثبت آن را چند برابر کرده و علاوه بر سلامتی، خاطرات خوبی را برای شما رقم بزند. بهار فرصت خوبی برای این کار است. پس این فرصت را از دست ندهید.
