سپیده حقی‌فر؛ کارشناس ارشد علوم تغذیه، زیر نظر: دکتر نازلی نمازی متخصص تغذیه
چاقی یکی از عوامل خطر بروز سرطان
درحالی‌که برای برخی از سرطان‌ها علت واضحی تعیین گردیده است – از جمله سیگار برای سرطان ریه- در اغلب موارد ارتباط پیچیده‌ای از عوامل ژنتیکی، سبک زندگی و سلامتی برقرار است و چاقی یکی از تأثیرگذارترین این عوامل محسوب می‌شود.
محققان معتقدند اضافه‌وزن در ایالات‌متحده با 40 درصد موارد سرطان مرتبط است و همچنان که در این مطالعه بر آن تأکید شده است، عامل خطر برای سرطان‌های رایج نظیر پستان، تخمدان و کبد است.
بر اساس این مطالعه، در سال 2014، چاقی در 60درصد سرطان‌های آندومتر، 36درصد سرطان‌های کیسه صفرا، 33درصد سرطان‌های کلیه، 17درصد سرطان‌های پانکراس و 11درصد سرطان‌های مولتیپل میلوما در میان بزرگسالان 30 ساله و بالاتر نقش داشته است.
بایستی به این نکته توجه داشت که در تقسیم‌بندی شاخص توده بدنی، افزایش خطر سرطان محدود به بازه چاقی نیست و افزایش خطر در افراد دچار اضافه‌وزن نیز مشاهده می‌شود.
برای مثال، در مقایسه با افراد در بازه BMI طبیعی، افراد دارای اضافه‌وزن، 30درصد و افراد چاق، 60 درصداحتمال بیشتری جهت ابتلا به سرطان کبد دارند.
ارتباط متقابل چاقی و سرطان
در گذشته، بیماری سرطان را به عنوان یک اختلال مرتبط با فرآیند پیری می‌شناختند.
اما با افزایش ناگهانی موارد سرطان کولورکتال در رده سنی 50 ساله و پایین‌تر، انگیزه‌ای برای پژوهشگران جهت ارزیابی عوامل خطر بروز زود هنگام بیماری ایجاد شد.
تصور می‌شود روند افزایش سرطان‌های مرتبط با چاقی در بزرگسالان جوان تا حدودی مربوط به اپیدمی چاقی باشد، فرضیه‌ای که با توجه به دو برابر شدن شیوع چاقی بین سال‌های 1980 تا 2014 در ایالات متحده، قابل قبول و محتمل به نظر می‌رسد.
با این‌حال این فرضیه و گزارش محدودیت‌هایی دارد که بایستی مورد توجه قرار گیرد.
یافته‌های جدید در زمینه شیوع انواع سرطان
داده‌های بدست آمده از 25 مرکز ثبت سرطان ایالتی برای 30 سرطان در ایالات متحده مورد بررسی قرار گرفت.
این مطالعه مشاهده‌ای که در مجله "lancet" به چاپ رسیده است، بیش از نیمی از جمعیت ایالات متحده را بین سال‌های 1995 تا 2014 تحت پوشش قرار داده و شامل 12 سرطان که براساس گزارش ارائه شده توسط آژانس بین المللی تحقیقات سرطان در سال 2016 مرتبط با چاقی (کولورکتال، مری، کیسه صفرا، نوعی از سرطان معده، کلیه، کبد، مولتیپل میلوما، پانکراس و تیروئید و در زنان، آندومتر، پستان و تخمدان) و 18 سرطان دیگر که براساس همین گزارش در دسته مرتبط با چاقی نبوده‌اند، می‌شود.
افزایش نامتناسب بروز سرطان در بزرگسالان جوان (49-25 ساله) در 6 سرطان از 12 سرطان مرتبط با چاقی، یافته قابل توجه این بررسی بود.
این سرطان‌ها شامل کولورکتال، آندومتر، کیسه صفرا، کلیه، پانکراس و مولتیپل میلوما بودند.
در مقابل، فقط 2 سرطان از 18 سرطان غیر مرتبط با چاقی روند عادی بروز (در بزرگسالان جوان) را نشان داد.
در سایر سرطان‌های غیر مرتبط با چاقی، روند کاهشی –اغلب مرتبط با سیگار، عفونت یا هر دو- یا ثبات وضعیت مشاهده شد.
در واقع با افزایش بروز در گروه‌های سنی بالاتر نیز مواجه هستیم ولی مقدار این افزایش کمتر است و هر چه گروه سنی پایین‌تر باشد، میزان افزایش بیشتر است.
برای مثال، در سرطان پانکراس متوسط تغییر سالانه برای گروه 40 تا 84 ساله، کمتر از 1 درصد، در گروه 39-35 ساله، 1/3 درصد و در گروه 34-30 ساله، 2/5 درصد بود.
همچنین، در پایین‌ترین گروه سنی (29-25 ساله) این مقدار برابر 4/3 درصد بود.
در شش نوع سرطان ذکر شده، افزایش سالانه در گروه سنی 49-45 ساله بین 0/4 درصد برای سرطان آندومتر و 0/3 درصد برای سرطان کلیه بود که این مقدار در گروه سنی 29-25 ساله، از 1/4 درصد برای مالتیپل میلوما تا 6/2 درصد برای سرطان کلیه بود.
با وجود این افزایش، اشاره شده است که شیوع این سرطان‌ها همچنان در گروه‌های سنی بالاتر بیشتر از گروه‌های سنی پایین‌تر است.
برای مثال، بین سال‌های 2014-2010 در گروه سنی 49-25 ساله، حدود دو مورد سرطان پانکراس به ازای هر 100000 نفر در سال تشخیص داده شد در حالیکه این مقدار برای گروه سنی 84-50 ساله حدوداً 37 مورد بود.
اهمیت غربالگری چاقی در مراحل اولیه
غربالگری چاقی باید در سطوح اولیه مراقبت با جدیت بیشتری پیگیری شود زیرا داده‌های به‌دست‌آمده نشان می‌دهد درصد کمی از افراد چاق مشاوره کاهش وزن مرتبط را دریافت نموده‌اند.
چاقی می‌تواند تلاش‌ها در جهت پیشگیری از سرطان و کاهش آمار ابتلا و مرگ‌ومیر را بی‌اثر کند.
مواجهه زودتر و طولانی‌مدت تر نسل‌های جوان‌تر با چربی بیشتر و شرایط سلامتی مرتبط با چاقی می‌تواند خطر سرطان را افزایش دهد.
شواهد محکمی حاکی از کاهش خطر اضافه‌وزن و چاقی به دنبال انجام ورزش‌های هوازی ازجمله پیاده‌روی، مصرف مواد غذایی حاوی فیبر و رژیم غذایی "مدیترانه‌ای" که غنی از میوه‌ها و سبزیجات است، وجود دارد.
در مقابل، نوشیدنی‌های شیرین، فست فودها و رژیم غذایی "غربی" غنی از گوشت‌ها و پروتئین‌ها با چگالی بالای انرژی، خطر اضافه‌وزن و چاقی را افزایش می‌دهند.
اهمیت فعالیت فیزیکی و ممانعت از سرطان
کاهش فعالیت فیزیکی عامل مهمی است که کودکان را در معرض خطر اضافه‌وزن و چاقی قرار می‌دهد و به‌احتمال‌زیاد این کودکان با اضافه‌وزن و چاقی به بزرگسالان جوان با اضافه‌وزن و چاقی تبدیل می‌شوند.
درصورتی‌که تغییرات در جهت توقف و معکوس نمودن افزایش اخیر اضافه‌وزن و چاقی انجام پذیرد، فرصت مهمی است که می‌تواند از بروز موارد سرطان در آینده پیشگیری نماید.
به‌علاوه، کمک به افراد در زمینه آموزش انتخاب‌های سبک زندگی سالم و سیاست‌گذاری‌ها در سطح جامعه و ملی می‌تواند نقش مهمی را در ایجاد محیط سالم به سمت افزایش فعالیت فیزیکی و انتخاب‌های غذایی مناسب ایفا نماید.
علل افزایش سرطان در اثر چاقی
اضافه‌وزن می‌تواند به طرق متفاوت زمینه ابتلا به سرطان را فراهم سازد. چاقی می‌تواند التهاب را افزایش دهد که عامل خطری برای برخی اختلالات مزمن است و موجب پیشبرد رشد سلول‌های سرطانی می‌شود.
همچنین چاقی می‌تواند سطوح هورمون‌های جنسی، هورمون رشد و انسولین را تغییر دهد که با افزایش فاکتورهای رشد شرایط تکثیر سلول‌های سرطانی را فراهم می‌کند.
برخی غذاهای پرکالری و چاق‌کننده نظیر گوشت‌های فرآوری شده و اسنک‌ها نیز به‌طور مستقل با خطر سرطان در ارتباط هستند.
ارتباط چاقی با برخی شرایط مرتبط با سلامتی نظیر دیابت، سنگ‌های صفراوی، بیماری التهاب روده و رژیم غذایی ضعیف، بار بیماری سرطان را افزایش می‌دهد.
کیفیت رژیم غذایی در بسیاری از کشورها در دهه‌های اخیر بدتر شده است.
عادت‌های غذایی نادرست نظیر مصرف کمتر میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل، ماهی‌ها و افزایش دریافت نمک، فست فودها و نوشیدنی‌های شیرین در کاهش کیفیت رژیم غذایی دخیل‌اند.
درحالی‌که حدس زده می‌شود روند افزایش سرطان‌های مرتبط با چاقی در بزرگسالان جوان تا حدودی مربوط به اپیدمی چاقی باشد، بااین‌حال این فرضیه و گزارش محدودیت‌هایی دارد مثلاً توضیحی برای اینکه چرا روند افزایش بروز در بزرگسالان جوان فقط در برخی از سرطان‌های مرتبط با چاقی و نه همه 12 سرطان مشاهده‌شده، ارائه نشده است.
این مشاهده بیانگر اثر سایر عوامل خطر می‌باشد.
علی‌رغم محدودیت‌های اشاره‌شده، این مطالعه راه گشای مطالعات آتی برای بررسی سبب‌شناختی این روند می‌باشد.
بیشتر بخوانید:
تغذیه در سرطان
رابطه چاقی با سرطان را بشناسیم
چاقی، تغذیه و سرطان روده بزرگ
