تحریریه زندگی آنلاین : چرا تغذیه خوب برای سیستم ایمنی مهم است؟
سلول‌ها و ترکیبات پروتئینی سیستم ایمنی نیز مانند تمام سیستم‌های بدن دائم در حال باز گردش هستند و حتی نسبت به بیشتر سیستم‌ها باز گردش سریع‌تری دارند، به‌طوریکه سیستم ایمنی هر روزه قسمت عمده‌ای از خود را بازسازی می‌کند. سیستم ایمنی باید قادر به شناسایی آنتی‌ژن‌ها و ساخت پروتئین‌های زیادی همچون ایمونوگلومین‌ها، مکمل‌ها و آنزیم‌ها باشد.
همچنین باید سلول‌های مختلفی مثل لنفوسیت‌ها، سلول‌های پلاسما، ماکروفاژها و نوتروفیل‌ها را تولید کند. همچون تمام سیستم‌های بدن، سیستم ایمنی به تغذیه کافی روزانه وابسته است. به عنوان مثال اسیدهای آمینه برای سنتز پروتئین‌ها، چربی و کربوهیدرات برای تولید انرژی و ویتامین‌ها و مواد معدنی برای نقش‌های خاصی که در رشد سلولی و سنتز پروتئین دارند ضروری هستند.
در سوء تغذیه پروتئین چه اتفاقی برای سیستم ایمنی می‌افتد؟ سوء‌تغذیه پروتئین سیستم ایمنی را از اسیدهای آمینه مورد نیاز برای تکثیر سلولی محروم می‌کند. پاسخ سیستم ایمنی نیازمند این است که سلول‌های خاصی تعدادشان افزایش یابد که این مکانیسم، پیش خوراند نامیده می‌شود. نوتروفیل‌ها و ماکروفاژها که باکتریها و بقایای ذرات را فاگوسیت می‌کنند، نیمه عمری کمتر از ۱۲ ساعت دارند و بدن این سلول‌ها را روزی دو بار به طور کامل جایگزین می‌کند که برای این عمل به اسیدهای آمینه نیاز دارد.
بدن برای حفظ ذخایر اسیدهای آمینه خود جهت حمایت از سنتز پروتئین به پروتئین رژیم غذایی وابسته است. پروتئین مداوم از طریق ادرار و مدفوع به شکل اوره و آمونیم دفع می‌شود و چنانچه پروتئین به مقدار کافی از طریق رژیم غذایی تأمین نشود تنها راه موجود برای تأمین اسیدهای آمینه، تجزیه پروتئین عضله است. هر چند فقر کامل پروتئین چندان شایع نیست، اما مشخصاً باعث کاهش پاسخ ایمنی می‌شود و غالباً بخش خونی سیستم ایمنی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در کل سطح پروتئین‌های پلاسما کم می‌شود، اما سطح ایمونوگلوبین های در حال استراحت طبیعی باقی می‌ماند.
اثر سوء تغذیه انرژی یا پروتئین – انرژی‌بر روی سیستم ایمنی چیست؟
PEM شایع‌ترین بیماری در جهان است. سوء تغذیه انرژی به خودی خود نسبتاً نادر است و معمولاً با یک یا چند کمبود تغذیه‌ای خاص همراه است. به این سوء تغذیه همه جانبه اصطلاحاً سوء تغذیه پروتئین - انرژی اطلاق می‌شود. اثر سوء‌تغذیه انرژی وسیع بوده و بر تمام اعضاء و دستگاه‌های بدن اثر می‌گذارد.
ایمنی میزبان به طور گسترده تحت تأثیر قرار می‌گیرد و دارای اثرات زیان باری بر روی ایمنی واسطه سلولی است.
این امکان وجود دارد که تیموس و طحال دچار آتروفی شده و بافت لنفاوی بسیار تضعیف شود. تعداد و عملکرد سلول‌های T سلول‌های فاگوسیتی و پاسخ ژانویه آنتی بادی ایمونوگلوبین A کاهش می‌یابد. واکنش‌های بیش حساسی تاخیری که بواسطه سلول‌های T انجام می‌شود اغلب کاهش می‌یابد. علاوه براین سطوح ترکیبات مکمل نیز کاهش می‌یابد. این کمبودها همگی با هم باعث افزایش ابتلا به عفونت‌ها و مرگ و میر در بیماران بستری در بیمارستان می‌شوند.
بیشتر بخوانید:
راهکارهای تقویت سیستم ایمنی در ورزشکاران
علی رغم این نقص‌های اختصاصی، سیستم ایمنی کاملاً در برابر سوء تغذیه مقاوم است. بزرگسالان و کودکان مبتلا به PCM هنوز قادر به پاسخ توسط آنتی بادی بوده و می‌توانند پاسخ لنفوسیتی و لکوسیتی را بالا ببرند. در مطالعات حیوانی، سیستم ایمنی دستگاه گوارش علی رغم وجود PCM آشکار کارایی خود را حفظ می‌کند. عضلات بعنوان یک منبع انرژی و اسیدهای آمینه عمل کرده و در وضعیت سوء تغذیه مورد استفاده قرار می‌گیرد. در بیماران دچار سوء تغذیه، مدت‌ها پیش از اختلال در سیستم ایمنی، عضلات شروع به تجزیه می‌کنند.
به عبارتی حفظ عملکرد سیستم ایمنی به قیمت از دست دادن توده عضلانی انجام می‌شود.PCM اثراتی مشابه اثرات ایدز دارد. نقص خاصی که توسط ایدز ایجاد می‌شود شامل تخلیه سلول‌های T یاریگر و کاهش پاسخ ایمنی با واسطه سلول‌های T است و پس از آن فرد مستعد ابتلا به عفونت‌هایی مانند ذات‌الریه، سوزاک و سل می‌شود، بنابراین بین PCM و ایدز از نظر اثر بر سیستم ایمنی شباهت‌هایی وجود دارد و از طرفی بروز سوء تغذیه در بیماران مبتلا به ایدز وضعیت این بیماران را وخیم‌تر می‌کند.
در واقع این سناریو در افریقا جایی که ایدز به‌عنوان «بیماری محض» شناخته می‌شود دیده می‌شود. به دلیل ارتباط ایدز با سوء‌تغذیه، پیشگیری و درمان PCM بخش مهمی از مراقبت بیماران مبتلا به ایدز را تشکیل می‌دهد.
بیشتر بخوانید:
با تغذیه صحیح به جنگ کرونا بروید
چرا گلوتامین برای سیستم ایمنی مهم است؟
گلوتامین اسید آمینه منحصر به فردی است که حداقل دو عملکرد متفاوت و مهم برای سیستم ایمنی بدن دارد. اول: گلوتامین منبع انرژی برای ترمیم و تکثیر سریع سلولی است. هنگامی که گلوتامین به طور کامل متابولیزه می‌شود تقریباً به اندازه گلوکز ATP تولید می‌کند و در سیستم ایمنی برخی نقاط بدن همچون موکوس روده بر گلوکز ترجیح داده می‌شود. گلوتامین به حفظ پیوستگی موکوس روده و پیشگیری از آتروفی آن کمک می‌کند و با این عمل از انتقال باکتریها از روده به بافتها و عروق جلوگیری می‌شود. سد موکوسی روده یکی از غشاهای خارجی است که از بدن در برابر ابتلا به عفونت دفاع می‌کند.
به نظر می‌رسد که گلوتامین برای تکثیر سلولی ضروری باشد و به عنوان حامل نیتروژن در بین سلول‌ها عمل کرده و پیش ساز سنتز DNA و RNA می‌باشد. در مواقعی مانند استرس جراحی، عفونت، آسیب و سوختگی‌های حاد که متابولیسم بدن افزایش می‌یابد، نیاز به گلوتامین بیشتر می‌شود و این مطلب در مورد سیستم ایمنی که سطح سنتز پروتئین و باز گردش سریع سلولی در آن بالا است بیشتر صادق است. شواهد زیادی نشاندهنده آن است که گلوتامین ماده‌ای حیاتی برای سلول‌های سیستم ایمنی است و تخلیه گلوتامین موجود در لنفوسیت‌ها از فعالیت بعدی آنها جلوگیری می‌کند. خروج گلوتامین از مونوسیت‌ها سطح آنتی ژن‌های مسئول فاگوسیتوز را کم می‌کند. مطالعات بالینی کاهش اتلاف ازت، کاهش ابتلا به عفونت‌ها و کاهش مدت اقامت در بیمارستان را در بیماران تحت پیوند مغز استخوان که با گلوتامین مکمل یاری شده‌اند تأیید می‌کند. به نظر می‌رسد استفاده از گلوتامین میزان مرگ و میر را به خوبی کاهش می‌دهد.
کدام مواد معدنی برای سیستم ایمنی مهم هستند؟
در بین مواد معدنی سلنیوم توجه بیشتری را به خود جلب کرده و به نظر می‌رسد که نقش آن در سیستم ایمنی با ویتامین E به هم تنیده شده است. این دو با هم می‌توانند تیترهای آنتی بادی را افزایش داده و باعث حفظ غشای بیولوژیکی شوند و از فسفولیپیدهای غیراشباع غشا و گروه‌های گوگردی پروتئین‌ها در برابر اکسیدان ها حفاظت کنند. مصرف زیاد سلنیوم عملکرد ایمنی را کاهش نمی‌دهد. سلنیوم باعث صرفه جویی در ویتامین E می‌شود. وقتی کمبود ویتامین E و سلنیوم هر دو با هم وجود داشته باشد بیش از زمان کمبود یکی از آنها عملکرد سیستم ایمنی را مختل می‌شود. سایر الکترولیت‌ها و عناصر کمیاب هم به همان اندازه با اهمیت هستند. کلسیم زیادی با عملکرد لکوسیتها تداخل می‌کند، زیرا جایگزین منیزیم شده و باعث کاهش چسبندگی سلول می‌شود.
بیشتر بخوانید:
با تغذیه صحیح به جنگ کرونا بروید
چرا روی (Zn) برای عملکرد سیستم ایمنی مهم است؟
کمبود روی باعث اختلال در بهبود زخم و افزایش ابتلا به عفونت می‌شود. وضعیت مطلوب روی برای تقسیم، بلوغ و تمایز بسیاری از سلول‌های بدن ضروری است. همچنین، روی در ساختمان انواع زیادی از پروتئین‌ها، نوروپپتیدها، گیرنده‌های هورمون‌ها و نوکلئوتیدها وجود دارد.
از میان آنزیم‌های وابسته به روی می‌توان تیمولین را نام برد که برای تشکیل لنفوسیت‌های ضروری است. کمبود روی به سرعت پاسخ‌های با واسطه سلولی را کم می‌کند و باعث آتروفی قابل توجه در تیموس و درد لنف می‌شود. علاوه بر این در کمبود روی پاسخ‌های اولیه و ثانویه آنتی‌بادی‌ها نیز کاهش می‌یابد
