زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

كاركرد بازار روز
بازار روز به‌عنوان هدف اصلي وظيفه هدايت محصولات و فرآورد‌هاي كشاورزي (گياهي و دامي) از محل توليد به محل مصرف را برعهده دارد. در واقع مي‌توان گفت كاركرد اصلي بازار روز ارائه محصولات كشاورزي با قيمت كمتر و حمايت از توليدكنندگان است. قسم دوم اين كاركرد را مي‌توان بناي كاركرد قبلي دانست چرا كه بديهي است با حمايت از توليدكنندگان و ارائه تسهيلات لازم جهت فروش محصولات به توليدكنندان و كاهش واسطه‌هاي غيرضروري، قيمت فروش نيز كاسته مي‌شود. با اين حال نظارت بر فروش الزامي است چرا كه اين امكان وجود دارد كه فروشندگان كالا در بازار روز با مشاهده قيمت‌هاي خارج از بازار روز و با گذشت زمان و جذب خريداران، قيمت‌هار به تدريج افزايش داده و به سطح بازار خرده‌فروشي نزديك و همانند نمايند.
با وجود طرح اين مسأله يعني تسهيل در فروش و كاهش قيمت به عنوان هدف اصلي و كاركرد اصلي بازار روز از نظر سازمان، كاركردهاي جانبي ديگر در بطن بازار روز نهفته است. البته اين در صورتي است كه بازار روز از شرايط مطلوب در استقرار و ارائه كالا برخوردار باشد.
كاركردهاي جانبي بازار روز را مي‌توان در عناوين زير خلاصه نمود:  امكان دسترسي همزمان به انواع كالاي مورد نياز روزمره براي شهروندان، صرفه‌جويي در وقت، كيفيت بالاتر به دليل فروش روزانه محصولات، رعايت موازيت بهداشتي، كاهش ترافيك، كاهش عوارض روحي و جسمي (ناشي از خريد نامطمئن، پراكنده و طولاني‌مدت از بازارهاي شهري)، افزايش تعاملات اجتماعي.
هر يك از عناوين فوق، خود دربردارنده مسائل و عوارض ديگري است كه از جنبه‌هاي مختلف بر زندگي شهروندان تأثير خواهد داشت و در نهايت رضايتمندي شهروندان بازده نهايي آن خواهد بود.
كاركردهاي فوق‌الذكر را مي‌توان كاركرد كوتاه‌مدت و آني بازار روز محسوب نمود. يعني انتظار مي‌رود در صورت رعايت اصول و ضوابط علمي و قانوني در استقرار و فعاليت بازار روز كاركردهاي مزبور پس از مدت كوتاهي نمود عيني يافته و مشهود باشد. در كنار كاركردهاي كوتاه‌مدت، كاركرد يا كاركردهاي بلندمدت را نيز مي‌توان براي بازارهاي روز مطرح كرد.
مهم‌ترين اين كاركردها، تغيير شيوه خدمات‌رساني از حالت پراكنده و خطي در سطح شهر به حالت مركزي و متمركز در بازارهاي روز است. در همين حال طراحي مراكز خريد جهت ارائه ساير كالاها و خدمات نيز در دستيابي كامل به اين هدف الزامي است. بديهي است در صورت عملكرد بهينه بازارهاي روز و جلب نظر شهروندان و افزايش تدريجي آن در سطح شهر به‌گونه‌اي كه امكان دسترسي به آن به صورت پياده امكان‌پذير، باشد فعاليت واحدهاي خرده‌فروشي پراكنده و خطي را غيرموجه خواهد ساخت. در واقع اين كاركرد خو دكاركردهاي جانبي كه قبلاً يادآور شد را تقويت و فراگير خواهد نمود. در همين حال بهبود سيماي شهر و شهرنشيني را نيز به ارمغان خواهد آورد. اين كاركرد هر چند ممكن است تا حد زيادي ايده‌آل‌گرايانه باشد اما غيرممكن نيست. چرا كه كلانشهرهاي امروز جهان ديگر خواستار توزيع كالا و خدمات به صورت آنچه در كلانشهرهاي ايران وجود دارد، نيست. شرايط كاربري ارضي، ترافيك و ... اين شهرها نيز چنين عملكردي را منطقي نمي‌داند. هرچند تغيير اين شيوه نيازمند تغيير تمايلات و فرهنگ خريد شهروندان است. تغيير فرهنگ نيز خود نيازمند گذشت زمان بوده و نمي‌توان در كوتاه‌مدت انتظار چنين تغيير را در جامعه داشت.
بنابراين كاركرد بازار روز به عنوان يكي از عناصر خدماتي شهري جهت توسعه و ارتقاء به وضع مطلوب تنها از يك جنبه قابل تغيير نيست به نحوي كه بتوان در كوتاه‌مدت آن را برآورد نمود. بلكه بهبود و تغيير و نه دگرگوني اقتصادي و اجتماعي و بيش از‌ آن ساماندهي شهري الزامي است. اين تحول خود نيازمند گذشت زمان و هماهنگي داخل برخي سازمان‌هاي مديريت شهري و اقتصادي است تا با هماهنگ نمودن جنبه‌هاي فيزيكي و غيرفيزيكي به وضع مطلوب نزديگ گردد.

سابقه قانوني بازار روز
سابقه قانوني بازار روز توسط شهرداري‌ها به تصويب اساسنامه سازمان ميادين ميوه و تره‌بار و فرآورده‌هاي كشاورزي باز مي‌گردد. اساسنامه اين سازمان در سال 1375 (12/4/1375) به تصويب وزارت بهداشت كشور رسيده است. بر اساس مفاد اين اساسنامه مراد از بازار روز مجموعه تجاري متشكل از چند واحد تجاري است كه در‌ آن عموماً ارزاق عمومي و مورد نياز روزمره شهروندان ارائه مي‌شود. مالكيت اين بازارها به سازمان ميادين ميوه و تره‌بار اختصاص داشته و به صورت استيجاري به متقاضيان واگذار مي‌شود. مدت اجاره معمولاً 6 ماه بوده كه قابل تمديد است. اين بازارها با هدف كاهش قيمت كالاهاي مورد نياز شهروندان ايجاد شده است. دراين اساسنامه زير عنوان اهداف سازمان (ماده 2) آمده است:
«هدف از تشكيل سازمان ايجاد تسهيلات لازم در امر تهيه و توزيع و ميوه و تره‌بار و فرآورده‌هاي كشاورزي و در جهت حمايت از توليدكنندگان (با اولويت تعاوني‌هاي كشاورزي) مي‌باشد تا بتواند مسير حركت محصولات از توليد به توزيع را با اصول صحيح هدايت نمايد. براي نيل به اين هدف سازمان موظف است عمليات زير را با رعايت مقررات و قوانين مربوطه برنامه‌ريزي و اقدامات اجرايي لازم را انجام دهد...» (وزارت كشور، 1375) در بند 3 اقدامات اجرايي مزبور آمده است: «ايجاد توسعه بازارهاي روز ميوه و تره‌بار جهت دسترسي آسان مصرف‌كنندگان در نقاط مختلف شهر با مشاركت بخش‌هاي (دولتي، تعاوني و خصوصي) همچنين ايجاد بازارهاي فروش موضي و جايگاه‌هاي موقت براي عرضه محصولات در محل‌هاي مجاز مورد تأييد دواير زيربط و نيز گسترش ميدان مركزي و بازارهاي روز ميوه و تره‌بار پس از تأييد شوراي سازمان است.»

جمع‌بندي:
روند رو به گسترش جمعيت شهري (ناشي از رشد طبيعي و مهاجرت‌هاي گسترده) از يكسو و تحولات كالبدي- فضايي، تعريف نيازمندي‌هاي جديد خدمات شهري (گذر از مدرنيسم به پست‌مدرنيسم)، محدوديت زماني شهروندان جهت تأمين مايحتاج زندگي و ... سب شده است تا پاسخگويي به نيازهاي شهروندان به ويژه در حوزه خدمات شهري به دغدغه‌اي اساسي براي مديريت شهري و برنامه‌ريزيان شهري تبديل گرديده است.
ايجاد و احداث بازارهاي روز ميوه و تره‌بار، مواد لبني و پروتئيني و ... توسط شهرداري‌ها و سرمايه‌گذاران بخش خصوصي (به‌ويژه اتحاديه و صنف بارفروشان و ...) در راستاي سهولت و دسترسي آسان‌تر شهروندان جهت تأمين مايحتاج اصلي مواد خوراكي است اما بازارهاي روز صرفاً كاركرد اقتصادي نداشته بلكه ايجاد چنين بازارهايي در مقياس محله‌اي، ناحيه‌اي و منطقه شهري در كاهش حجم تردد و ترافيك شهري، كاهش قيمت تمام‌شده محصولات غذايي، ميوه و تره‌بار و ...، افزايش تعاملات اجتماعي و به نحوي گسترش خريدهاي خانوادگي (خريد توأم با گذران محصولات غذايي، ميوه و تره‌بار و ...، افزايش تعاملات اجتماعي و به نحوي گسترش خريدهاي خانوادگي (خريد توأم با گذران اوقات فرغت و گذراندن لحظاتي با هم توسط اعضاي خانوار)، بهبود كيفي محيط‌هاي شهري (تجميع سنجيده و طراحي‌شده بازار بجاي پراكندگي خرده‌فروشي‌هاي بدون برنامه و بدون طراحي معماي جذاب) و ساختارهاي فضايي حاكم بر آن موثر است بنابراين ضرورت توجه و تأكيد ويژه شهرداري‌ها و بسط و توسعه بازارهاي روز مي‌تواند به تقويت كاركردهاي مطلوب شهي كمك كند.