سپیده حقی‌فر - کارشناس ارشد تغذیه
تحریریه زندگی آنلاین : امید به زندگی در سراسر جهان در حال افزایش است و برای اولین بار در طول تاریخ تعداد افراد بالای ۶۵ سال بیشتر از تعداد افراد کمتر از ۵ سال است. پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۵۰ یک نفر از هر ۶ نفر ۶۵ ساله و بالاتر باشد. پیری همراه با چالشهای بسیاری از جمله کاهش در سطح سلامت و استقلال افراد همراه با افزایش در بیماری‌های مرتبط با فرایند پیری است و این موضوع منجر به بار مالی و اجتماعی می‌شود. از این رو، راهکارهایی که در حفظ و جلوگیری از افت سطح سلامت و استقلال افراد در پی فرایند پیری کمککننده هستند، اهمیت پیدا کرده‌اند. محدودیت کالری می‌تواند راهکار مناسبی برای افزایش طول عمر کاهش خطر بیماری‌های مزمن مرتبط با فرایند پیری معرفی شود. محدودیت کالری به صورت کاهش در دریافت انرژی به زیر مقدار معمول مصرفی ضمن حفظ دریافت مواد مغذی ضروری تعریف می‌شود. مطالعات در حیوانات و پستانداران غیر انسان نشان داده است که محدودیت کالری در اوایل بزرگسالی یا میانسالی می‌تواند طول عمر و دوره سلامتی - طول دوره‌ای از زندگی بدون بیماری‌های مزمن - را افزایش دهد. در این مقاله به مهمترین اثرات محدودیت کالری که در مقالات علمی اشاره شده است میپردازیم.
بیشتربخوانید:
طرز تهیه ۷ اسموتی سالم و کم‌کالری
عملکرد هورمونی
افزایش فعالسازی مسیر IGF-1 در تسریع فرآیند پیری مؤثر است. بررسی‌ها نشان می‌دهد محدودیت کالری سطح جریان خون IGF-1 را کاهش می‌دهد. همچنین افزایش معنی داری در سطح IGFBP-1 –پروتئین اتصالی IGF-1- جریان خون مشاهده شده است. با اتصال IGF-1 به IGFBP-1 فعالیت IGF-1 مهار می‌شود و کاهش نسبت IGF-1 به IGFBP-1 نشاندهنده کاهش IGF-1 آزاد در جریان خون به دلیل محدودیت کالری است. احتمالاً کاهش انسولین خون در پی محدودیت کالری منجر به افزایش تولید کبدی IGFBP-1 شده است.
هرچند نقش هورمون لپتین در مبحث طول عمر ناشناخته باقی مانده است، پژوهشها نشان دهنده نقش مهم پیام رسانی لپتین - در روده، ماهیچه اسکلتی و مغز – بر فرایند پیری از طریق اثرگذاری بر التهاب و تنظیم گلوکز است. هورمون لپتین از بافت چربی ترشح می‌شود و سطوح آن در جریان خون متناسب با مقدار بافت چربی است و سطوح لپتین خون در پی محدودیت کالری کاهش نشان داده است.
هورمون ترییدوتیرونین نیز همانند هورمون لپتین در پی محدودیت کالری کاهش نشان داده است. محور تیروئید در ارتباط با هورمونهای انسولین، لپتین، گلوکوکورتیکوئیدها و هورمونهای جنسی است.
افزایش طول عمر در سطوح پایین‌تر هورمونهای تیروئید به تولید کمتر گونههای فعال اکسیژن و سطح پایین‌تر استرس اکسیداتیو نسبت داده شده است.
مهمترین اثرات محدودیت کالری
وزن، ترکیب بدنی و چگالی استخوان
کاهش در بافت چربی بزرگترین بخش تغییرات در ترکیب بدنی را طی دوره محدودیت کالری تشکیل می‌دهد و این کاهش با بهبود سلامت متابولیک در ارتباط است.
از سوی دیگر، محدودیت کالری می‌تواند منجر به کاهش توده استخوانی شود که اثرات منفی بر عملکرد بدنی در پی خواهد داشت. جمعبندی یافتهها نشان می‌دهد رویکردهای مکمل به همراه محدودیت کالری نظیر ورزشهای مقاومتی، کاهش توده استخوانی را تقلیل می‌دهد.
بیشتربخوانید:
اگر همیشه احساس گرسنگی می کنید، این مطلب را بخوانید!
چند روش شگفت انگیز برای کوچک کردن شکم
انرژی مصرفی پایه
انرژی مصرفی بدن در حالت استراحت کامل تقریباً ۶۰ تا ۷۰ درصد از انرژی مصرفی روزانه افراد را تشکیل می‌دهد. افزایش انرژی مصرفی پایه به ازای هر واحد از توده بدنی غیر چربی به عنوان عامل خطری برای تسریع فرآیند پیری شناخته می‌شود. بررسی‌ها نشان می‌دهد محدودیت کالری می‌تواند فرایند پیری را از طریق کاهش انرژی مصرفی پایه کند کند.
دمای مرکزی بدن
کاهش در دمای مرکزی بدن در پاسخ به محدودیت کالری، یکی از کلیدیترین موارد مرتبط با محدودیت کالری در فرایند پیری است. مشابه با یافتههای به دست آمده از پستانداران، در میان افرادی که محدودیت کالری را به طور میانگین برای مدت ۶ سال حفظ نمودهاند دمای مرکزی بدن نسبت به افراد شاهد مصرفکننده رژیم غذایی غربی، کمتر بوده است.
فرایند پیری بیولوژیک
الگوهای متعددی برای ارزیابی فرایند پیری بیولوژیک - تخریب تدریجی انسجام سیستمهای بدن در طول زمان- ارائه شده است. بر این اساس، سرعت فرآیند پیری بر حسب سن در همه افراد یکسان است، در حالی که سرعت فرآیند پیری بیولوژیک می‌تواند در نتیجه سبک زندگی افراد کاهش یا افزایش داشته باشد.
شاخصهای سطح کلسترول، هموگلوبین گلیکوزیله، فشار خون سیستولی، تعداد سلولهای سفید خون، اسید اوریک و پروتئین واکنشی-C از جمله نشانگرهای زیستی مورد استفاده در این الگوها برای ارزیابی فرایند پیری بیولوژیک بوده‌اند و نتایج مطالعات مشاهدهای نیز نشان دهنده ارتباط این شاخصها با مرگ و میر بوده است.
بررسی‌ها نشان می‌دهد اثرات مثبت محدودیت کالری بر شاخصهای طول عمر وابسته به کاهش وزن نیست و این دیدگاه را که کاهش وزن برای بهرهمندی از اثرات مثبت محدودیت کالری بر افزایش عمر ضروری است زیر سؤال می‌برد.
التهاب
کاهش التهاب مکانیسم مهمی است که محدودیت کالری از طریق آن اثرات مثبت خود را بر فرایند پیری واسطهگری میکند. درجات پایین التهاب نیز ارتباط موثری بر تسریع فرایند پیری و بروز بیماری‌های متابولیک مرتبط با سن دارد. مطالعات نشان می‌دهد محدودیت کالری می‌تواند ۴۰ تا ۵۰ درصد سطوح فاکتورهای پیشالتهابی جریان خون را کاهش دهد.
بیشتربخوانید:
آب کردن چربی شکم و پهلو با چند راه ساده!
تحمل گلوکز و حساسیت انسولین
مقاومت انسولینی با کاهش طول عمر و افزایش خطر بیماری‌های متابولیک همراه است. بررسی‌ها نشان دهنده کاهش مقاومت انسولینی و انسولین ناشتا در پی محدودیت کالری هستند.
شاخص بیماری‌های قلبی و متابولیک
محدودیت کالری منجر به تغییرات معنادار در پروفایل لیپیدی افراد می‌گردد. پروفایل نامطلوب کلسترول خون به عنوان اصلی‌ترین پیشگوییکننده بیماری‌های قلبی - عروقی شناخته می‌شود.
محدودیت کالری با کاهش LDL-C و افزایش HDL-C نقش مثبت خود را در پیشگیری از بیماری‌های قلبی - عروقی ایفا میکند. سطوح پایین تری‌گلیسیرید خون نیز مستقل از سطوح کلسترول با کاهش خطر بیماری‌های قلبی - عروقی مرتبط است. کاهش سطح تری‌گلیسیرید تغییر دیگری است که در پی محدودیت کالری در جهت بهبود شرایط قلبی - عروقی مشاهده می‌شود.
فشار خون بالا عامل خطر دیگری در پیشبرد بیماری‌های قلبی - عروقی است. محدودیت کالری منجر به کاهش معنادار فشار خون سیستولیک و دیاستولیک و در پی آن کاهش معنادار خطر بیماری‌های قلبی - عروقی می‌شود و در یک نتیجهگیری کلی محدودیت کالری منجر به بهبود شاخصهای خطر بیماری‌های قلبی - عروقی می‌شود.
بیشتر بخوانید:
