تحریریه ماهنامه كودك سالم
روش ماساژ دادن نوزاد
لباس نوزاد را درآورید و او را روی یك حوله‌نرم بخوابانید.
ماساژ دادن نوزاد را از سر او شروع كنید. فرق سر، پیشانی و گونه‌‌های نوزاد را با حركات چرخشی و ملایم دست‌تان، به آرامی ماساژ دهید.
پس از آن، گردن، شانه‌ها و بازوهای نوزاد را ماساژ دهید. سپس با فشار آرام دست به سمت پائین، سپس با فشار آرام دست به سمت پائین، سینه و شكم نوزاد را ماساژ دهید.
برای ماساژ پاهای نوزاد، دست‌تان را از روی ران‌های او به سمت زانوهایش حركت دهید. اطراف پاشنه و قوزك پای نوزاد را نیز به آرامی ماساژ دهید.
دست آخر نیز كف پای نوزاد را از سمت پاشنه به سمت انگشتان ماساژ دهید. سپس انگشتان پای او را نیز ماساژ دهید.
پس از پایان ماساژ قسمت جلویی بدن نوزاد، اگر هنوز آرام و خشنود بود، او را پشت و رو كنید و پشتش را نیز ماساژ دهید.
هنگام ماساژ نوزاد، به چشمان او خیره شوید و ضمن لبخند زدن، با او صحبت كنید و یا برایش آواز بخوانید.
روش استحمام نوزاد
انواع مختلفی از وان‌های حمام نوزادان در بازار وجود دارد. برخی از آنها دارای پایه‌های مستقل هستند و بر روی زمین قرار می‌گیرند و برخی دیگر بر روی وان‌های بزرگ‌تر سوار می‌شوند. یكی از ساده‌ترین روش‌های حمام كردن نوزاد آن است كه آستین‌هایتان را بالا بزنید، روی وان خم شوید و نوزادتان را درون آب نگه دارید. اگر نگران لیز خوردن نوزاد در هنگام حمام كردن او هستید، می‌توانید تكه‌ای اسفنج را برای اطمینان خاطر بیشتر در داخل وان و زیر بدن نوزاد قرار دهید. روش دیگر حمام كردن نوزاد آن است كه خودتان نیز همراه او به حمام بروید و او را در حالی كه صورتش رو به بالا، سرش بر روی زانویتان و پاهایش به سمت شكم‌تان است در آغوش بگیرید و بشوئید.
مراحل اصلی استحمام نوزاد
هر ساعتی از روز می‌توان نوزاد را حمام نمود، اما حمام كردن نوزاد قبل از زمان خواب، به آرامش و خواب راحت او كمك می‌كند.
تمام وسایل مورد نیاز استحمام نوزاد را از قبل آماده كنید و در حمام قرار دهید.
داخل وان نوزاد آب بریزید. عمق آب داخل وان بهتر است حدود 13 سانتیمتر باشد. دمای آب داخل وان را با آرنج خود (كه از كف دست نسبت به گرما حساس‌تر است) آزمایش كنید تا مطمئن شوید كه حرارت آب مناسب است. دمای مطلوب آب برای شست‌وشوی نوزاد، حدود 29 درجه‌سانتی‌گراد می‌باشد، به منظور جلوگیری از ناراحتی نوزاد بر اثر تغییر ناگهانی حرارت آب، باید ابتدا مقدار آب لازم را درون وان بریزید و سپس نوزاد را داخل آن قرار دهید.
لباس‌های نوزاد را داخل حمام و درست قبل از شست‌وشوی او از تنش خارج نمایید. اگر خودتان نیز همراه نوزاد به حمام می‌روید، ابتدا لباس‌های خود را درآورید.
برای وارد نمودن نوزاد به داخل آب وان، یك دست‌تان را پشت سر و گردن او قرار دهید و با دست دیگر پشت كمر و پاهای نوزاد را بگیرید و آنگاه او را به آرامی وارد آب كنید. برای ایجاد اطمینان خاطر در نوزاد هنگام قرار دادن او داخل آب، با صدای آهسته و ملایم با وی صحبت كنید. بیشتر نوزادان پس از آشنایی با فضای حمام و عادت به آب، از آن خوششان خواهد آمد و شادی و خشنودی خود را طی آب بازی با شما تقسیم خواهند نمود.
زمانی كه نوزاد با شادی و به راحتی داخل آب قرار گرفت، اجازه دهید نشیمنگاه و پاهای او روی كف وان قرار گیرد و ضمن آنكه با یك دست نوزاد را مورد حمایت قرار می‌دهید، با دست آزاد دیگر، بدن او را بشوئید. آماده وول خوردن نوزاد در داخل آب باشید. اما سعی كنید دستپاچه و مضطرب نشوید، چرا كه حس نگرانی و ترس شما می‌تواند به نوزاد منتقل گردد.
پس از پایان شست‌وشو، فوراً نوزاد را داخل یك حوله‌گرم و نرم بپیچید و در حالی كه وی را در آغوش دارید، كاملا او را خشك كنید. سپس پوشك او را ببندید و لباس‌هایش را بپوشانید.
هنگامی كه نوزاد داخل وان حمام است، هرگز او را به حال خود رها نكنید و لحظه‌ای هم از او غافل نشوید.
فوائد ماساژ برای والدین
1- اعتماد به نفس و اطمینان را، در انجام وظایف والدینی‌شان بالا می‌برد.
2- مهارت‌های والدین در امر مراقبت از نوزاد را افزایش داده و تقویت می‌كند و سبب اعتباربخشی نقش والدین می‌شود.
3- استرس والدین شاغل را برای برقراری ارتباط با كودك كاهش می‌دهد.
4- به ترشح هورمون پرولاكتین از هیپوفیز مادر كمك می‌كند كه پرولاكتین به ترشح شیر كمك می‌كند و همچنین سبب پرورش و ارتقای حس مادرانه می‌شود. در حالی كه در پدرها عقیده بر این است كه هورمون پرولاكتین تمایل برای حفاظت از نوزاد و پرورش دادن او را تحریك می‌كند. بنابراین ماساژ هم در حیطه روانی – اجتماعی و هم در حیطه رشد فیزیكی و فیزیولوژیكی برای نوزاد و همچنین والدین فوائد بی‌شماری دارد فوائد ماساژ مختص نوزادان سالم نیست بلكه در نوزادان كم وزن و زودرس كه به مراقبت و اهمیت بیشتری نیاز دارند به علاوه نوزادان كم وزن به علت شرایط خاص و بستری بودن در بخش‌های مراقبت‌های ویژه، دچار محرومیت از لمس و حس مادری می‌شوند خود ضرورت دریافت تحریك لمس و ماساژ را نشان می‌دهد. امروزه معادل كلمه ماساژ در مقوله مربوط به كودكان و به خصوص نوزادان در معرض خطر، بیشتر از واژه تحریك لمسی – حركتی استفاده می‌شود و عقیده بر این است كه تحریك لمسی – حركتی عصب واگ را تحریك كرده و سپس فرآیندهایی كه به هضم مواد غذائی كمك می‌كنند فعال می‌شوند. عده‌ای دیگر بر این باورند كه تحریك واگ منجر به افزایش هورمون رشد و سپس تحریك حركت رشد و فعالیت ترشحی معده‌ای و روده‌ای می‌شود و ترشح انسولین را افزایش می‌دهد. نوزادانی كه تحت تحریك لمسی – حركتی قرار می‌گیرند، وزن‌گیری بهتری داشته و این در حالی است كه در مقدار مصرفی شیر خشك و یا كیلوكالری دریافتی افزایشی مشاهده نمی‌گردد.
فواید و اثرات ماساژ نوزاد
1- ماساژ موجب دلبستگی بیشتر و محكم‌تر بین والدین و فرزند شده و این ناشی از تعامل و صمیمیتی است كه طی ماساژ بین والدین و فرزند به وجود می‌آید.
2- ناراحتی و درد ناشی از دندان درآوردن، تجمع گاز در روده‌ها و دردها را تسكین می‌دهد.
3- با تقویت عضلات اطراف دهان و تحریك سیستم گوارشی و از طرفی تحریك اشتها، وزن‌گیری را سرعت می‌بخشد.
4- ماساژ از طریق تحریك پوست، سیستم عصبی را تحریك كرده و همچنین میلین‌دار شدن اعصاب را تسریع می‌بخشد و تكامل سیستم عصبی را افزایش می‌دهد. از طرفی با تحریك و ترشح اندروفین‌ها در مغز سبب ایجاد آرامش در نوزاد می‌شود.
5- ماساژ نوزادان میزان تنفس را كمتر و عمیق‌تر می‌كند و سبب تهویه موثرتر و روان شدن ترشحات موكوسی شده و به خروج ترشحات كمك می‌كند.
6- ماساژ سبب ارتقای عملكرد سیستم ایمنی و در نتیجه افزایش مقاومت در برابر بیماری‌های عفونی می‌شود.
7- به دنبال تحریكات لمسی، آگاهی و جهت‌یابی نوزاد تقویت می‌شود.
8- ماساژ سبب خواب عمیق و طولانی در نوزاد شده و خلق و خوی او را در بیداری بهبود می‌بخشد.
نوزادانی كه ماساژ را دریافت می‌كنند قادرند بهتر با استرس‌های وارد شده كنار بیایند و اثرات آن را كاهش دهند علاوه بر این، ماساژ سبب برقراری یك زیربنای پایدار برای تكامل عاطفی سالم می‌شود.
