به قلم : دکتر زینب حمزه گردشی ؛ استاد گروه بهداشت باروري و مامایی، مرکز تحقیقات سلامت جنسی و باروري، دانشکده پرستاري و مامایی نسیبه، دانشگاه علوم پزشکی مازندران، ساري
منصوره حسن زاده : دانشجوی دکترای تخصصی مامایی ؛ کمیته تحقیقات دانشجویی، دانشگاه علوم پزشکی مازندران، ساری
ایمیل: hasanzadeh.mansoureh@yahoo.com
تحریریه زندگی آنلاین : ساعت طــلایی تــولد، نخستین 60 دقیقه پس از زایمان، لحظه‌ای حساس و سرنوشت‌ساز برای مادر و نوزاد است؛ زمانی که بدن و روان هر دو به بیشترین میزان هماهنگی نیاز دارند. پژوهش‌ها به‌روشنی نشان داده‌اند که تماس پوست به پوست بلافاصله پس از تولد، یکی از مؤثرترین مداخلات برای بهبود سلامت مادر و نوزاد است. در این لحظه، نوزاد بوی آغوز را شناسایی کرده و پاسخ‌های مغزی فعال می‌شوند، نشانه‌ای از یک دوره حساس فیزیولوژیک. تماس پوست به پوست بلافاصله پس از تولد، شانس موفقیت در شیردهی را به میزان قابل‌توجهی افزایش می‌دهد.
مزایای تماس پوست به پوست برای مادر و نوزاد
* برای مادر
- کاهش خونریزی پس از زایمان و تسریع در خروج
جفت
- افزایش سطح اکسی‌توسین که به ایجاد پیوند عاطفی قوی‌تر بین مادر و نوزاد کمک می‌کند.
- کاهش استرس و اضطراب مادر
* برای نوزاد
- تنظیم دمای بدن و کاهش هیپوترمی
- کاهش سطح هورمون‌های استرس و تسهیل سازگاری با زندگی خارج از رحم
- افزایش احتمال شیردهی موفق و انحصاری
- سازمان جهانی بهداشت (WHO) و یونیسف در دستورالعمل‌های تجدید نظر شده خود در سال 2018، بر اهمیت تماس پوست به پوست بدون وقفه در ساعت اول تولد تأکید کرده‌اند. این توصیه به‌عنوان بخشی از ده گام برای شیردهی موفق در برنامه بیمارستان‌های دوستدار کودک گنجانده شده است.
فیزیولوژی ساعت طلایی
در این ساعت حیاتی، مادر و نوزاد در حال تجربه یک هماهنگی بیولوژیکی منحصر به فرد هستند. سطح اکسی‌توسین مادر به اوج می‌رسد و پیوند عاطفی را تقویت می‌کند. کاتکول‌آمین‌های نوزاد (مانند آدرنالین) او را برای اولین تنفس‌ها آماده می‌کنند.
مراحل نه‌گانه رفتار غریزی نوزاد در تماس پوست به پوست با مادر پس از تولد
- گریه هنگام تولد (گریه شدید اولیه و شروع تنفس مستقل)
- آرامش (عدم حرکت فعال و استراحت کامل)
- بیداری (حرکات کوچک سر و اندام‌ها و باز کردن چشم‌ها)
- فعالیت (حرکات هدفمندتر و جستجوی پستان)
- استراحت (توقف موقت فعالیت‌های شدید و مکیدن دست)
- خزیدن (حرکت به سمت پستان با حرکات هماهنگ)
- آشنایی (لمس و لیسیدن ناحیه آرئول / پستان)
- مکیدن (گرفتن پستان و شروع تغذیه فعال)
- خوابیدن (بسته شدن چشم‌ها و به خواب رفتن)
نقش ماماها در تماس پوست به پوست نوزاد با مادر
- ماماها باید با مشاهده منظم نوزاد در تماس پوست به پوست، موقعیت آموزشی برای والدین ایجاد کنند و آن‌ها را به مشاهده دقیق نوزاد راهنمایی کنند.
- ماماها با استفاده از نه مرحله غریزی، پیشرفت نوزاد را بررسی می‌کنند و نظارت مستمر والدین یا همراهان را تضمین می‌کنند.
- تمرکز ماماها بر روند پیشرفت نوزاد در نه مرحله غریزی، منجر به معاینه دقیق نوزاد توسط همراهان مادر و کادر درمان در دو ساعت اول آسیب‌پذیر می‌شود.
- ماماها با این روش می‌توانند توانایی‌ها و محدودیت‌های هر نوزاد را شناسایی کنند و ایمنی در این زمان مهم را افزایش دهند.
- ماماها همیشه ایمنی نوزاد و مادر را به عنوان بالاترین اولویت در نظر می‌گیرند.
نحوه کلی قرار دادن نوزاد زیر سینه مادرتوسط ماما
- اجتناب از فشار بر قفسه سینه نوزاد که می‌تواند تنفس را مختل کند.
- قرار دادن نوزاد در وضعیت درناژ (سر پایین‌تر از تنه و کمی به پهلو) بلافاصله پس از تولد برای خروج مایعات از دهان و بینی.
- قرار دادن مادر در وضعیت نیمه‌خوابیده برای دریافت نوزاد به صورت دمر و تماس پوست به پوست.
- قرار دادن نوزاد به صورت طولی روی بدن مادر با سر روی سینه مادر و بالاتر از پستان‌ها.
- پرهیز از قرار دادن دهان نوزاد نزدیک نوک پستان مادر که بر تغذیه فوری تأکید دارد، زیرا نوزاد هنوز آماده نیست.
پیام پایانی برای مادران
تماس پوست به پوست، هدیه‌ای بی‌قیمت به نوزادتان است؛ لحظه‌ای که به زبان بدن و عشق با او سخن می‌گویید. در این 60 دقیقه طلایی، شما نه‌تنها گرما و امنیت، بلکه اولین درس عشق و اعتماد را به نوزادتان منتقل میکنید. احساسات متنوع این لحظات، طبیعی و ارزشمندند. به غریزه‌تان اعتماد کنید. ماما در کنار شما است تا این لحظات را ایمن، محترمانه و به‌یادماندنی کند.
منابع در دفتر مجله موجود است.
