دکتر محمدحسین صالحی سورمقی : متخصص فارماکوگنوزی - استاد دانشکده داروسازی
تحریریه زندگی آنلاین : سیستم اسمنی بدن سلامت و حفاظت بدن را در برابر عوامل بیماری‌زا از جمله میکروب‌ها، قارچ‌ها و ویروس‌ها عهده‌دار است. از طرفی عملکرد سیستم ایمنی بدن کاملاً ارتباط به سلامت کبد و عملکرد آن دارد، بنابراین بهتر است ابتدا راجع به کبد و نقش آن در بدن خلاصه‌ای به میان آید.
کبد یکی از مهمترین اعضای بدن است که مانند پالایشگاهی عظیم وظایف خارج از تصور را عهده‌دار است. اگر فرض کنیم پالایشگاه‌های بزرگ نفتی جهان نفت خام را تجزیه و به مثلاً صد ماده تبدیل می‌کند، در عوض هزاران ماده در روز وارد کبد می‌شود و مورد تجزیه و ساخت مواد ضروری شده و به نقاط بدن فرستاده می‌شود. جالب است که بدانید در ساده‌ترین گیاهان حدود هزار ماده وجود دارد و این تعداد در بعضی گیاهان تا چند هزار عدد می‌رسد و مثلاً یک ادویه غذایی که حاوی بیش از ده گیاه است، حاوی چندین هزار ماده می‌باشد و ما با خوردن حتی یک وعده غذا هزاران ماده را به کبد هدایت می‌کنیم و به این ترتیب می‌توان دریافت که در یک روز کار کبد غیر قابل باور است.
بیشتر بخوانید:
تدابیر طب‌سنتی برای بهبود سیستم ایمنی بدن
از طرفی با فعالیت کبد مواد سمی و مخربی تولید می‌گردند که به نام «مواد اکسیدان» و یا «مواد حاوی رادیکال‌های آزاد» می‌باشند که می‌توانند تخریب‌های زیادی در سلول‌ها ایجاد کنند و به طور نمونه دارای اثر سرطان‌زایی هستند.
این مواد سمی که به طور عامیانه به نام «سموم کبدی» خوانده می‌شوند نه تنها از مواد مصنوعی (که به صورت رنگ‌ها، مزه‌ها، بوها و نگهدارنده‌ها به مواد غذایی اضافه می‌شوند)، بلکه از مواد طبیعی که هر روز مصرف می‌کنیم هم تولید می‌شوند، منتهی تولید این مواد سمی به مراتب از مواد مصنوعی بیشتر می‌باشد.
متاسفانه در قرن اخیر که دنیا ماشینی شده و مصرف مواد مصنوعی بسیار زیاد شده میزان سموم تولید شده روزانه در کبد بیشتر از نسل قبل بوده و دلیل مشکلات و بیماری‌های کبد در سطح دنیا در سال‌های اخیر مربوط به این موضوع است.
حال ببینیم که این مواد سمی تولید شده در کبد چه می‌کنند؟ این مواد سمی ابتدا روی خود کبد که نزدیک‌ـرین عضو بدان‌ها است اثرات مخرب دارند و سپس بر روی کلیه، قلب و سایر اعضا اثر سوء خود را اعمال می‌کنند و در حقیقت به طور مستقیم و غیر مستقیم بر روی سیستم ایمنی تأثیر کرده و آن را تضعیف کرده و بدن را آماده تهاجم انواع میکروارگانیزم‌ها و یا مشکلات دیگر می‌کنند. در این صورت چه باید کرد؟ یکی از مهمترین راه‌های مقابله خنثی کردن این سموم در کبد است تا بتوان از قدرت تخریبی این مواد کاست و به سلامتی و تقویت سیستم ایمنی کمک نمود. خنثی‌کننده این سموم موادی هستند به نام «آنتی‌اکسیدان‌ها» و «مواد خنثی‌کننده رادیکال‌های آزاد» که فقط در گیاهان از جمله سبزی و میوه‌جات می‌باشند. تقریباً تمام گیاهان حاوی این مواد خنثی‌کننده هستند، ولی نه به یک میزان و قدرت، به طوری که بعضی از گیاهان حاوی مقادیر قابل ملاحظه و یا ترکیبات قدرتمند هستند.
بیشتر بخوانید:
تقویت سیستم ایمنی با تغذیه مطلوب
حال کدام گیاهان دارای اثرات قوی خنثی‌کننده سموم کبد می‌باشند؟ گیاهان حاوی دسته‌جات مواد مختلفی از جمله آنتوسیانین‌ها، فلاونوئیدها، تانن‌ها، کاروتنوئیدها، ویتامین‌ها و ... هستند که دارای اثر قوی آنتی‌اکسیدانی می‌باشند. تعدادی از گیاهان به صورت سبزی‌های خوراکی و میوه‌جات از این دسته هستند که به راحتی در دسترس و قابل استفاده می‌باشند و خوشبختانه اکثراً آنها در ایران که دارای آب و هوای بسیار متنوع می‌باشد، در حال کاشت و برداشت می‌باشند.
در اینجا به تعدادی از با اهمیت‌ترین این گیاهان می‌پردازیم:
گیاهان حاوی آنتوسیانین‌ها
این گیاهان حاوی رنگ‌های صورتی، قرمز، بنفش و مایل به سیاه هستند که از آن جمله کلم بنفش، انواع آلو، گیلاس، آلبالو، بادمجان، توت‌فرنگی، توت سیاه، شاه‌توت، انجیر بنفش و انگور سیاه از انواع با خواص قوی‌‌ترند.
گیاهان حاوی فلاونوئیدها
آناناس، انبه، انواع مرکبات، شلیل، زردآلو، هلو، زردچوبه، زعفران و گل‌رنگ.
گیاهان حاوی تانن‌ها
چای سیاه، چای سبز و سماق.
بیشتر بخوانید:
راهکارهای تقویت سیستم ایمنی در ورزشکاران
گیاهان حاوی ویتامین‌های C و E
انواع مرکبات (لیموترش، نارنج، پرتقال، لیمو شیرین، گریپ‌فروت، نارنگی و دارابی)، انواع سبزیجات تازه، انواع فلفل سبز و دلمه، پسته و انواع دانه‌های روغنی.
گیاهان حاوی لیکوپن از جمله گوجه‌فرنگی و هندوانه و گیاهان حاوی کاروتنوئیدها از جمله هویج از موارد با اثر بسیار قوی آنتی‌اکسیدانی هستند.
همچنین گیاهان دیگری که حاوی مواد متنوع آنتی‌اکسیدانی و خنثی‌کننده رادیکال‌های آزاد با مکانیسم‌های اختصاصی دیگر و اثرات قوی می‌باشند، شامل سیر، پیاز، بادام‌زمینی، زنجفیل، سیاه‌دانه، انواع کلم، آفتاب‌گردان، میوه گل‌ساعتی و میوه کاکتوس هستند.
باید اضافه نمود که انواع میوه و سبزی‌های خوراکی حاوی ویتامین‌ها و املاح هستند که برای تأمین این مواد که بسیار حیاتی هستند ضروری است. مصرف محصولات گیاهی باید هر روزه و به طور مدام صورت گیرد، چرا که سموم کبدی به طور دائم در حال تولید می‌باشند و باید به طور پیوسته آنها را خنثی نمود. در این صورت در مرحله اول آسیب به کبد به حداقل می‌رسد و در مراحل بعد اعضای بدن از آسیب محفوظ مانده و در این شرایط سیستم ایمنی بدن با حداکثر قدرت برای دفاع و سلامت بدن آماده است.
