زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

به قلم : حبیبه مرتضی ؛ کارشناس ارشد مامایی ؛ کارشناس برنامه سلامت باروری شبکه بهداشت و درمان گرمسار

تحریریه زندگی آنلاین : بیماری‌های منتقله از راه جنسی، شایع‌ترین بیماری‌های عفونی در جهان هستند و ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) شایع‌ترین عفونت منتقله از راه جنسی می‌باشد. انواع HPV که ناحیه تناسلی را آلوده می‌کنند به دو نوع کم‌خطر و پر‌خطر تقسیم می‌شوند. انواع پر خطر به علت پایدار ماندن در بدن می‌توانند با افزایش خطر ایجاد تغییرات پیش‌بدخیم و حتی سرطان‌های مختلف همراه باشند. انواع ویروس‌های HPV خصوصا انواع کم‌خطر در بیشتر از 90 درصد موارد بعد از حدود دو سال از بدن پاک می‌شوند.

اصلی‌ترین راه انتقال عفونت اچ‌پی‌وی انتقال از طریق ارتباط جنسی است. بیشتر افراد فعال از نظر جنسی در صورت عدم رعایت تماس‌های جنسی ایمن، حداقل یک بار در طول عمر خود مبتلا به اچ‌پی‌وی می‌شوند، اما انواع ویروس‌های اچ‌پی‌وی خصوصا انواع کم‌خطر در بیشتر از 90 درصد موارد بعد از حدود دو سال از بدن پاک می‌شوند. هر چند راه انتقال از طریق غیرجنسی هم محتمل می‌باشد، ولی این راه نادر و غیر معمول است و ویروس HPV معمولا از راه جنسی انتقال می‌یابد. لازم به ذکر است که تماس جنسی سطحی و پوستی با افراد آلوده بدون دخول نیز می‌تواند باعث انتقال HPV شود. تماس جنسی دهانی و مقعدی هم می‌تواند باعث آلودگی دهان و مقعد به این ویروس شده و با بروز زگیل تناسلی در این نواحی ارتباط داشته باشد. بر اساس برخی مطالعات سرطان‌های حلق، دهان و مقعد نیز با آلودگی به این ویروس مرتبط

است. پاپیلوماتوز حنجره‌ای راجعه در بالغینی که تماس جنسی دهانی با فرد آلوده داشته‌اند، می‌تواند دیده شود، ولی بسیار نادر است. انتقال مادر به نوزاد در حین زایمان هم می‌تواند رخ دهد، ولی مطالعات نشان می‌دهند که تقریبا 100  درصد نوزادان متولد شده از مادران آلوده به اچ‌پی‌وی ظرف سال اول زندگی از ویروس پاک می‌شوند و پاپیلوماتوز راجعه تنفسی در این کودکان بسیار نادر می‌باشد.

انتقال از طریق استخر، سونا و جکوزی، نشستن بر روی صندلی وسایل نقلیه عمومی یا تماس‌های عادی اجتماعی، سرویس بهداشتی عمومی و حوله و لباس در صورت رعایت اصول اولیه بهداشتی صورت نمی‌گیرد. احتمال انتقال از طریق وسایل آلوده معاینه زنان در مراکز نامعتبر نظیر مراکز نامعتبری که افراد برای انجام سقط غیر قانونی به آنجا مراجعه می‌نمایند، به علت عدم رعایت اصول بهداشتی و استریلیزاسیون وسایل، محتمل می‌باشد. اپیلاسیون در مراکز غیربهداشتی به علت آلودگی محیط و وسایل، با احتمال بسیار اندک انتقال می‌تواند همراه باشد. استفاده از تیغ و ژیلت فرد مبتلا ممکن است باعث انتقال بیماری شود. لیزر موهای ناحیه تناسلی در صورت رعایت اصول اولیه بهداشتی باعث انتقال نمی‌شود.

علائم بالینی

ابتلا به عفونت HPV در اغلب افراد بدون علامت است. شایع‌ترین تظاهر بالینی عفونت HPV ایجاد زگیل تناسلی می‌باشد. زگیل تناسلی معمولا به صورت ضایعات منفرد یا متعدد شبیه خال گوشتی ظاهر می‌شود. زگیل‌های نرم و شاخی در مناطق گرم و مرطوب بدون پوست رشد می‌کنند، در حالی که زگیل‌های سفت و شاخی در نواحی خشک و مودار پوست دیده می‌شوند. زگیل‌ها بدون درد بوده و عوارض خاصی ندارند و ممکن است تنها کمی خارش داشته باشند. اغلب ناراحتی خاصی در بیمار ایجاد نمی‌کنند، مگر در شرایطی که ایجاد انسداد نمایند، مانند زگیل‌هایی که در مجرای ادراری آقایان ایجاد می‌شوند. در زنان حامله و افراد دارای ایمنی ضعیف، گاهی زگیل‌ها بسیار بزرگ شده و نمای گل‌کلمی پیدا می‌کنند. در حاملگی و در ضایعاتی که ترشح دارند، زگیل‌ها می‌توانند به سرعت رشد کرده و پخش شوند.

اثرات متقابل بین حاملگی و عفونت‌های آمیزشی شامل تاثیرات حاملگی بر عفونت‌های آمیزشی و عفونت‌های آمیزشی بر حاملگی است که دومی به دلیل عواقب آن مهم‌تر است. باید زنان باردار برای بیماری‌های آمیزشی از جمله اچ‌پی‌وی بررسی گردند. ابتلای مادر باردار به ویروس اچ‌پی‌وی ممکن است با مشکل نادر اپیلوماتوز حنجره ای راجعه در نوزاد همراه باشد. همچنین دیده شده است که زگیل‌های تناسلی در دوران بارداری ممکن است تمایل به ازدیاد و بزرگ شدن داشته باشند و پاسخ به درمان‌های به کار رفته در بارداری کمتر بوده و احتمال عود بیشتر است. استفاده از روش‌های کرایوتراپی، اسید تری کلرو استیک یا بی‌کلرو استیک و جراحی در حاملگی کاملا امن است. زنان باردار مبتلا به اچ‌پی‌وی می‌توانند زایمان طبیعی داشته باشند.

درمان زگیل‌های تناسلی

درمان عفونت بدون علامت: برای عفونت بی‌علامت HPV هیچ درمانی وجود ندارد و هیچ درمانی ضرورت ندارد. ضایعات زگیلی دستگاه تناسلی ناشی از HPV نیز در بسیاری از موارد خود به خود بهبود می‌یابند. یکی از ویژگی‌های این ضایعات، بهبود خود بخود، بدون درمان است. این ضایعات در زنان تا 80 درصد و در زنان مبتلا به ایدز تا 60 درصد موارد بدون درمان، برطرف می‌شود، اما مبتلایان در زمان وجود ضایعات و قبل از بهبودی، به دلیل تظاهرات جلدی زگیل‌های ناحیه تناسلی و مشکلات ناشی از آن، بارها و بارها به پزشکان و مراکز درمانی مختلف مراجعه کرده و تحت درمان‌های مختلف و پر هزینه قرار می‌گیرند.

درمان زگیل تناسلی: برای زگیل تناسلی ناشی از عفونت HPV نیز هیچ درمان دارویی ضدویروسی اختصاصی وجود ندارد و هیچ درمانی هم کاملا علاج‌بخش نیست. درمان‌هایی که در حال حاضر برای زگیل تناسلی وجود دارد، می‌تواند با رفع ضایعات، عفونت‌زایی را کاهش دهد، ولی عفونت‌زایی کاملا ریشه‌کن نمی‌گردد. با درمان موضعی می‌توان زگیل را از بین برد، ولی ویروس HPV تا مدت‌ها در پوست و مخاط باقی می‌ماند و احتمال عود و بازگشت وجود دارد. این موارد را باید قبل از درمان به بیمار توضیح داد. باید در نظر داشت که درمان زگیل تناسلی به کاهش استرس روحی بیماران کمک می‌کند و نگرانی بیمار را درباره شکل ظاهری زگیل‌ها کاهش می‌دهد. با توجه به اینکه زگیل تناسلی می‌تواند خود به خود رفع گردد، می‌توان بدون درمان، بیمار را پیگیری نمود. هدف از درمان، رفع ظاهری ضایعات است و اگر زگیل تناسلی بدون درمان رها شود، در اکثر موارد ممکن است خود به خود رفع گردد. در مواردی هم ممکن است بدون تغییر باقی بماند یا برعکس، تعداد و اندازه‌اش افزایش یابد. برای انتخاب روش درمانی زگیل تناسلی، مواردی مانند هزینه، تبحر پزشک، تمایل بیمار، عوارض جانبی درمان، محل ضایعه، تعداد و اندازه ضایعات و همکاری بیمار باید در نظر گرفته شود. گاهی می‌توان درمان‌های ترکیبی را نیز به کار گرفت، مانند کرایوتراپی همراه با درمان موضعی توسط خود بیمار.

درمان زگیل تناسلی در بارداری

در حال حاضر درمان قطعی برای زگیل تناسلی در بارداری وجود ندارد، اما بیشتر زنان نیازی به درمان خاص ندارند. درمان‌ها معمولا برای کاهش علائم و ناراحتی انجام می‌شوند، چون سیستم ایمنی بدن به‌مرور با ویروس مقابله می‌کند. زگیل تناسلی تنها زمانی نیاز به درمان دارد که اندازه آن بزرگ، ظاهر آن آزار‌دهنده یا محل قرارگیری‌‌اش باعث ناراحتی فیزیکی شود. در این صورت، پزشک ممکن است با روش‌هایی زگیل را بردارد یا از بین ببرد. از جمله روش‌های متداول برای برداشتن زگیل تناسلی در دوران بارداری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سرما درمانی یا کرایوتراپی
• لیزر درمانی
• الکتروکوتراسیون (استفاده از سوزن گرم شده)

نکته مهم این است که در بیشتر موارد، زگیل تناسلی معمولا پس از زایمان به‌طور طبیعی کوچک یا ناپدید می‌شود، بنابراین درمان آن در دوران بارداری فقط در صورت بروز علائم آزاردهنده یا مشکلات زایمانی ضروری است.

پیشگیری

قابل اعتمادترین روش برای جلوگیری از HPV خویشتن‌داری در افراد مجرد و وفاداری به همسر در افراد متاهل است. استفاده همیشگی و صحیح از کاندوم و محدود کردن تعداد شرکای جنسی می‌تواند خطر ابتلا را کاهش دهد، ولی نمی‌تواند به طور صددرصد از ابتلا جلوگیری نماید. استفاده از واکسن نیز در پیشگیری از ابتلا به برخی انواع  HPVمی‌تواند موثر باشد و در برنامه کشوری واکسیناسیون برخی از کشورها واکسن اچ‌پی‌وی وارد شده است.

سن تزریق واکسن

واکسن گارداسیل برای دختران 11 تا 12 ساله توصیه می‌گردد. هر چند می‌توان واکسیناسیون را از سن 9 سالگی شروع نمود. در شرایطی که واکسن قبل از شروع فعالیت جنسی دریافت شده باشد، بیشترین اثربخشی را دارد. این واکسن برای زنان و دختران تا 26 سالگی توصیه می‌گردد، هر چند که برخی مطالعات اثربخشی واکسن تا سنین بالاتر را در زنان نشان داده‌اند. واکسن گارداسیل برای پسران و مردان 13 تا 21 سال قابل استفاده می‌باشد، هر چند می‌تواند از سن 9 سالگی شروع شود. این واکسن را می‌توان برای مردان 22 تا 26 سال هم در نظر گرفت، ولی بالای 26 سال در مردان توصیه نمی‌شود. به طور کلی واکسن گاردسیل را می‌توان از 9 تا 26 سالگی با توجه به شرایط برای دختران و پسران در نظر گرفت.

انتقال HPV از مادر به فرزند

 ویروس HPV، یک عفونت منتقله از راه جنسی است. با این حال، شواهد محکمی وجود دارد که نشان می‌دهند HPV می‌تواند از طریق غیرجنسی نیز منتقل شود. همچنین، شواهدی از انتقال تماسی ویروس وجود دارد. HPV در سلول‌های تک‌هسته‌ای خون محیطی نیز یافت شده، در نتیجه می‌تواند دلیلی برای انتقال خونی ویروس باشد. علاوه بر این، ویروس و یا ضایعات ناشی از آن، در نوزادان و کودکان نیز شناسایی شده است. انتقال قبل از تولد، محتمل‌ترین توضیح برای تشخیص HPV در نوزادان است. چندین مطالعه نشان داده است کودکانی که از مادران HPV مثبت به دنیا می‌آیند، احتمال بیشتری دارند که تست HPV مثبت داشته باشند. از دیگر راه‌های انتقال ویروس به نوزاد، می‌توان به انتقال از خواهر و برادر، از طریق بوسیدن، یا تماس فرد به فرد با اقوام و دوستان اشاره کرد. علیرغم وجود HPV در شیر مادر، امکان انتقال آن به مخاط دهان کودک وجود ندارد.

روش‌های جلوگیری از گسترش زگیل تناسلی در بارداری

یکی از مهم‌ترین نکاتی که در دوران بارداری باید به آن توجه شود، جلوگیری از گسترش زگیل تناسلی در بارداری است. در ادامه راهکارهای موثر برای پیشگیری از گسترش این ویروس را برایتان توضیح می‌دهیم:

• معاینات منظم پزشکی: پیگیری‌های پزشکی منظم و مراجعه به متخصص زنان یا متخصص بیماری‌های پوستی در طول بارداری، کمک می‌کند تا وضعیت زگیل‌ها تحت‌نظر باشد و در صورت نیاز درمان مناسبی آغاز شود.
• پرهیز از تماس جنسی: اگر به زگیل تناسلی مبتلا هستید، بهتر است تا زمان بهبود کامل زائده‌ها، از هر نوع رابطه جنسی (واژنی، مقعدی یا دهانی) پرهیز کنید تا از انتقال یا تشدید بیماری جلوگیری شود.
• استفاده از کاندوم: هرچند کاندوم به‌طور کامل از انتقال HPV جلوگیری نمی‌کند، اما استفاده منظم از آن به میزان زیادی احتمال انتقال انواع پرخطر ویروس را کاهش می‌دهد.
• گفت‌وگوی صادقانه با همسر: لازم است شریک زندگی شما از وضعیت شما مطلع باشد. این کار نه‌تنها باعث پیشگیری از انتقال بیماری می‌شود، بلکه در صورت نیاز، فرد مقابل هم می‌تواند برای دریافت واکسن یا مشاوره‌های پزشکی اقدام کند.
• واکسیناسیون HPV : اگر پیش از بارداری واکسن گارداسیل را دریافت نکرده‌اید، در مورد امکان دریافت آن در آینده با پزشک مشورت کنید. واکسیناسیون برای شریک جنسی نیز توصیه می‌شود تا احتمال انتقال ویروس به حداقل برسد.
• درمان به‌موقع زگیل‌ها: اگر پیش از بارداری با زگیل تناسلی مواجه شدید، فورا به پزشک اطلاع دهید. برخی درمان‌ها در دوران بارداری ممنوع هستند، بنابراین بهتر است قبل از باردار شدن نسبت به درمان اقدام کنید.
• رعایت بهداشت شخصی: ناحیه تناسلی خود را همیشه تمیز و خشک نگه دارید تا از تحریک بیشتر زگیل‌ها و گسترش آن‌ها جلوگیری شود.
• عدم استفاده از وسایل شخصی دیگران: از وسایلی مانند حوله، لباس زیر یا وسایل بهداشتی که تماس مستقیم با ناحیه تناسلی دارند، مشترک استفاده نکنید تا از احتمال انتقال ویروس جلوگیری شود.

منابع

1- مراقبت‌های ادغام‌یافته سلامت میانسالان ویروس پاپیلومای انسانی HPV ویژه کارشناسان ستادی و ارائه‌دهندگان خدمات

2- ویروس پاپیلومای انسانی و بارداری: یک مطالعه مروری نقلی، مجله زنان و مامایی و نازایی ایران، دوره بیست و هفتم، شماره، 2 صفحه: 60-70 اردیبهشت ماه 1403