فاطمه ناجی - کارشناس ارشد پیشگیری و کنترل بیماری‌های غیر واگیر
تحریریه زندگی آنلاین : پیشرفت تکنولوژی و تغییر سبک زندگی، تحرک بدنی انسان را به میزان زیادی کاهش داده است. امروز کاهش میزان انجام کارهای سنگین، افزایش استفاده از ماشین‌آلات صنعتی، کامپیوتر، تفریحات خانگی مانند تلویزیون سبب بی‌تحرکی طولانی‌مدت می‌شود. پیشرفت‌های علمی انسان را از انجام فعالیت‌های سبک نیز بازمی‌دارد، استفاده از دستگاه‌هایی نظیر ماشین لباسشویی، ظرفشویی، آبمیوه گیری و تلفن زمینه کم‌تحرکی را افزایش داده است تا جایی که حتی برای باز کردن درب پارکینگ از کنترل استفاده می‌شود.
کودکان ما که امروز، مجبورند در آپارتمان زندگی کنند و حتی دیگر کمتر امکان فعالیت مناسب دارند و معمولاً بخش زیادی از زندگی خود را پای تماشای کارتون و برنامه‌های تلویزیونی و بازی‌های کامپیوتری می‌گذرانند.
در آینده قطعاً مشکلات دوچندان خواهد شد. حال‌آنکه کم‌تحرکی و سلامت افراد جامعه را تهدید می‌کند و زمینه بسیاری از بیماری‌ها ازجمله چاقی، فشارخون بالا، سرطان، پوکی استخوان و بیماری‌های قلبی و عروقی را ایجاد می‌کند. بر اساس نتایج نظام مراقبت عوامل خطر بیماری‌های غیر واگیر ۵۴.۶ درصد افراد بالای ۸۱ سال در استان قزوین کم‌تحرک‌اند، که ۳۶ درصد جامعه مردان و ۵۹ درصد جامعه زنان را افراد کم‌تحرک تشکیل می‌دهند، در کشور نیز ۵۶.۳ درصد مردم کم‌تحرک هستند.
بیشتر بخوانید:
بهبود آرتروز کمر با فیزیوتراپی
داستان آرتروز در مفاصل میان مهره ای
عوارض کم‌تحرکی
تمام دستگاه‌های بدن، در معرض خطرات ناشی از کم‌تحرکی است. این خطرات به سن، سلامت جسمی ـ روانی، میزان کم‌تحرکی و مدت‌زمان شیوه زندگی کم‌تحرک بستگی دارد. افزایش خطر ابتلا به اضافه‌وزن و چاقی و همچنین کاهش عملکرد سیستم قلبی - تنفسی ازجمله پیامدهای ابتدایی کم‌تحرکی هستند که درنتیجه این تغییرات خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی، فشارخون بالا و بیماری عروق کرونر، دیابت، سرطان و بیماری‌های مزمن تنفسی افزایش خواهد یافت. فعالیت بدنی نامطلوب می‌تواند در سیستم عضلانی ـ اسکلتی تغییرات دائمی ایجاد کند.
کم‌تحرکی و به‌تبع آن عدم استفاده از توده عضلانی در طولانی‌مدت موجب تحلیل عضلات و کاهش قدرت آن‌ها خواهد شد و با توجه به ارتباط مستقیم بین تعادل و قدرت عضلانی به نظر می‌رسد، ضعف تعادل و خطر زمین خوردن یکی از پیامدهای ناشی از کم‌تحرکی باشد.
بیشتر بخوانید:
آرتروز مـهره؛ بیماری شایع!
نتایج بی‌تحرکی برای مفاصل
مفاصل نیز از عوارض کم‌تحرکی بی‌نصیب نمی‌مانند، سفتی غیرطبیعی مفاصل و نرمی ساختارهای مربوط به آن، عملکرد مفاصل را محدود می‌کند. استخوان، یک بافت زنده و پویاست که نه‌تنها وظیفه حمایت بدن را به عهده دارد، بلکه در تنظیم املاح به‌خصوص کلسیم نقش دارد. فشاری که از طریق تحمل وزن روی استخوان‌ها وارد می‌شود، برای عملکرد سلول‌های استخوان‌ساز لازم است. کم‌تحرکی باعث کاهش املاح‌سازی و کمبود مواد زمینه‌ای استخوانی می‌شود درنتیجه این فرآیند، تراکم استخوان کاهش می‌یابد و به‌دنبال آن پوکی استخوان ایجاد می‌شود. تغییر در عملکرد دستگاه گوارش، سیستم ایمنی و عملکرد سیستم عصبی مرکزی از دیگر پیامدهای کم‌تحرکی خواهد بود.
سایر عوارض کم‌تحرکی شامل مشکلات گوارشی همچون سنگ کیسه صفرا، کبد چرب، نقرس، همچنین مشکلات اسکلتی عضلانی مانند کمردرد، اختلالات تولیدمثلی در زنان همچون ناباروری و بی‌نظمی قاعدگی است.
از دیگر عوارض و مشکلات ناشی از کم‌تحرکی و پشت‌میزنشینی به‌غیراز چاقی و اضافه‌وزن که به آن اشاره شد، می‌توان به ضعف عضلات ناحیه سرینی، شکم و پشت و درنتیجه افزایش ابتلا به کمردرد و نیز دردهای مزمن گردن و شانه اشاره کرد. نداشتن فعالیت و نشستن طولانی‌مدت در محیط‌های اداری، از عوامل شروع هموروئید است و افراد کم‌تحرک بیشتر مستعد اختلالات گوارشی همچون یبوست و اختلالات ادراری ـ تناسلی همچون سنگ کلیه هستند.
فواید ورزش و تحرک
انجام فعالیت بدنی موجب استحکام و سلامت استخوان‌ها و تقویت عضلات و مفاصل، تنظیم وزن و جلوگیری از چاقی، افزایش بهبود عملکرد قلب و ریه‌ها، کاهش اضطراب و افسردگی و تقویت اعتمادبه‌نفس، کاهش ریسک بیماری‌های قلب و عروقی، فشارخون بالا و سکته‌ها، کاهش احتمال سرطان کولون، کنترل سطح کلسترول و چربی خون و احساس نشاط و شادابی می‌شود.
ورزش‌هایی انجام دهید که وضعیت قلب و ریه را بهبود بخشد «سریع، مداوم و منظم باشد»، انتخاب ورزش‌های دسته جمعی شما را به تداوم ورزش تشویق می‌کند. شنا، پیاده‌روی، دویدن، دوچرخه‌سواری، کوهنوردی، تنیس برای قلب و ریه مفید است. به‌جای آنکه تا محل کار یا خرید از اتومبیل استفاده کنید، مقداری از مسافت را پیاده طی کنید. به‌جای استفاده از آسانسور از پله استفاده کنید. در تعطیلات به‌جای رفتن با اتومبیل به این‌طرف و آن‌طرف، مسافت‌هایی را پیاده طی کنید. به‌جای نشستن در صندلی پارک‌ها، قدم بزنید. به‌جای ایستادن و منتظر شدن جهت وسیله نقلیه، مقداری از مسیر را پیاده طی کنید.
بیشتر بخوانید:
کنترل آرتروز با کاهش وزن
عوامل خطر اصلی مؤثر در بیماری‌های غیر واگیر
چاقی، کم‌تحرکی، رژیم غذایی نامناسب، استعمال دخانیات، استرس و عدم رعایت مقررات راهنمایی و رانندگی این عوامل مربوط به شیوه زندگی است و برای پیشگیری از بیماری‌های غیر واگیر ایجاد تغییر در شیوه زندگی، ضرورتی انکارناپذیر است.
