دکتر فاطمه قائم مقامی
آندومتریوز بیماری خوش‌خیمی است كه در آن بافت لایه داخلی رحم (آندومتر) درمحلی خارج از حفره رحم قرار می‌گیرد. این بیماری به دلیل شیوع،علائم پرخطر و ارتباط با ناباروری بالقوه برای تهاجم به اعضا و سیستم‌های مجاور، مانند دستگاه گوارش و ادراری از مباحث مهم بیماری‌های زنان به شمار می‌رود.
شیوع آندومتریوز به درستی مشخص نیست، اما تخمین زده می‌شود كه 5 تا 15 درصد از زنان دارای درجاتی از این بیماری هستند. دست كم یك سوم زنان با درد مزمن لگنی و همچنین تعداد قابل توجهی از زنان نابارور، دچار آندومتریوز واضح هستند. این عارضه معمولاً در دهه سوم زندگی و در زنانی بروز می‌كند كه تا به حال باردار نشده یا نابارور هستند؛ با این حال، تعداد زیادی از مبتلایان به آندومتریوز این علائم را ندارند.
با وجودی‌كه آندومتریوز باید به دنبال یائسگی بروز یابد (مگر اینكه استروژن‌ها تجویز شوند)، اما 5 درصد از موارد جدید آندومتریوز، در این دوران رشد و پیشرفت می‌كنند. به‌علاوه، پسرفت و برگشت ضایعات قبلی به حالت اول ممكن است سبب مشكلات انسدادی، به ویژه دستگاه گوارش و ادرار شود.
علت بروز آندومتریوز
علت آندومتریوز به درستی شناخته نشده است؛ اما عوامل ژنتیكی نقش مهمی در این زمینه دارند. سه فرضیه زیر، برای بیان تظاهرات مختلف آندومتریوز و محل‌های مختلفی كه آندومتریوز در آنها ایجاد می‌شود، مورد استفاده قرار گرفته است: 1- قاعدگی تنزل‌كننده یا برگشت‌كننده (Sampson): بیان می‌كند كه قسمت‌هایی از آندومتر هنگام قاعدگی در طول لوله فالوپ حركت كرده و در قسمت‌های مختلف داخل شكمی ایجاد می‌شود و رشد می‌كنند.
2- متاپلازی مولرین(Meyer): بیان می‌دارد كه آندومتریوز در نتیجه تغییرات متاپلاستیك مزوتلیوم پریتوئن به آندومتر، تحت تأثیر برخی محرك‌های خاص و ناشناخته ایجاد می‌شود.
3- انتشار لنفاتیك (Halban): بافت‌های آندومتر داخل لنفاتیك درناژكنندة رحم قرار گرفته و به قسمت‌های مختلف لگنی حمل می‌شوند و در این محل‌ها بافت آندومتر به صورت نابجا رشد می‌كند.
محل‌های شیوع
آندومتریوز به طور شایع در قسمت‌های وابسته به لگن و به‌طور ویژه روی تخمدان‌ها، لیگامان رحمی و سطوح شكمی ایجاد می‌شود و معمولاً روده، آپاندیس و مثانه را نیز درگیر می‌كند. آندومتریوز به ندرت در برش‌های ناشی از جراحی‌های قبل دیده می‌شود. در این حالت به ویژه پس از عمل سزارین یا فیبروم برداری، با ورود به حفره آندومتر در هنگام جراحی، آندومتریوز گسترش می‌یابد.
همچنین امكان دارد كه بافت آندومتر در محل برش جراحی، جاگذاری شود. از هر سه زن، دو زن مبتلا به آندومتریوز با درگیری تخمدان هستند. جزایر آندومتریوز به طور دوره‌ای به تولید هورمون‌های استروییدی توسط تخمدان پاسخ می‌دهند. جاگذاری‌ها تحت تحریك استروژنی رشد یافته و زمانی كه حمایت استروژن و پروژسترون همراه با درگیری تغییرات و برگشت جسم زرد از بین می‌رود، كاهش می‌یابند.
قسمت كوچك شده و از رشد بازایستاده، یك پاسخ التهابی عمیق را القا می‌كند كه فوراً سبب ایجاد درد و فیبروز طولانی مدت می‌گردد. آندومتریوزهای تخمدان، كیست‌های حاوی مایع غلیظ شكلاتی رنگ و گاه سیاه رنگ و روغنی هستند. با اینكه آندومتریوز یك عارضه خوش‌خیم است، اما شباهت‌های بسیاری با بدخیمی دارد.
علائم
علائم مربوط به آندومتریوز عبارتند از: درد قاعدگی، درد در زمان مقاربت، دشواری در اجابت مزاج. دردی كه در بیمار مبتلا به آندومتریوز وجود دارد، براساس مدت شروع بیماری متفاوت است. در مراحل اولیه بالینی، بیمار بیشتر دچار درد دوره‌ای لگنی می‌شود كه یك یا دو روز قبل از قاعدگی آغاز شده و در انتهای قاعدگی بهبود می‌یابد.
جالب اینكه، هیچ ارتباط واضحی بین درجه آندومتریوز و تناوب و شدت علائم درد وجود ندارد. درد در زمان مقاربت به طور معمول مربوط به نفوذ عمیق در ضمن مقاربت است. اجابت مزاج دردناك، در درگیری لیگمان‌های رحمی دیده می‌شود. لكه‌بینی قبل و بعد از قاعدگی علامت مشخصه آندومتریوز است.
در صورتی‌كه كپسول تخمدان درآندومتریوز درگیر باشد، درد مربوط به تخمك‌گذاری و خونریزی واژینال، در اواسط سیكل جنسی غالباً‌دیده می‌شود. ارتباط بین آندومتریوز خفیف تا متوسط با ناباروری به درستی مشخص نیست. زمانی كه آندومتریوز، ساختارهای لگنی را تغییر شكل می‌دهد، نقش آن در ایجاد ناباروری قابل پیش‌بینی‌تر است.
آندومتریوز همراه با طیف وسیعی از علائم تظاهر می‌یابد كه از وجود یك ندول كوچك و تا حدی حساس روی لیگامان‌های رحمی تا یك توده بزرگ غیرحساس و كیستیك شكمی متغیر است...
برای خواندن بخش دوم- آندومتریوز بیماری زنان جوان- اینجا كلیك كنید.
