به قلم : د کتر سید مرتضی صفوی ؛ متخصص تغذیه و رژیم‌های درمانی، استاد دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، رئیس هیات مدیره انجمن غذا، صنعت و سلامت
Safavimorteza@yahoo.com
تحریریه زندگی آنلاین : کبد چرب غیر الکلی بیماری است که بیش از 5-10 درصد وزن کبد را چربی تشکیل می‌دهد. این بیماری دارای طیف وسیعی می‌باشد که اولین مرحله آن استئاتوز نامیده می‌شود، مرحله بعد استئاتوهپاتیت غیر الکلی و در مرحله آخر بیمار به سیروز کبدی مبتلا می‌شود. بیماری کبد چرب همراه با پرفشاری خون، افزایش چربی خون، چاقی و دیابت که همگی از علایم سندروم متابولیک می‌باشند، مشاهده شده است.
در این بیماران اولین اتفاق اختلال در سوخت و ساز اسید‌های چرب کبد است که تحت یک یا چند محرک محیطی یا ژنتیکی، در نهایت به ایجاد التهاب و تخریب سلول‌های کبدی و سیروز ختم می‌شود. بیماری‌های کبد ممکن است حاد یا مزمن، وراثتی و یا اکتسابی باشند.
کبد چرب را می‌توان به صورت زیر طبقه‌بندی کرد: هپاتیت حاد ویروسی، هپاتیت مزمن، هپاتیت الکلی و سیروز، بیماری کلستاتیک کبدی، اختلالات ارثی و سایر بیماری‌های کبدی
شیوع کبد چرب
شیوع کبد چرب غیر الکلی در کشورهای غربی 30 – 20 درصد می‌باشد. میزان ابتلا به کبد چرب در مردان بالاتر از زنان است و با افزایش سن فزونی می‌یابد. شیوع کبد چرب در افراد چاق 90 – 80 درصد، در بیماران مبتلا به دیابت 50 - 30 درصد و در بیماران مبتلا به چربی خون 90 درصد گزارش شده است. بروز کبد چرب در کشورهای غربی در حال افزایش می‌باشد و به شدت هم با عادات موجود در زندگی در ارتباط است. شیوع کبد چرب غیر الکلی و استئاتوهپاتیت غیر الکلی در ایرانیان از 7.1 – 2.9 درصد در جمعیت‌های عمومی و 55.8 درصد در بیماران مبتلا به دیابت نوع 2 می‌باشد. همچنین شیوع آن در بچه‌های چاق 34.2 درصد گزارش شده است، اما به دست آوردن شیوع دقیق آن در بچه‌ها سخت است، زیرا برای تشخیص آن در این گروه نمی‌توان از روش‌های تهاجمی استفاده کرد.
بیشتربخوانید:
تاثیر پروبیوتیک ها بر درمان کبد چرب
علل ایجاد کبد چرب
عادات و رفتارهای غلط بسیاری در ایجاد این بیماری نقش دارند که بارزترین و مهم‌ترین آنها مصرف الکل و مشروبات الکلی، مصرف مواد غذایی چرب، اضافه وزن، نداشتن فعالیت بدنی سالم، سوءتغذیه و فشار خون بالا می‌باشد، اما علت اصلی بروز کبد چرب ناشناخته است، ولی تعدادی از اختلالات بالینی معین به عنوان علل زمینه‌ای شناخته شده‌اند.
تعداد بالایی از بیماران مبتلا به کبد چرب چاق هستند. دیابت و بالا بودن چربی‌های خون نیز از علل زمینه‌ای آن به حساب می‌آیند. عوامل مختلفی که باعث تغییر متابولیسم در بدن می‌شوند، مثل کاهش ناگهانی وزن، سوءتغذیه، تغذیه وریدی و گرسنگی طولانی‌مدت نیز ممکن است باعث کبد چرب شوند.
انجام بعضی از جراحی‌های شکم مثل برداشتن کیسه صفرا، برداشتن قسمتی از روده یا معده، جراحی لوزالمعده و مصرف بعضی از داروهای خاص مثل هورمون استروژن و کورتون (استروئیدها، آمیودارون، تاموکسیفن و والپروات سدیم) نیز از علل زمینه‌ساز کبد چرب هستند.
در کودکان اختلالات مادرزادی مثل سوءجذب چربی‌ها، سیستیک فیبروزیس و بیماری ویلسون می‌توانند باعث کبد چرب شوند.
تشخیص کبد چرب
کبد چرب با آزمایش خون و تصویربرداری ساده مانند سونوگرافی کبد قابل تشخیص است. این اختلال بدون علامت می‌باشد و با بالا بودن آنزیم‌های کبدی در آزمایش خون یا با سونوگرافی شکم و یا نمونه‌برداری از کبد قابل تشخیص است.
علائم ظاهری کبد چرب در کودکان
هیچ نشانه خاصی برای این بیماری وجود ندارد و ممکن است حتی کودک برای مدت بسیار طولانی از این اختلال رنج ببرد. با این حال اگر علائم زیر در کودک نمایان شود، می‌تواند نشان‌دهنده این اختلال باشد:
1- از دست دادن اشتها 2- سستی و خستگی 3- تهوع و استفراغ 4- ضعف عمومی و حاد 5- پایین بودن غلظت خون 6- بزرگ شدن کبد 7- درد معده در دراز مدت 8- ممکن است لکه‌های تیره پوستی بر روی گردن و زیر بغل‌های کودک رشد کند.
بیشتربخوانید:
کبد چرب پیامد چاقی و تغذیه ناسالم
درمان دارویی
اثر درمانی ویتامین E که یک آنتی‌اکسیدان قوی می‌باشد، در این اختلال تایید شده است. ویتامین E با بهبود آنزیم‌های کبدی، یافته‌های سونوگرافیک و همچنین بافت‌شناسی کبدی همراه است. داروی (جم‌فیبروزیل) که از داروهای پایین آورنده چربی خون می‌باشد، سبب بهبود علائم آزمایشگاهی مبتلایان به کبد چرب می‌شود.
استاتین‌ها از دیگر داروهای پایین‌آورنده چربی خون به خصوص کلسترول می‌باشند که سبب بهبود علائم آزمایشگاهی شده‌اند. داروهایی که مقاومت به انسولین را درمان می‌کنند، مانند متفورمین نیز در بهبود علائم کبد چرب استفاده می‌شوند.
راهکارهای تغذیه‌ای
تغییر در شیوه زندگی اولین خط درمانی در کبدچرب است. افزایش دریافت میوه‌ها و سبزیجات نقش مهمی در سلامتی این بیماران ایفا می‌کند. میوه‌ها و سبزیجات حاوی مقدار زیادی ترکیبات فعال مثل کاروتنوئید‌ها، توکوفرول‌ها و پلی‌فنول‌ها هستند که در بهبود بیماری نقش دارند.
کاهش وزن تدریجی یکی از راهکارهای بهبود بیماری کبدچرب به خصوص در کودکان چاق است، اما کاهش وزن نباید سریع اتفاق بیفتد؛ زیرا باعث بدتر شدن بیماری می‌شود.
همچنین خودداری از مصرف خودسرانه دارو برای هر بیماری، ورزش کردن، ترک مواد مخدر، خودداری از مصرف فست‌فودها و لبنیات پرچرب و سس‌ها و غذاهای شور می‌تواند در روند درمانی موثر باشد.
درمان از دیدگاه طب سنتی
تعدادی از گیاهان در درمان این بیماری استفاده می‌شوند که در اینجا به برخی از آنها اشاره می‌کنیم.
گیاه خارمریم به علت وجود ماده موثره سیلی‌مارین در درمان این بیماری موثر بوده که قرص لیورگل هم از این گیاه ساخته شده است و در دوزهای مختلف در بازار موجود می‌باشد.
عرق کاسنی، عرق شاطره، عناب، زنجبیل، چای سبز، کنگرفرنگی، آب انار و زرشک سیاه از جمله موارد دیگری هستند که در مطالعات به تاثیر مثبت آنها اشاره شده است.
عوارض و عواقب بیماری کبدچرب
در اکثر بیماران مبتلا به کبد چرب، مشکل جدی برای کبد ایجاد نمی‌شود. کبد چرب از نظر بالینی یک اختلال پایدار و ساکت شناخته شده و در بیشتر موارد سبب اختلال شدیدی در کبد نمی‌شود؛ ولی در تعداد اندکی از بیماران با گذشت زمان بافت دچار فیبروز، در نهایت به سیروز و نارسایی کبد ختم می‌شود، لذا درمان آن ضروری است.
.
