زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

به قلم : پری زرگر ؛ مشاور کودک

تحریریه زندگی آنلاین  : برد و باخت در بازی کودکان و اهمیت آن برای کودک موضوعی است که باید توسط والدین و آموزش‌های مستقیم و غیر مستقیم مورد توجه قرار گیرد. آیا هیچگاه برای شما به عنوان پدر یا مادر این سوال پیش می‌آید که در بازی با فرزندمان برنده شویم یا اجازه دهیم کودک ما را در بازی ببرد؟

اگر فرزند شما در هنگام بازی با شما و یا هم‌سالان خود تحمل شکست را ندارد و زود از کوره در می‌رود، باید قوانین و راهکارهای مدیریت کنترل احساساتش را به او بیاموزید و آنها را غیر مستقیم و در هنگام بازی کردن به فرزندتان آموزش دهید. دنیای بازی برای کودکان سرشار از تجربه‌ها و اکتشافات است. پیروزی لبخند رضایت را بر لب‌ می‌نشاند و شکست می‌تواند بغضی دردناک در پی داشته باشد. برد و باخت بخشی جدایی‌ناپذیر در بازی کودکان است و ما به‌عنوان والدین و اطرافیان نقش مهمی در شکل‌گیری نگاه کودک به شکست و چگونگی کنار آمدن با این تجربه گریزناپذیر داریم.

بیشتربخوانید:

بازهای مناسب برای کودکان با توانمندی های خاص ( قسمت دوم )

چرا برد برای کودکان مهم است؟

احساس خوشایند موفقیت، تقویت اعتماد به نفس و انگیزه برای تلاش بیشتر همگی از نتایج شیرین پیروزی است. کودک با هر برد، باور توانایی‌های خود را بیشتر می‌کند و احساس خودکارآمدی در او شکل می‌گیرد. شادی و سروری که پیروزی در بازی به‌ویژه در کنار جمع به همراه دارد، خاطره‌ای لذت‌بخش در ذهن کودک می‌سازد و میل به بازی و حضور در جمع دوستان را تقویت می‌کند.

 چرا باخت برای کودکان مهم است؟

شاید تصور آن سخت باشد، ولی باخت‌ها از جهاتی برای رشد کودک اهمیت بیشتری از پیروزی دارند. شکست کمک می‌کند تا کودک واقع‌بینی در مورد زندگی را گسترش دهد و درک کند همیشه همه‌چیز طبق میل و خواسته او پیش نمی‌رود. مواجهه با باخت در فضای امن بازی، کودک را برای مدیریت ناکامی‌های بزرگ‌تر در آینده آماده می‌کند. شکست به کودکان می‌آموزد حتی وقتی بهترین عملکرد خود را داشتند، باز هم ممکن است نتیجه دلخواه‌شان به دست نیاید، درسی که در بسیاری از مراحل زندگی تکرار می‌شود.

بیشتربخوانید:

چاقی ، کم تحرکی و ورزش در کودکان

 نقش ما در شکل‌گیری رابطه کودک با برد و باخت

وقتی کودک برنده می‌شود، ابراز احساسات شادی‌آمیز ما برای او خوشایند است، اما افراط در بزرگ جلوه دادن برد می‌تواند کودک را نسبت به باخت کم‌تحمل و آسیب‌پذیر کند. فراموش نکنیم در ستایش از کودک، علاوه بر نتیجه، به تلاش‌ها و پیشرفت‌هایی که داشته نیز توجه نشان دهیم.

هنگام باخت، مهم‌ترین واکنش ما پذیرش و همدلی با احساسات کودک است. به او اجازه دهیم غم و اندوه خود را بروز دهد، حتی می‌توانیم خودمان از تجربه‌های گذشته از باخت و ناراحتی‌ بگوییم. بسیار مهم است که در این لحظات، شخصیت کودک را زیر سوال نبریم و برچسب‌های منفی نزنیم («همیشه بازنده‌ای!» یا «اصلا تحمل باخت رو نداری!»)

 فرصت‌هایی که بازی برای ما می‌سازد

بازی موقعیت مناسبی برای آموزش غیرمستقیم مهارت‌های زندگی است. در خلال بازی به کودک یاد بدهیم به ‌جای فرار، با چالش روبه‌رو شود. با پرسیدن سوال از کودک، کمک کنیم راهکارهای بهتری برای رسیدن به برد بیابد. بازی‌های مشارکتی که در آن‌ها برد برای یک گروه است و نه یک فرد، فرصتی برای آموزش همکاری و هم‌فکری فراهم می‌کند. به‌یاد داشته باشیم، در بازی هم، مثل تمام موقعیت‌های دیگر، خود ما الگوی رفتاری مهمی برای کودک هستیم.

 بیشتربخوانید:

نقش مهم اسباب بازی در شکل گیری شخصیت کودک

عدم تحمل شکست در کودکان

برد و باخت در زندگی هر شخصی وجود دارد که باید در مقابل آن‌ها واکنش‌های صحیحی را انجام داد و بهتر است در کودکان این امر نهادینه شود. زندگی فقط برنده شدن نیست. گاهی اوقات باید به فرزندان خود بیاموزیم که شکست را نیز بپذیرند و با آن کنار بیایند. اما پرورش این باور در میان کودکان که بردن و پیروز شدن تنها موضوع مهم در هر رقابتی است و شکست خوردن نشانه‌ای از ضعف است درست نیست. قبول شکست نشانه ضعف نیست. باید عدم تحمل شکست در کودکان را بالا ببریم. هر رقابتی که برنده دارد، طبعا بازنده‌هایی نیز به همراه خواهد داشت.

 نکته مهم

آموزش شکست خوردن به کودکان و روبه‌رو شدن با آن یکی از مهم‌ترین درس‌هایی است که والدین می‌توانند به فرزندان خود بدهند. درسی که تا پایان عمر همراه آنها خواهد بود و قطعا راه‌های رسیدن به موفقیت‌های بزرگ‌تر را برای کودکان ما هموار خواهد کرد. زمانی که فرزند شما در رقابتی شرکت می‌کند، آنها را مطمئن کنید که نتیجه این رقابت هر چه باشد، شما آنان را به بیشترین میزان ممکن دوست خواهید داشت. بسیاری از کودکان فکر می‌کنند در صورتی که در یک مسابقه یا امتحان نتیجه دلخواه را کسب نکنند، ممکن است پدر و مادر آنها را مانند قبل دوست نداشته باشند. ما باید آنها را مطمئن کنیم که به خاطر خودشان دوست‌شان داریم، نه به دلیل نتایجی که آنها کسب می‌کنند و کارهایی که می‌توانند انجام دهند. ما باید آنها را مطمئن کنیم دوست داشتن ما کاملا بدون شرط است. فرزند شما به هر چیزی که علاقه‌مند است؛ چه ورزش، تحصیلات و هر چیز دیگر سعی کنید فردی را برای آموزش آنها انتخاب کنید که کودکان را به بهترین وجه در جهت علاقه آنها آموزش دهد. اینکه افرادی غیر از پدر و مادر نقش آموزش فرزند شما را به عهده داشته باشند، بسیار مهم است. اگر کودکان شما از فردی غیر از پدر و مادر تشویق شوند، بسیار در آنها مؤثرتر است.

  شکست را هم به بچه‌ها بیاموزیم

به کودکان خود اجازه دهید بعد از شکست گریه کنند و حتی عصبانی شده و یا افسرده و ناراحت شوند. و عدم تحمل شکست در کودکان را بالا ببریم. بسیاری از والدین هنگام شکست به فرزند خود توصیه می‌کنند گریه نکند و ناراحتی خود را بروز ندهد، اما ما باید به فرزندان خود یاد بدهیم از نظر عاطفی خود را تخلیه کنند و به شیوه درستی به این حس‌ها پاسخ بدهند.

مدتی بعد از شکست باید با کودکان‌مان راجع به گذشته صحبت کنیم. باید کودکان‌مان را تشویق کنیم راجع به تجربیات خود صحبت کنند و از آن‌ها بیاموزند. باید کودکان ما یاد بگیرند شجاعت روبه‌رو شدن با حوادث گذشته را داشته باشند و هیچ‌گاه از واقعیات فرار نکنند.

 تشویق

همیشه کودکان خود را تشویق کنید. اگر فرزند شما در عملکرد خود عالی عمل نمی‌کند، چندان مهم نیست. به دنبال جاهایی باشید که فرزند شما در آن خوب و حتی متوسط عمل می‌کند و به خاطر همان‌ها کودک خود را تشویق نمایید. بسیاری از والدین شکایت دارند که نمی‌توانند با کودک خود بازی کنند، چرا که کودک‌شان به هنگام باخت عصبانی می‌شود و رفتارهای نامناسب از خود بروز می‌دهد. برای بسیاری از کودکان پذیرفتن واقعیت‌های زندگی، کار ساده و راحتی نیست.

برخی از آنها تلاش می‌کنند در موقعیتی که برای آنها ایجاد تهدید می‌کند، قرار نگیرند، پس در رقابت‌ها شرکت نمی‌کنند. در اغلب مواقع ما بزرگ‌ترها تشنه بردن و پیروز شدن هستیم و کودکان‌مان در می‌یابند که در صورت بردن به آنها افتخار می‌کنیم. برخی از ما والدین روحیه رقابتی داریم و همین رفتارمان الگوی کودکان‌مان می‌شود. علاوه بر رفتار و واکنش‌های والدین، سن کودک نیز در این امر بسیار دخیل است.

معمولا کودکان در ۶ سالگی تحمل شکست خوردن و باختن را ندارند. آنها همیشه انتظار بردن و نفر اول شدن را دارند. وقتی که می‌بازند، فحش می‌دهند، وسایل را پرت می‌کنند، داد می‌زنند، اشک می‌ریزند و یا واکنش‌های دیگر نشان می‌دهند. کودکان ما نیاز دارند زمانی که کاری را درست انجام می‌دهند، مورد تشویق واقع شوند. همگان این موضوع را قبول دارند که تماشای شکست خوردن فرزندان ما بسیار مشکل است، اما اگر فرزند شما شکست خورد، او را تشویق کنید که باز هم تلاش کند.

در بازی با کودک برنده شویم یا بازنده؟

(بازی برد و باخت با کودک)

مراقب پیام‌هایی باشید که فرزندتان در مورد برد و باخت در بازی با شما دریافت می‌کند. جملات بی‌غرضی مانند «بازنده به هیچ دردی نمی‌خوره» یا «شرط می‌بندم که می‌توانم قبل از تو این کار را تمام کنم.» می‌تواند پیامی اشتباه در مورد برد و باخت به او بدهد. برخورد شما و همین‌طور برخورد دیگر بزرگسالان هنگام بازی با کودک بسیار مهم است.

آیا وقتی برنده می‌شوید، شور و هیجان بیش از اندازه‌ای دارید و وقتی بازنده می‌شوید، بداخلاق و بی‌حوصله هستید؟ آیا وقتی کاری بر وفق مرادتان پیش نرفت، ناامیدی خود را نشان می‌دهید و وسایل بازی را پرت می‌کنید؟ آیا وقتی تیم مورد علاقه‌تان برنده می‌شود، بیش از حد خوشحال می‌شوید، اما وقتی می‌بازد، شدیدا ناامید می‌شوید؟ چه پیام‌هایی در مورد برد و باخت می‌فرستید؟

هنگام بازی با کودک، بیش از اندازه لازم مراقب او نباشید و اجازه ندهید که همیشه برنده شود. باختن در دایره امن محیط خانواده، باعث می‌شود تا کودک دریابد که حتی وقتی برنده نیست، مورد علاقه شما و برایتان ارزشمند است.

برای غمیگن بودن فرزندتان به هنگام باختن، ارزش قائل شوید: «بله، هیچ کس باختن را دوست ندارد!» با صمیمیت درباره جنبه‌های جالب بازی یا آنچه که از آن لذت برده‌اید، صحبت کنید و به او در عبور از این مرحله کمک کنید. زمانی را که فرزندتان برنده شده بود، به یادش بیاورید و بگویید باز هم می‌تواند برنده شود.

مراقب باشید هیچ فرد بزرگسالی در خانواده، فرزندتان را با خواهر، برادر یا دوستی که بازیکن بهتری است، مقایسه نکند. جملاتی که به باخت کودک ارزش می‌دهند و به این منظور بیان می‌شوند که کودک احساس بهتری پیدا کند، در واقع وضعیت را بدتر می‌کنند.

متخصصان کودک عقیده دارند: «پذیرفتن هرگونه باختی در کنار هرگونه بردی به کودک یاد می‌دهد بازیکن خوبی باشد و به توانایی‌های خود همواره به دیده احترام و ارزش بنگرد و از همراه شدن با جمع هراسی به دل راه ندهد.»

برد و باخت در بازی کودکان سنین پیش‌دبستانی و دبستان

عدم تحمل شکست در کودکان

در میان بچه‌های دبستانی، مسابقات و رقابت‌های ورزشی، یک مسئله طبیعی و عادی است. کودکان در همین سن و سال با مفهوم پیروزی و موفق شدن آشنا می‌شوند. آنها درک کرده‌اند که پیروزی دلچسب و شیرین است. پس می‌خواهند در همه چیز پیروز باشند. کودکان پیش‌دبستانی نمی‌توانند ارتباط بین رفتارها و واکنش‌ها را به درستی درک کنند. در کودکان کمتر از ۶ سال نوعی دیدگاه جادویی نسبت به دنیای پیرامون در آنها وجود دارد. آنها دنیا را تقسیم بر ۲ می‌کنند. بچه‌های خوب و بچه‌های بد، بچه‌های خوب پیروز می‌شوند و برنده‌اند و بچه‌های بد، بازنده. پیروزی یعنی من خوب هستم و شکست و باخت یعنی من بد هستم. کودکان دبستانی بسیار رقابت‌جو هستند و فکر آنها کمی بلوغ یافته است. آنها معتقدند که حتی بچه‌های خوب نیز گاهی اوقات شکست می‌خورند، اما همچنان بچه‌های خوب و بد را باور دارند. والدین قادر به خواندن ذهن کودکان نیستند. آنها کم‌کم وارد مرحله‌ای می‌شوند که توانایی بیشتری برای درک حقایق زندگی از خود نشان می‌دهند، بنابراین اتفاقاتی مثل باخت در یک بازی و رقابت را راحت‌تر می‌پذیرند. بازی برد و باخت با کودک برای آنها معنی پیدا می‌کند.

کلام آخر

فراموش نکنیم در ستایش از کودک، علاوه بر نتیجه، به تلاش‌ها و پیشرفت‌هایی که داشته نیز توجه نشان دهیم. هنگام باخت، مهم‌ترین واکنش ما پذیرش و همدلی با احساسات کودک است. به او اجازه دهیم غم و اندوه خود را بروز دهد.

کودکانی که تحمل باختن را ندارند، بسیار زیادند، اما علیرغم این مسئله به جرأت می‌توان گفت که این عادت و رفتار در کودکان قابل تغییر است، ولی این تغییر نیاز به همکاری و تلاش زیاد شما دارد. تحمل شکست برای هیچ‌کس لذت‌بخش و خوشایند نیست، پس نمی‌توان از کودکان انتظار داشت که قادر به درک آن باشند، اما واقعیت این است که زندگی مقوله‌ای سخت و پیچیده است و همه ما باید طعم از دست دادن و شکست خوردن را در زندگی بچشیم. چرا که دیر یا زود با از دست دادن‌های متفاوت، آشنا می‌شویم، بنابراین باید به کودکان خود مدیریت از دست دادن را از همان کودکی بیاموزیم تا راحت‌تر بتوانند خود را برای زندگی آماده و هماهنگ کنند.