فاطمه شفیعی؛ کارشناس ارشد تغذیه
ویتامین D ویتامین نور خورشید است، این نام به‌این‌علت است که مواجهه متوسط با نور خورشید از طریق تابش اشعه ماوراءبنفش به پوست باعث تشکیل ویتامین D در بدن می‌شود.
عوامل مختلفی بر میزان تولید ویتامین D در بدن اثر دارند، ازجمله: میزان مواجهه فرد با نور خورشید، سن فرد، فصل سال، عرض جغرافیایی منطقه و ساختار ژنتیکی افراد.
مقداری از ویتامین D موردنیاز بدن نیز مستقیماً از طریق منابع غذایی تأمین می‌گردد که شامل منابع حیوانی و منابع غذایی غنی‌شده نظیر شیر غنی‌شده می‌باشد.
کمبود ویتامین D شیوع نسبتاً بالایی دارد و برای تشخیص آن می‌بایستی که از آزمایش خون استفاده شود و با توجه به سطح گزارش‌شده اقدام مناسب جهت رفع کمبود صورت پذیرد.
نقش ویتامین D در بهبود حساسیت به انسولین
اثرات مفید ویتامین D در حفظ سلامت استخوان‌ها به‌خوبی شناخته‌شده‌اند، اما اخیراً به اهمیت نقش ویتامین D دربسیاری از واکنش‌های بدن از جمله بهبود حساسیت انسولین پرداخته‌شده است.
افزایش حساسیت به انسولین در واقع بسیار مهم است زیرا باعث کاهش سطح قند خون و در واقع کنترل گلایسمیک می‌گردد که منجر به کاهش خطر ابتلا به دیابت نوع 2 می‌گردد.
دیابت نوع 2، 95-90 درصد موارد تشخیص داده‌شده دیابت را تشکیل می‌دهد، یک بیماری مزمن و پیش‌رونده است و در اکثر موارد قبل از آنکه تشخیص داده شود به مدت زیادی در بدن فرد وجود داشته است.
شیوع این بیماری رو به افزایش است و علی‌رغم پیشرفت‌های فراوان درزمینه درمان و تولید داروهای جدید و همچنین با توجه عوارض جانبی داروهای مورداستفاده، همچنان پیشگیری مقدم بر درمان است.
ارتباط دیابت و ویتامین D
یکی از موارد حائز اهمیت درزمینه پیشگیری از دیابت نوع 2، تنظیم سطح ویتامین D بدن در حد نرمال است.
چاقی از عمده‌ترین دلایل ابتلا به دیابت نوع 2 است و کمبود ویتامین D به‌عنوان یک پل ارتباطی بین چاقی و دیابت نوع 2 عمل می‌کند، به این صورت که چاقی با تجمع چربی در بدن همراه است و به علت ورود ویتامین D از خون به بافت چربی بدن، سطح آن در خون افراد چاق کاهش می‌یابد، لذا احتمال ابتلا به دیابت نوع 2 در این افراد افزایش می‌یابد.
تأثیر کمبود ویتامین D
دیابت نوع 2 با عوارض متعددی همراه است که عبارت‌اند از: چربی خون بالا، پرفشاری خون، بیماری‌های کلیوی، نوروپاتی (آسیب عصبی)، رتینوپاتی (آسیب چشمی) و بیماری‌های قلبی عروقی.
کمبود ویتامین D علاوه بر اینکه در ایجاد دیابت نوع 2 دخالت دارد، می‌تواند در ایجاد و پیشرفت این عوارض نیز نقش داشته باشد.
با توجه به مطالب مذکور، اجتناب از کمبود ویتامین D در افراد در معرض خطر ابتلا به دیابت نوع 2 یک ضرورت است.
آشنایی با عملکرد انسولین
انسولین هورمونی است که تنظیم قند خون را به عهده دارد و از سلول‌های بتای غده پانکراس ترشح می‌شود.
بافت چربی، عضلات اسکلتی و کبد بافتهای پاسخ‌دهنده به انسولین هستند و به همین دلیل در کنترل قند خون و متابولیسم چربی‌ها نقش مهمی را ایفا می‌کنند و چنانچه در این بافتها نسبت به انسولین مقاومت ایجاد شود روند ایجاد بیماری دیابت نوع 2 آغاز می‌گردد.
در ابتدا سلول‌های بتای غده پانکراس برای مقابله با این مقاومت و جلوگیری از افزایش قند خون، انسولین بیشتری تولید و وارد خون می‌نمایند ولی ادامه این روند باعث آسیب و مرگ سلول‌های بتای غده پانکراس می‌شود که با کاهش ترشح انسولین و افزایش سطح قند خون همراه است و در این مرحله دیابت نوع 2 بروز می‌نماید.
ویتامین D بر روی تمامی این بافتها دارای گیرنده است و کمبود آن می‌تواند در تمامی این مراحل تأثیرگذار باشد.
نقش کمبود ویتامین D در بروز دیابت
برخی از مکانیسم‌هایی که از طریق آن‌ها کمبود ویتامین D می‌تواند منجر به ایجاد دیابت نوع 2 شود عبارت‌اند از: نقش ویتامین D در مسیر سیگنالینگ تمایز سلول‌های چربی حین سنتز چربی، افزایش بیان گیرنده‌های انسولین جهت حفظ مسیر سیگنالینگ انسولین، تنظیم ترشح آدیپوکاین‌ها (هورمون‌های مترشحه از بافت چربی) که نقش مهمی در کنترل سطح قند و چربی‌ها دارند، کاهش اشتها از طریق تنظیم هورمون لپتین و کاهش سطح التهاب (که یکی از دلایل اصلی مقاومت انسولینی است).
مکمل ویتامین D
جهت جلوگیری از عوارض نامطلوب کمبود ویتامین D باید از مکمل‌های این ویتامین با دوز مناسب تحت نظر پزشک استفاده شود و از دریافت بیش‌ازحد آن اجتناب شود، چراکه می‌تواند باعث ایجاد مسمومیت با ویتامین D شود که با علائم متعددی نظیر افزایش تجمع کلسیم در بافتهای مختلف (ازجمله استخوان‌ها و حتی در بافتهای نرم مثل کلیه، ریه، قلب و پرده صماخ گوش که ممکن است باعث کری شود!)، افزایش کلسیم خون، سردرد، ضعف، تهوع و استفراغ، یبوست، پر نوشی و پر ادراری ممکن است بروز نماید.
بیشتر بخوانید:
اثر شگفت آور ویتامین D در پیشگیری از سرطان سینه
نقش ویتامین D در ورزشکاران
نقش ویتامین D در سلامت بدن
خطر کمبود ویتامین D در افراد مبتلا به صرع
با منابع غذایی دارای ویتامین D آشنا شوید
نقش ویتامین D در افزایش یادگیری کودکان
