د کتر سید مهد ی میرغضنفری : پزشک، دکتری تخصصی (PhD) فیزیولوژی پزشکی، پژوهشگر طب سنتی ایرانی ؛ عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ارتش
دکترراحله حسنی : دکترای تخصصی سیستماتیک گیاهی، پژوهشگرطب سنتی ایرانی
تحریریه زندگی آنلاین : دوره بارداری دوره‌ای کاملاً ویژه است به طوری که می‌تواند مزاج شخص را به طور کامل تغییر دهد. به عنوان مثال مزاج می‌تواند از سرد به گرم، از خشک به تر و یا گاهی بالعکس تغییر می‌کند. در این دوران، سبک زندگی فرد، اشتها، خوراک، دفعی‌ات، خونرسانی به اعضاء بدن و غیره به شکلی متفاوت انجام می‌شود. به همین علت تدابیر بارداری به صورت متفاوت از مزاج شخص و سایر موارد تعریف می‌شود.
به طور کلی هر فرد می‌بایست در درجه اول مزاج خود را شناخته و زندگی خود را با تدابیر مربوطه با آن تطبیق دهد. در دوران بارداری نیز تدابیر مربوط به بارداری بایستی در کنار اصول کلی مربوط به مزاج فردی هر شخص رعایت شود. بارداری باعث ایجاد رطوبت و حرارت اضافه نسبت به قبل در بدن می‌شود.
حرارت اضافه از جنین، افزایش حجم خون و ضربان قلب می‌آید. افزایش رطوبت علائمی مانند افزایش در وزن، افزایش حجم خون و افزایش انعطاف‌پذیری بافت‌های بدن را به دنبال دارد که بدن بتواند جنین در حال رشد را بپذیرد و آنرا تغذیه کند. افزایش رطوبت می‌تواند باعث کاهش عملکرد و افت قسمت‌های مختلف بدن از قبیل دستگاه گوارش، حافظه، دندان‌ها، چشم‌ها و بینایی شود، بنابراین تدابیر مربوط به افزایش گرمی و تری نیز بایستی به تدابیر مزاج ذاتی خود فرد اضافه شود.
بیشتربخوانید:
تدابیر بارداری در طب‌سنتی ایرانی
در نتیجه افراد با مزاج پایه گرم و تر چون گرمی و رطوبت اضافه پیدا می‌کنند، بایستی بیشتر مواظب خودشان باشند و رعایت کنند. از طرفی افراد با مزاج سرد و خشک عموماً حال بهتری پیدا می‌کنند و مشکلات قبلی آنها بهبود پیدا می‌کند. به عنوان مثال بهبود در پوست خشک یا یبوست را مشاهده می‌کند.
خانم‌های باردار با مزاج سرد و تر در درجه اول بایستی تدابیر مزاجی مربوط به مزاج خود را رعایت کنند. چون به طور کلی در حاملگی رطوبت و حرارت بالا می‌رود، ممکن است این افراد دچار مشکلات مربوط به افزایش رطوبت مانند ورم زیاد شوند. این افراد در درجه اول باید مراقب اجابت مزاج خود باشند و در صورت ایجاد یبوست، هر چه سریع‌تر آن را درمان کنند. چرا که یبوست باعث افزایش رطوبت در بدن می‌شود. فعالیت‌های بدنی و ورزش‌های مختص بارداری باید زیر نظر متخصص زنان انجام شود تا کمک به دفع رطوبت‌های اضافه در بدن کند. حتماً این افراد دقت کنند که فعالیت مناسب داشته باشند، چرا که عدم فعالیت سبب جمع شدن مایعات در بدن می‌شود. به این نکته هم باید توجه شود که این افزایش رطوبت و افزایش وزن برای خیلی افراد بعد از اتمام بارداری و تا مدت زیادی هم باقی می‌ماند و تنها راه حل آن رعایت تدابیر مربوطه است. به همین علت بعد از اتمام بارداری نیز باید تدابیر مربوط به مزاج رعایت شوند.
بیشتربخوانید:
بررسـی بـارداری و نازایی از دیـدگاه طب سـنتی
خوردن سردیجات و رطوبتیجات به حداقل کاهش یابد و حتی تا مدتی قطع شود (مانند ترشی، انواع لبنیات، کاهو، آب و غیره). خوردن عرقیجات گرم مانند آویشن، بابونه، بادرنجبویه، اسطوخودوس و امثالهم که مدر هستند و باعث دفع مایعات اضافی از بدن می‌شوند، توصیه می‌شود اما اینها می‌توانند احتمال سقط را هم افزایش دهند و نباید خودسرانه مصرف شوند و فقط باید زیر نظر متخصص طب سنتی تجویز و مصرف شوند.
غذاهای این فرد بهتر است به سمت خشکی برود مانند انواع کباب‌ها و تفت دادنی‌ها و از خوردن غذاهای آبکی و آش و سوپ‌های با ماهیت سرد (جو، گشنیز، برنج، آلو، بامیه، کدو و ...) تا مدتی خودداری کند. فعالیت بدنی و ورزش فراموش نشود. روغن مالی منطقه معده، سر، اندام‌ها با روغن‌های گرم مانند روغن زنجبیل، بادام تلخ، بابونه و سیر نیز مفید است. بهتر است ماساژ از سمت انگشتان پا شروع شود و به سمت بالا و کمر و لگن برود. چرا که مواد زائد که سنگین هم هستند بیشتر تمایل دارند در اندام‌های تحتانی رسوب کنند و ورم پا بدهند (مخصوصاً صبح‌ها و بعد خواب) و این طریقه ماساژ باعث جا به جایی و دفع آنها به سمت گردش خون و سیستم ادراری و گوارش می‌شود. برای خانم‌های با مزاج سرد و خشک، چه در زمان بارداری و چه بعد از آن بایستی تدابیر مربوط به مزاج به دقت رعایت شود. گاهی در دوره بارداری به دلیل ویار شدید و بی اشتهایی، ضعف عمومی بر شخص عارض می‌گردد که در افراد سرد مزاج و به خصوص بعد از زایمان بیشتر بروز می‌کند. در دوره بارداری مواد غذایی به طور مشترک توسط مادر و جنین مورد استفاده قرار می‌گیرند و اولویت با غذا رسانی به جنین است. در نتیجه در اواخر بارداری یا بعد از زایمان درجاتی از ضعف برای فرد پیش می‌آید. اولین نکته رعایت تدابیر مزاجی و سته ضروریه است. خوردن تقویت کننده‌هایی مانند بادام، حریره بادام، شیره انگور، آبگوشت، هلیم و غیره برای این افراد توصیه می‌شود. ریشه بسیاری از مشکلات در بارداری از قبیل ویار، تهوع، بی اشتهایی، رفلاکس، سنگینی، ورم، فشار خون بارداری و غیره یبوست است. در نتیجه بایستی توجه بسیار ویژه‌ای به یبوست در طول دوره بارداری به ویژه در اواخر آن داشت و در صورت بروز این مشکل حتماً سعی در برطرف کردن آن کرد. در طول دوره بارداری مصرف مواد غذایی و نوشیدنی بیشتر شده (با افزایش اشتها و یا عطش) و وزن و رطوبت‌ها زیاد می‌شوند. از طرف دیگر، عادت ماهانه و فعالیت بدنی و تعریق حذف و یا کم شده و لذا دفع مواد از بدن نیز کاهش یافته است و تنها راه دفع مواد زائد، مدفوع است که باید به درستی انجام شود. اما به دلیل افزایش رطوبت دیواره روده و کلاً کاهش قوای گوارشی، استعداد یبوست افزایش می‌یابد. یبوست منجر به ایجاد و تشدید ویار، خواب آلودگی و منگی، چاقی اضافه، فشار خون و قند بالای بارداری، درد مفاصل، هموروئید و شقاق و ... می‌شود که در بارداری شایع هستند. با رفع یبوست، از این عوارض در حد زیادی پیشگیری می‌شود. برای رفع یبوست باید مزاج دارو و مزاج پایه فرد در نظر گرفته شوند؛ به عنوان مثال انجیر و روغن زیتون، گرم؛ آلو، کاهو، اسفرزه، سرد؛ و روغن بادام خوراکی و فلوس، معتدل رو به گرم هستند. بهتر است افراد با مزاج سرد از خوراکی‌های با مزاج گرم و افراد با مزاج گرم از خوراکی‌های با مزاج سرد استفاده کنند.
بیشتر بخوانید:
روش‌های کم کردن درد زایمان طبیعی بدون دارو
تغذیه ماه به ماه در دوران بارداری
خانم‌های باردار در طی بارداری باید نکاتی را مد نظر قرار دهند
تدابیر مناسب مزاج شخص، در دوره بارداری نیز ادامه یابد.
باید توجه داشت که حرارت و رطوبت در بارداری افزایش یافته و باید برای این حالت‌ها نیز تدابیری انجام شود. مثلاً پرهیز از پرخوری و پرنوشی، فعالیت مناسب بدنی، خوردن چیزهای ملس.
جهت تقویت قوا مصرف به و سیب میخوش و گلابی یا آب و رب و کمپوت آنها در صورت ضعف هضم. همچنین بادام یا حریره بادام یا شیره بادام توصیه می‌شود.
ورزش معتدل و راه رفتن آهسته و نیز ماساژ خفیف اندام‌ها ویژه بارداری، جهت جلوگیری از افزایش بیش از حد رطوبت‌های بدنی و تقویت عضلات و تسهیل زایمان و دفع بقایای زایمان و بازگشت بدن به حالت قبل از بارداری پس از زایمان.
طبیعت زنان حامله باید به حد اعتدال دارای لینت باشد. ملین‌های خوبی که در این دوران می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد عبارتند از: انجیر تازه یا خشک یا خیسانده در گلاب بسته به مزاج شخص.
آلو بخارایی که مواد زده نباشد یا خشک یا خیسانده در آب یا خیسانده همراه با انجیر در آب که معتدل المزاج بوده، غذائیت دارد و برای همه مزاج‌ها خوبست. یک قاشق مرباخوری تا غذاخوری شکر سرخ در یک لیوان شیر داغ روزی یا یک روز در میان. میوه تمر هندی تازه (در غلاف) ملس (برای گرم مزاجان) یا شیرین (برای سرد مزاجان). رب یا شربت آلو بخارا یا انجیر یا تمر هندی. هر 8 ساعت یک قاشق مرباخوری تا غذاخوری روغن بادام شیرین خوراکی یا زیتون در موارد یبوست شدید.
روغن مالی ملایم روی شکم با روغن بادام شیرین در جهت عقربه‌های ساعت. تاکید می‌شود ملایم و بالاهای شکم. (توجه کنید، ملین‌های قوی ممکن است باعث ایجاد انقباضات در رحم و تهدید به سقط شوند.) همین طور خوردن مربای گل قند (گل سرخ عمل آمده در شکر) نیز کمک کننده می‌باشد.
خانم‌های بادرار در طول حاملگی باید از انجام کارهایی بپرهیزند که عبارتند از
خونگیری، حجامت، قی و مسهل مگر در موارد ضرورت
صدای هولناک
بوئیدن بوهای خیلی تند
زیاده‌روی در نزدیکی (مخصوصاً در اوایل و اواخر حاملگی به ویژه در حاملگی اول)
خوردن غذای زیاد در یک دفعه: هر چه ماه بارداری بالاتر می‌رود، باید حجم هر وعده کمتر و تعداد وعده‌ها بیشتر شود. مثلاً در سه ماهه اول، بین 5 تا 7 وعده در شبانه روز، در سه ماهه دوم بین 7 تا 10 وعده و در سه ماهه سوم، بین 10 تا 14 وعده البته بسته به نیاز و گرسنگی حقیقی (غذاها کم حجم و پرانرژی‌تر)
گرسنگی کشیدن طولانی و همچنین درهم‌خوری در یک وعده
خوردن سرکه، چیزهای خیلی ترش و یا قابض، که ممکن است باعث ایجاد انقباضاتی در رحم، زایمان زودرس و تهدید به سقط شود
غذاهای با طبیعت خیلی سرد و خیلی گرم و چیزهای تند و تلخ. گرمیجات قوی باز کننده (مفتح) هستند لذا ممکن است باعث لک بینی شوند. زعفران و دارچین و پونه زیاد نیز از این قاعده مستثنی نیستند.
موادی که سبب پریود می‌شوند مثل: لوبیا، نخود، کنجد. برخی عرقیجات ضمن این که مدر بول (ادرار آور) هستند، مدر حیض (قاعده آور) هم هستند و ممکن است لک بینی بدهند. لذا مگر به ناچار و با تجویز پزشک، نباید مصرف شوند.
یبوست در بارداری دارای عوارض بیشتری نسبت به غیربارداری است. لذا بایستی از ایجاد یبوست پیشگیری کرد و در صورت بروز، حتماً درمان کرد.
آشامیدن آب بسیار سرد و بسیار گرم و یخ و برف و چیزهای تند
ورزش و حرکات شدید
برداشتن بارهای سنگین و دویدن
کوبیدن اشیا به سرعت و قدرت
نشاندن کودک بر روی شکم
روغن مالیدن بر سر
شادی شدید و همچنین غم و حزن و غضب (مخصوصاً در اوایل و اواخر حاملگی)
رسیدن سردی زیاد به ناحیه شکم
اعمال یداوی مانند ماساژ یا حجامت نیز بایستی محدود شود مگر به دستور و توصیه پزشک.
بیشتربخوانید:
تدابير طب سنتی در ناباروری
تدابیر برخی مشکلات حاملگی
در صورت تهوع و استفراغ اقدام به قطع قی نگردد مگر اینکه به افراط باشد و یا بعد از ماه چهارم باشد.
اگر تهوع شدید باشد و شخص عادت به قی داشته باشد و خیلی اذیت نشود، با آب گرم حاوی قدری نمک یا سکنجبین ملس (بسته به مزاج شخص) قی نمایند آن هم نه هر روز و نه به دنبال هر بار تهوع.
در صورت استفراغ بعد از غذا، ماساژ دست و پا و پیاده‌روی آهسته توصیه می‌شود.
ورم پا در صورتی که کم باشد درمانی نیاز ندارد. مالیدن روغن گل با سرکه یا مالیدن سرکه با نمک کمک کننده است. می‌تواند زیر پا را حین خواب بلندتر بگیرد. ماساژ روغن‌ها از پنجه پا به سمت لگن مفید است. استفاده موضعی از برگ کلم یا ضماد شوید بعلاوه سرکه توصیه می‌شود.
برای کاهش اشتها، ورزش ملایم، پرهیز از چیزهای شیرین و چرب، ضماد بِه و سنبل‌الطیب با عرق دارچین بر روی معده توصیه می‌شود.
اشتهای غیر معمول و بد در اوایل حاملگی نیاز به درمان ندارد. در صورت افراط، تنقیه معده با گلقند همراه سکنجبین و یا گلقند همراه رازیانه توصیه می‌شود. گلقند در داروخانه‌ها نیز به فروش می‌رسد. همان گل سرخ است که مدتی در شکر خوابانده شده و قوام آمده است. ملین خیلی خوبی نیز می‌باشد و عارضه‌ای ندارد. بعد از تنقیه معده می‌توانند رب یا شربت غوره، سیب و یا بِه ترش مصرف نمایند. اگر تمایل به گِل خوردن زیاد باشد نشاسته را با چیزهای تند و تلخ مانند فلفل و خردل و کمی نمک مخلوط کرده، قرص ساخته خشک نموده و به جای گِل کم‌کم میل نمایند.
جهت بر طرف کردن خارش دستگاه تناسلی، می‌توان گل سرشوی را با لعاب خطمی سائیده مخلوط نموده و به ناحیه بمالند. یا گل سرشوی را در آب برگ کاسنی یا آب هندوانه حل نموده و بیمار در آن آب بنشیند. نشستن در محلول دم کرده بابونه به اضافه کمی سرکه نیز مفید است.
ویار بارداری
مثل هر مساله‌ای در طب سنتی، ابتدا باید به سمت اصلاح مزاج رفت. در بسیاری از موارد اگر اصلاح مزاج به درستی انجام شود، مساله تهوع‌های حاملگی هم رفع می‌شود یا به ندرت اتفاق می‌افتند. به عنوان مثال فرد با مزاج گرم و خشک بایستی از مواد با مزاج گرم و خشک و بالعکس فرد با مزاج سرد و تر از مواد با مزاج سرد و تر بایستی پرهیز کند. به همین علت است که افراد مختلف با مزاج‌های متفاوت به مواد غذایی مختلف ویار پیدا می‌کنند. ویار می‌تواند مربوط به تجمع اخلاط و مواد زائد در معده همچون صفرا، سودا یا بلغم باشد. در تجمع صفرا دهان تلخ بوده، رنگ و رو نسبتاً زرد و احساس داغی در بالاتنه وجود دارد و درمان آن، مصرف سکنجبین ملس، آب انار یا غوره یا آلبالو است. در تجمع سودا، حالت گسی و بد طعمی دهان وجود داشته و درمان آن، مصرف ماءالعسل، سکنجبین نعنایی شیرین، حریره و شیره بادام، ماءالجبن افتیمونی است. در تجمع بلغم، احساس سنگسنی سر و معده و پف آلودگی و آمدن آب از دهان وجود داشته و درمان آن، مصرف عسل یا کمی زنجبیل یا مربای به یا کمی دم کرده نعنا یا بابونه است.
تدابیر ماه نهم
در صورتی که یبوست مزاج بسیار بر بیمار غالب باشد، هر روز صبح ناشتا ده گرم روغن بادام شیرین میل کنند. از خوردن چیزهای ترش و قابض و غلیظ پرهیز کند. نوشیدن شیر گاو در هر روز بسته به مزاج و تحمل شخص و ترجیحاً گرم و دارای عسل یا کمی سکنجبین نیز مفید است.
کاهش چشمگیر حجم هر وعده غذایی و افزایش تعداد وعده‌ها
تدابیر قبل از زایمان
اصلاح مزاج با تدابیر مناسب برای آن مزاج استحمام یا آبزنی (قرارگرفتن در مایع و محلول) که در آن کلم، شنبلیله، شوید، تخم کلم و تخم کتان جوشانیده باشند. بعد از بیرون آمدن از آبزن، روغن شوید، بابونه و کنجد بر شکم و پشت او مالیده شود.
هنگام خونریزی یا لک بینی، ابتدا بررسی‌های لازم تشخیصی طب نوین انجام شود. اگر با طب نوین، خطرناک تشخیص داده نشد و برطرف نشد می‌توان از دستورات طبی زیر استفاده کرد؛ استفاده از جوشیده داروهای قابض غیرخوشبو (عدس، پوست انار، گلنار، مازو، بلوط) به صورت آبزن (نشستن در آن)، استفاده از ضمادی با ترکیب مازو، گلنار، پوست انار و سرکه به صورت پخته و کوبیده بر زهار.
برای برطرف کردن طپش قلب و ترس و وحشت، آشامیدن جرعه‌جرعه آب گرم، ورزش معتدل، جوشانده برگ گاوزبان و کمی دارچین، بوییدن گلاب و سیب و به تازه و خوردن آب سیب و به توصیه می‌شود.
برای رفع احساس کشیدگی در عضلات شکم و پشت، مصرف غذاهای لطیف (زود هضم شونده)، ماساژ محکم و قوی عضلات و پشت و گردن و کتف و بازو، مالیدن روغن گل سرخ یا بادام شیرین یا نارگیل به بدن در حمام توصیه می‌شود.
در صورت احساس باد در معده و روده، مصرف زیره، رازیانه، هل (پودر همراه کمی شکر یا شیره آنها)، کم کردن غذا و حرکت معتدل توصیه می‌شود. همچنین می‌توان زیره سبز را در سرکه یکی دو روز خواباند تا مزاجش تعدیل شده (اوج گرمی آن شکسته شود)، خواص سرکه را هم بگیرد و برای همه مزاج‌ها مناسب شود، زیره را از سرکه درآورده بگذاریم خشک شود، کمی تفت داده و با کمی شکر پودر شود. 20 دقیقه بعد از صرف غذا (مخصوصاً غذاهای نفاخ)، یک قاشق مرباخوری از پودر را روی زبان ریخته و با آب دهان، آرام آرام قورت داده شود. فرمول دیگر وجود دارد که به آن جوارش نیز گفته می‌شود: زیره کرمانی را در سرکه ریخته و بعد از یک شبانه روز صاف و خشک شود. یک پیمانه از زیره، یک پیمانه کندر بعلاوه یک پیمانه مرزه را نیم کوب کرده و هر بار 2 گرم (یک قاشق کوچک) بعد از غذا میل شود.
برای تقویت کردن فم (دهانه یا دریچه فوقانی) معده که ضعف آن باعث رفلاکس می‌شوند، می‌توان از داروهایی موضعی مانند قابضاتی از قبیل به یا سیب نسبتاً سبز یا کمی نارس و یا سنجد استفاده کرد. همچنین ترکیبی از پیه انار و برگ مورد را می‌توان کوبید و روی ناحیه بالای شکم و زیر دنده برای نیم ساعت بست.
همچنین ترکیبی از به، خرمای نرسیده، بذر کرفس و رازیانه (در صورت داشتن نفخ) به صورت کوبیده می‌تواند ضماد شود. مصرف به یا سیب برشته (شسته، خلال شده، تفت داده شده) که هم می‌توان خورد و هم می‌توان جوید و آب آن را مکید نیز توصیه می‌شود. آب انار کامل که حاوی پیه بین دانه‌ها نیز می‌باشد (کل داخل انار را در آب میوه گیری بریزیم) هم مفید است. مصرف تلیت نان سنگک یا بربری (به اندازه یک کف دست) در یک کاسه کوچک آب انار یا آب انگور که قدری مانده و آب میوه را به خود کشانده، به صورت ناشتا یا طی روز برای رفع تهوع و ویار مفید است. این ترکیب اخلاط و مواد زائد داخل معده (که عامل تهوع و ویار هستند) را به خود جذب می‌کند. نگه داشتن دانه یا پیه انار با یا بدون برگ نعناع در دهان نیز توصیه می‌شود. باید توجه داشت که ضعیف بودن فم معده، می‌تواند به دلیل بالا رفتن و صعود گازها و بخارات از معده به سمت مغز و قلب، منجر به منگی و طپش قلب هم بشود.
طب سوزنی می‌تواند کمردرد و ناراحتی لگن مرتبط با بارداری و همچنین بیماری صبحگاهی را کاهش دهد.
مصرف دارو و گیاهان داروئی در بارداری
در دوره بارداری، داروهای طبیعی، داروهای سنتی و گیاهی عمدتاً تجویز نمی‌شوند و چنانچه لازم باشد بایستی در تجویز آن بسیار دقت کرد. مخصوصاً در سه ماهه اول که سلول‌های اولیه بدن در حال شکل گیری هستند، توصیه می‌شود که از گیاهان داروئی و داروهای گیاهی حتی‌الامکان استفاده نشود. بسیاری از گیاهان مدر هستند و می‌توانند احتمال لکه بینی و سقط را افزایش دهند (اکثر این گیاهان مزاج گرم دارند). در نتیجه مصرف داروهای گیاهی، چه مفرده‌ها (یک گیاه) و چه مرکبه‌ها (ترکیبی از چند گیاه داروئی) به صورت معمول در دوره بارداری بایستی به حداقل برسد. در طب سنتی اصل بر این است که برای افراد باردار دارو تجویز نشود مگر به ضرورت و تلاش بر این است که مشکلات این افراد با اصلاح مزاج، توصیه‌های غذایی، روغن مالی و ... برطرف شود. همچنین اگر ضرورت بر تجویز داروئی بود، بایستی اطلاعات کامل در مورد آن داروها داشته باشیم و تحقیقات در زمینه بارداری هم روی آنها انجام شده باشد. دلیلی که برای این موضوع بیان می‌شود این است که بسیاری از داروهای طب سنتی مدر بول و حیض هستند (افزاینده ادرار و عادت ماهیانه) و در نتیجه می‌توانند تهدید به سقط بکنند. از طرفی بدن مردم امروزی هم ضعیف است و این احتمال می‌رود که عکس العمل شدیدتری نسبت به مصرف گیاهان داروئی نشان دهند و بارداری به مخاطره افتد.
به عنوان مثال زردی نوزاد به عوامل مختلف بستگی دارد و نمی‌توان گفت که فقط با خوردن ترنجبین در دوران بارداری، کودک به زردی مبتلا نخواهد شد. زردی به شرایط بدنی مادر در دوران بارداری، شرایط بدن پدر و مادر قبل از باردار شدن، شرایط محیطی و غیره وابسته است. به همین علت گفته می‌شود که بهتر است پدر و مادر از چند ماه قبل از اقدام به بارداری به اصلاح مزاج خود بپردازند.
زنیان یا کندر یک گیاه دارویی با طبع گرم و نسبتاً قوی است. ممکن است پزشک بر حسب مورد و در فردی و آن هم برای مدتی استفاده از زنیان (عرق آن یا خودش) را برای رفع سردی مزاج توصیه بکند ولی نمی‌توان این موضوع را به تمامی خانم‌های باردار تعمیم داد و به همه آنها توصیه کرد که آنرا در طول دوره بارداری استفاده کنند. در رابطه با هر کدام از مفرده‌های غذایی مانند روغن کنجد (گیاهان یا مواد خوردنی یا آشامیدنی که تک هستند)، همانطور که قبلاً نیز گفته شد، بایستی به تفاوت بین انسان‌ها توجه کرد. بر اساس دیدگاه حکما انسان‌ها در گروه‌های مختلف بر اساس مزاجشان طبقه بندی می‌شوند و هر فرد باید زندگی خود را بر اساس مزاج خود تطبیق دهد. در نتیجه نمی‌توان بیان کرد که یک ماده غذایی برای همه افراد مفید است یا مضر. بلکه بایستی حتماً مزاج پایه افراد در نظر گرفته شود و دستورات غذایی بر اساس آن داده شوند.
به طور کلی در پزشکی دستورات مطلق بسیار کم داریم. به طور کلی چون مزاج خانم‌ها نسبت به آقایان سردتر و رطوبتی‌تر است، و با توجه به اینکه روغن کنجد گرم و تر است برای خانم‌ها توصیه می‌شود، مگر برای خانم‌هایی که مزاج گرم داشته باشند.
آلرژی در بارداری
آلرژی از دیدگاه طب سنتی دلایل مختلف دارد: برخی افراد غلبه رطوبت در بدن دارند و فرد برای دفع رطوبت‌های زائد از عطسه و آبریزش و ... استفاده می‌کند. در بعضی افراد غلبه صفرا و خشکی در بدن وجود دارد که برای دفع آن واکنش‌های آلرژیک شکل می‌گیرند و همه این موارد در طب جدید با نام آلرژی شناخته می‌شوند. در صورتی که در طب سنتی با نام نزله و ذکام گرم و سرد تعریف می‌شوند. آلرژی می‌تواند از قبل از بارداری وجود داشته باشد یا در اثر تغییرات بارداری ایجاد شود و لزوماً به کودک منتقل نمی‌شود.
روزه‌داری در دوران بارداری
از دیدگا طب سنتی انسان‌ها با هم متفاوت هستند. چنانچه خانم باردار در ماه یا ماه‌های اول بارداری باشد، بدنی قوی و سالم داشته و مشکل خاصی نداشته باشد، روزه داری برای این فرد اشکالی ایجاد نمی‌کند و می‌تواند بین افطار و سحر مواد غذایی مورد نیاز خود را تأمین کند. اگر طی روزه داری خیلی تشنه یا گرسنه نشد یا دردی نداشت می‌تواند ادامه دهد. این مورد به طور کلی در افراد با مزاج‌تر (سرد و تر یا گرم و تر) مشاهده می‌شود و روزه در این افراد مفیدتر است و عوارض احتمالی در این افراد کمتر است. این افراد معمولاً تنومند و قوی جثه هستند و بدن سالمی دارند. روزه داری برای این افراد مفید است، چرا که بسیاری از این افراد دچار امتلاء هستند و مواد زائد در بدن آنها انباشته شده است. اما در افراد با مزاج خشک (معمولاً لاغر اندام هستند یا افرادی که دردی در بدن دارند، دیر و به سختی باردار شده‌اند، ضعف بدنی دارند، اشتهای کم و یا یبوست دارند) توصیه می‌شود که روزه نگیرند. در نتیجه افراد با هم متفاوتند و بایستی بر اساس هر فرد و شرایط خاص او تصمیم گرفته شود. در سه ماهه اول بارداری سلول‌های اولیه جنین تشکیل می‌شوند، تکثیر و تمایز می‌یابند، دوره‌ای بسیار حساس است و بایستی شخص باردار از نظر مواجهه با عوامل خطر ساز، اشعه، مواد شیمیائی، داروها و تغییر سبک زندگی (مانند روزه داری) بایستی دقت لازم را داشته باشد. در مواردی مانند روزه داری علاوه بر موارد یاد شده در بالا، بایستی توصیه پزشک را نیز مد نظر قرار داد و بر اساس تمامی این عوامل تصمیم گرفت و نمی‌توان برای افراد قانونی کلی صادر کرد مبنی بر اینکه آیا همه می‌توانند روزه بگیرند یا نگیرند.
