گفت و گو : فهیمه اکبری صحت
تحریریه زندگی آنلاین : فریال مستوفی تنها زن ایرانی است که مالکیت بزرگ‌ترین معدن ایران را دارد و پروژه‌ای که بهره‌برداری از آن را آغاز کرده، برای ۱۰ هزار نفر به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم شغل ایجاد می‌کند. فریال مستوفی با تحصیلات فوق‌لیسانس در رشته آمار و اقتصاد توانسته است با فعالیت در شرکت‌های هلدینگ که در گروه معادن و صنایعی که ازمعادن به دست می‌آید، به سمت مدیرعاملی این شرکت هلدینگ که در سال ۱۳۷۲ تأسیس‌شده است، برسد.
او همچنین توانسته است عضو هیئت‌مدیره اتاق بازرگانی ایران و چین باشد و در کمیسیون سرمایه‌گذاری اتاق بازرگانی ایران و چین بسیار مؤثر و کارآمد عمل کند. او عضو هیئت نمایندگان اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران در دوره هفتم و هشتم نیز بوده است.
فریال مستوفی تنها زن ایرانی است که مالکیت بزرگ‌ترین معدن ایران را دارد و پروژه‌ای که بهره‌برداری از آن را آغاز کرده، برای ۱۰ هزار نفر به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم شغل ایجاد می‌کند. مستوفی می‌گوید: «ما خانوادگی عادت داریم که برای انجام کارهای سخت تلاش کنیم. ازآنجاکه شخصاً ایران را دوست دارم و این آب‌وخاک را قسمتی از وجود خودم میدانم به همین دلیل حاضر هستم همیشه در راه توسعه آن مبارزه کنم. جالب است طی این مدت پروژه‌های صنعتی کشور نیاز به منابع مالی داشتند و دولت با استفاده از نفوذ ما در چین تأمین مالی پروژه‌های خود را با فاینانس انجام دهد و اکنون پس از هموار شدن مسیر تأمین فاینانس می‌خواهد پروژه را از ما پس بگیرد.»
فریال مستوفی در ۱۷ سالگی برای ادامه تحصیل به انگلستان رفت و بعد از گرفتن فوق‌لیسانس اقتصاد به ایران برگشت. زمانی که ۲۳ ساله بود به‌عنوان استاد در دانشگاه شهید بهشتی آمار درس می‌داد و بعد از سه سال تدریس، با آغاز انقلاب فرهنگی و تعطیلی دانشگاه‌ها نتوانست خانه‌نشینی را تحمل کند و دوباره به انگلستان برگشت. البته این بار ازدواج‌کرده بود و با همسرش در همان انگلستان، شرکتی راه انداخت و اولین فعالیت‌های تجاری‌اش را آغاز کرد. خود او این‌چنین از فعالیتش روایت می‌کند: «بااینکه علاقه‌مند بودم نقطه آغاز فعالیت‌هایم ایران باشد، جبر زمانه مرا مجبور کرد که شانس خود را در انگلستان محک بزنم.
بیشتربخوانید:
واقعیت هایی شگفت انگیز درباره زنان کارآفرین
اولین شرکتم را در آن کشور تأسیس کردم. شاید علت انتخاب انگلستان برای شروع به این دلیل بود که چندین سال در این کشور زندگی کرده و با اصول و قواعد زندگی و کار آشنا بودم. بااینکه شروع یک فعالیت اقتصادی- تجاری در همه جای دنیا مشکل است اما من از چالش‌ها استقبال می‌کنم. شاید بهتر باشد بگویم که دوست ندارم خواسته‌هایم را به‌راحتی به دست بیاورم. اگر برای به دست آوردن آنچه می‌خواهم تلاش کنم، در این صورت دستاوردی که داشته‌ام، برایم لذت‌بخش و ارزشمند است.» فریال مستوفی سال ۹۴ از طرف وزارت صنعت، معدن و تجارت به‌عنوان یکی از ده زن برتر کارآفرین سال انتخاب شد. امکان ندارد وقتی می‌خواهد از خودش صحبت کند، چیزی از خانواده‌اش نگوید. در دهه ۵۰ و زمانی که بیشتر دختران بعد از دبیرستان علاقه‌ای به ادامه تحصیل نداشتند و یا با مخالفت خانواده روبرو بودند، مستوفی پدرش را که از او می‌خواست تا دکترا درسش را ادامه دهد، متقاعد کرد بهتر است تجارت حرفه‌ای خودش را شروع کند: «در پاسخ به سؤال پدرم در مورد ادامه تحصیل تا مقطع دکترا، تنها اذعان داشتم که می‌خواهم کسب‌و‌کار خودم را راه‌اندازی کنم.
اینکه بخواهم دو تا سه سال وقت صرف کنم و دکترا بگیرم، خوب است اما این گزینه تنها برای تدریس و ماندن در دانشگاه مفید است و برای تدریس، مدرک فوق‌لیسانس هم کافی است. توضیح دادم که اگر دو تا سه سال زودتر وارد بازار کار شوم، تجارب بیشتر و سودمند‌تری کسب خواهم کرد. ازنظر من این تجربیات بیش از مدرک دکترا برایم مفید بود. نمی‌خواستم این عنوان را تنها در کنار نامم به یدک بکشم. با شرحی که به پدرم دادم، پذیرفت که تحصیلاتم را در همان مقطع فوق‌لیسانس به پایان برسانم. »
گزارش‌های مرکز آمار از وضعیت نیروی کار نشان می‌دهد دخترهای جوان از همه باسوادتر و بی‌کارتر هستند. جمعیت تحصیل‌کرده دانشگاهی در گروه زن و مرد در آمارهای کلی به هم نزدیک هستند، اما بررسی آنها به تفکیک سنی نشان می‌دهد دختران جوان، از پسرهای جوان باسوادترند. درحالی‌که نرخ بیکاری دختران در این سنین، بیش از دو برابر پسران است. در گروه سنی ۲۵ تا ۲۹ سال، ۹ میلیون و ۳۱۰ هزار زن مدرک لیسانس دارند و ۷ میلیون و ۶۵۸ هزار نفر از پسران در این سن، لیسانسه هستند. همچنین ۲ میلیون و ۱۷۵ هزار نفر از زنان در این گروه سنی توانسته‌اند مدرک فوق‌لیسانس و دکترای حرفه‌ای اخذ کنند، و پسران دارای این مدرک، ۲ میلیون و ۹۱ هزار نفر هستند.
آخرین آمار از وضعیت بیکاری و اشتغال نیز به پاییز ۹۴ مربوط می‌شود. نرخ مشارکت اقتصادی مردان ۶۳ درصد اما زنان ۱۳.۲ درصد است و درحالی‌که مردان نرخ بیکاری ۹ درصدی دارند، زنان بیکاری ۱۸ درصدی را تجربه می‌کنند. بالاترین میزان بیکاری در میان گروه‌های سنی و جنسیتی کشور نیز به زنان جوان اختصاص داشته است. جوانان ۱۵ تا ۲۴ ساله با نرخ بیکاری کلی ۲۵.۴ درصد بیکارترین گروه در کشور هستند، نرخ بیکاری مردان در این سن ۲۲ و زنان ۴۰ درصد است. بعدازاین گروه جوانان ۱۵ تا ۲۹ ساله که فارغ‌التحصیلان دانشگاهی را نیز در برمی‌گیرند، با ۲۲.۷ درصد بیشترین نرخ بیکاری کشور را دارند. مردان در این گروه سنی ۱۸.۷ و زنان نرخ بیکاری ۳۸.۷ درصدی دارند. البته این وضعیت فقط مربوط به ایران نیست، بر اساس گزارش بانک جهانی نرخ مشارکت اقتصادی زنان در بازار کار جهانی ۵۰ درصد و نرخ مشارکت مردان، ۷۷ درصد است و هنوز شکاف‌های جنسیتی بسته نشده‌اند.
در ادامه مشروح گفت‌وگوی زندگی آنلاین را با این کارآفرین موفق ایرانی را بخوانید.
مشارکت‌های اجتماعی زنان در دنیای امروز چقدر به یک نیاز تبدیل‌شده است؟
زنان دیروز، بخش فراموش‌شده‌ای از جامعه بودند كه حضور اجتماعی ناچیزی داشته و عمده وظایف آنها به خانه‌داری، محدودشده بود. اما امروز اصلی‌ترین چالش در توسعه كشورها نفی نابرابری جنسیتی و دستیابی به جایگاه واقعی برای زن در فرآیند توسعه هست. تا از این بهره با توانمندی بیشتری مشكلات و مسائل توسعه در گستره‌های اقتصادی اجتماعی، سیاسی و فرهنگی حل گردد.
در جوامع امروزی، توسعه پایدار بر توانمندسازی زنان تکیه دارد. به‌طوری‌که اندیشمندان اجتماعی همواره بر رفع موانع جنسیتی به‌عنوان لزوم تحقق توسعه اقتصادی و اجتماعی تأکید کرده‌اند. دیدگاه‌های مطرح‌شده در خصوص زنان بر این باور شکل‌گرفته است که وضعیت زنان در موقعیت‌های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی در بسیاری از کشورها یکسان نیست و برای حصول برابری در حوزه‌های یاد شده نیاز به تغییر در ساختارهای اقتصادی و اجتماعی جوامع است.
از دیدگاه جامعه شناسی، توسعه اقتصادی هر جامعه‌ای بدون توجه به نقش مؤثر زنان در تولید و بازپروری امکانات امری دشوار است.
بیشتربخوانید:
زنان کارآفرین و نیمرخ زنانه اقتصاد ایران
برای رسیدن به تعادل و برابری اجتماعی چه مسیری را باید در پیش گرفت؟
برای رسیدن به تعادل، برابری و رفع تبعیضات و در نتیجه توسعه بهتر و کامل‌تر جامعه لازم است که زنان بتوانند در فرآیند تصمیم گیری در سطوح مختلف جامعه شرکت کنند، هر چند هنوز در مقایسه با مردان درصد حضور زنان در عرصه‌های اقتصاد، سیاست و اجتماع در اقلیت است، ولی با همه این احوال، حضورشان رو به رشد است. تداوم و شتاب توسعه هنگامی رخ خواهد داد که زن و مرد دوشادوش یکدیگر مسوولیت توسعه را به عهده بگیرند.
امروز زنان جهان با حضوری فعال در تمامی زمینه‌ها ضمن تلاش برای كسب حقوق شهروندی برابر با تصدی مشاغل كلیدی، نگرش سنتی به زن را بطور كامل دگرگون نموده‌اند. گواه این مطلب علاقه مندی و اشتیاق دختران جوان به كسب دانش و حضور در رشته‌های مختلف دانشگاهی بوده كه بنابر آمار موجود تعداد آنها در برخی از رشته‌ها از پسران دانشجو پیشی گرفته است.
در اقتصاد امروز ایران و جهان، زنان چگونه می‌توانند نقش آفرینی داشته باشند؟
در دنیای اقتصاد امروز زنان بسیاری در زمینه كسب دانش و فناوری و مدیریت در بالاترین رده‌های مدیریت اقتصادی و صنعتی حضور دارند.
به رغم محدودیتهایی كه در طول تاریخ پر فراز و نشیب ایران بر زنان به ناروا اعمال شده، زنان ایرانی همواره دوشادوش مردان نقش خود را در حفظ و صیانت از كشور خود ادا نموده‌اند و در تحولات كشور پیشگام بوده‌اند. از تاریخ باستان كه ملكه آذرمیدخت و ملكه پوراندخت زمام امور سیاسی نظامی كشور را به دست گرفته و با قابلیت مثال زدنی بحران‌های زمان خود را طی نمودند تا حضور زنان در انقلاب مشروطیت كه مبارزات یك زن در كنار دیگر مجاهدین دوره مشروطیت نقطه عطفی در نقش اجتماعی زنان در تاریخ معاصر ایران می‌باشد.
داستان این زن “ سردار بی بی مریم بختیاری “ كسی كه قبل از فتح تهران مخفیانه با عده‌ای سوار وارد تهران شد و در خانه پدری منزل كرد و به مجرد حمله سردار اسعد به تهران، پشت بام خانه را كه مشرف به میدان بهارستان بود سنگر بندی نموده و با عده‌ای سوار بختیاری جبهه‌ای دیگر در مقابل سربازان قزاق گشود و با آنان به مبارزه پرداخت. او حتی خود تفنگ به دست گرفت و در این جنگ شركت نمود. نقش او در فتح تهران آنچنان بر میزان محبوبیتش در ایل بختیاری افزود كه موجب گردید به لقب سرداری مفتخر گردد. با این مقدمه و ایجاد این دیدگاه كه حضور زنان در این كشور باستانی پیشینه تاریخی و تعیین کننده‌ای داشته، ترسیم نقشه راه برای حضور پررنگ‌تر زنان در توسعه كشور سهل‌تر می‌گردد.
ما كه جای خویش را نشناختیم خویشتن را در بلا انداختیم
این بیت پرمعنا از یكی از مجموعه اشعار زنده یاد شاعره نامدار پروین اعتصامی است كه به زیبایی وضعیت شناختی موفقیت زن و تلاش برای آگاهی از توانمندی او را برای حضور موثرتر در جامعه بیان می‌کند.
تولستوی این بزرگ مرد پهنه‌ی انسانیت سخنی دارد با این مضمون:
باید از گفتنی هائی گفت كه احتمالاً بسیاری آن را می‌دانند ولی جرآت ابراز آن را حتی برای خودشان ندارند.
بنابراین اگر ابراز شرمساری و بی نظری‌ام را درباره كلمه (جنسیت) بپذیرید باقی خواهد ماند حرف هائی كه هم من میدانم و هم شما.
بیشتر بخوانید:
زنان کارآفرین و نیمرخ زنانه اقتصاد ایران
دو کارآفرینی که شیرین کاشتند!
دیدگاه شما نسبت به مسئله حضور زنان در عرصه‌های اجتماعی چیست؟
در این جا مایلم از زاویه دیگری به مسئله حضور زنان در عرصه‌های اجتماعی بویژه صحنه اقتصاد و تجارت نگاهی داشته باشیم. بنظر می‌رسد موفقیت و یا عدم موفقیت انسانها به جوهر وجودی آنان باز می‌گردد.
جنسیت نقش تعیین کننده‌ای در ارتقاء جایگاه هیچ انسانی ندارد ضمن اینکه واقعیتی غیرقابل انکار بعنوان موانع تاریخی و سنتی در راه حرکت زنان در عرصه‌های مختلف کمابیش وجود داشته و دارد، اعتقاد دارم این موانع می‌تواند اندکی سرعت حرکت و حضور زنان را تغییر دهد اما نمی‌تواند مانع حضور آنان باشد شاید می‌بایست در آغاز راه کمی استوار و با صلابت بیشتری گام برداریم لکن اگر عزم راسخ و لیاقت و دانش کافی داشته باشیم تجربه ثابت نموده هیچ یک از موانع احتمالی نمی‌تواند از حرکت بازمان دارد.
