به قلم : دکتر علی اکبر کرمی ؛ اورولوژیست، جراح و متخصص ؛ کلیه و مجاری ادراری، فلوشیپ آندرولوژی
تحریریه زندگی آنلاین : سپسیس (یا مسمومیت خون، گندخونی یا پلشت خونی) یک بیماری تهدید کننده زندگی است که به دلیل پاسخ بدن شما به عفونت ایجاد می‌شود. سیستم ایمنی بدن شما را در برابر بسیاری از بیماری‌ها و عفونت‌ها محافظت می‌کند، اما ممکن است در پاسخ به عفونت بیش از حد فعال شود.بر اساس منبع معتبر مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC) هر سال تقریباً ۱.۷ میلیون مورد سپسیس وجود دارد. علاوه بر این، این نوع عفونت سالانه نزدیک به ۲۷۰۰۰۰ نفر را در ایالات‌متحده می‌کشد . به خواندن ادامه مقاله ادامه دهید تا در مورد علائم سپسیس، درمان و عوارض آن بیشتر بدانید.
سپسیس چیست؟
سپسیس زمانی ایجاد می‌شود که یک عفونت موجود باعث واکنش شدید سیستم ایمنی در بدن شما شود. هنگامی که عفونت را تجربه میکنید، سیستم ایمنی بدن شما با آزاد کردن پروتئین‌ها و سایر مواد شیمیایی برای مبارزه با آن واکنش نشان می‌دهد. سپسیس زمانی اتفاق می‌افتد که این پاسخ از کنترل خارج می‌شود و باعث التهاب گسترده می‌شود.بیشتر عفونت‌هایی که باعث سپسیس می‌شوند باکتریایی هستند. اما سایر عفونت‌ها از جمله COVID-19، آنفولانزا و عفونت‌های قارچی نیز می‌توانند منجر به سپسیس شوند.سپسیس باعث تب، ضربان قلب سریع و دشواری در تنفس از جمله علائم دیگر می‌شود. این یک بیماری جدی است که نیاز به درمان سریع پزشکی دارد.سپسیس شدید می‌تواند منجر به شوک سپتیک، یک اورژانس پزشکی شود. شوک سپتیک با کاهش قابل توجه فشارخون، نارسایی اندام‌ها و آسیب گسترده بافت همراه است و اگر درمان نشود، می‌تواند کشنده باشد.
بیشتربخوانید:
برخورد با هایپوگلایسمی (بخش اول)
مراحل سپسیس
سه مرحله سپسیس وجود دارد:
سپسیس. عفونت وارد جریان خون شما می‌شود و باعث التهاب در بدن شما می‌شود.
سپسیس شدید. عفونت و التهاب آن‌قدر شدید است که بر عملکرد اندام تأثیر می‌گذارد.
شوک سپتیک. شوک سپتیک یک عارضه شدید سپسیس است که باعث کاهش قابل توجه فشارخون می‌شود.
شوک سپتیک می‌تواند منجر به بسیاری از عوارض جدی شود از جمله:
اختلال عملکرد اندام
نارسایی تنفسی یا قلبی
سکته
مرگ احتمالی
در حالی که سپسیس اغلب در محیط‌های بیمارستانی رخ می‌دهد، ممکن است در مکان‌های دیگر نیز رخ دهد. در برخی موارد، ممکن است حتی ندانید که عفونتی دارید که به طور بالقوه می‌تواند منجر به سپسیس شود.
علائم سپسیس چیست؟
در صورت داشتن هر گونه علائم سپسیس مهم است که فوراً به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشید. هر چه زودتر به دنبال درمان باشید، شانس بیشتری برای بهبودی دارید.
علائم و نشانه‌های سپسیس
علائم سپسیس می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
تب و/یا لرز
سردرگمی یا سرگردانی
مشکل در تنفس
ضربان قلب سریع یا فشارخون پایین (هیپوتانسیون)
درد شدید
پوست عرق کرده
ممکن است علائم بالا را با علائم بیماری دیگری مانند ذات‌الریه، کووید-۱۹ یا سرطان اشتباه بگیرید.
بیشتربخوانید:
عوارض قلبی سپسیس
علاوه بر این، شناسایی علائم سپسیس در نوزادان، کودکان و افرادی که دارای موارد زیر هستند بسیار سخت است:
چالش‌های ارتباطی
ناتوانی‌های یادگیری
زوال عقل
اگر مشکوک به سپسیس هستید، بهتر است فوراً به دنبال کمک پزشکی باشید. یک متخصص سلامت می‌تواند شما یا فردی را که از او مراقبت میکنید برای تشخیص معاینه کند.
علائم و نشانه‌های سپسیس شدید
سپسیس شدید با نارسایی اندام مشخص می‌شود. برای تشخیص سپسیس شدید باید یک یا چند مورد از علائم زیر را داشته باشید:
مشکل در تنفس
تغییر رنگ مایل به آبی پوست به خصوص لب‌ها، انگشتان دست‌وپا
لرز به دلیل کاهش دمای بدن
کاهش ادرار
سرگیجه
تغییرات در توانایی ذهنی
ضعف شدید (استنی)
تعداد پلاکت پایین (ترومبوسیتوپنی)
عملکرد غیرطبیعی قلب
بی‌هوشی
علائم و نشانه‌های شوک سپتیک
سپسیس می‌تواند خیلی سریع به سپسیس شدید و شوک سپتیک تبدیل شود و همان‌طور که در حال انتقال و تبدیل است، تهدید کننده زندگی می‌شود.
برخی از علائم سپسیس شدید و شوک سپتیک می‌توانند با هم همپوشانی داشته باشند، مانند دشواری شدید تنفس، گیجی حاد و کبودی پوست. یکی دیگر از علائم کلیدی شوک سپتیک فشارخون بسیار پایین است.
چه چیزی باعث سپسیس می‌شود؟
هر عفونتی می‌تواند باعث سپسیس شود، اما انواع عفونت‌های زیر خطر بیشتری برای ایجاد سپسیس دارند:
پنومونی
عفونت‌های شکمی
عفونت‌های کلیه
مسمومیت خون
بر اساس منبع معتبر موسسه ملی علوم پزشکی عمومی، تعداد موارد سپسیس در ایالات‌متحده هر سال افزایش می‌یابد.
بیشتربخوانید:
کدام غذاها در تابستان باعث مسمومیت می شود؟
دلایل احتمالی افزایش عبارت‌اند از:
جمعیت سالخورده، به دلیل این واقعیت است که سپسیس در سالمندان شایع‌تر است.
افزایش مقاومت آنتی‌بیوتیکی، که زمانی اتفاق می‌افتد که یک داروی آنتی‌بیوتیکی توانایی خود را برای مقاومت در برابر یا کشتن باکتری‌ها از دست می‌دهد.
افزایش تعداد افراد مبتلا به بیماری‌هایی که سیستم ایمنی آن‌ها را ضعیف می‌کند
چه کسانی در معرض ابتلا به سپسیس هستند؟
اگرچه برخی افراد در معرض خطر بیشتری برای عفونت هستند، اما هر کسی ممکن است به سپسیس مبتلا شود. افرادی که در معرض بالاترین خطر هستند عبارت‌اند از:
کودکان خردسال و سالمندان
افرادی که سیستم ایمنی ضعیف‌تری دارند، از جمله افراد مبتلا به HIV یا افرادی که تحت شیمی‌درمانی برای سرطان هستند.
افراد در بخش مراقبت‌های ویژه (ICU)
افرادی که در معرض دستگاه‌های تهاجمی مانند کاتترهای داخل وریدی یا لوله‌های تنفسی قرار دارند.
سالمندان و سپسیس
با افزایش سن، سیستم ایمنی بدن ضعیف می‌شود. بر اساس یک بررسی در سال ۲۰۱۷، حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد از کل موارد باکتریمی در افراد مسن رخ می‌دهد که می‌تواند منجر به سپسیس شود.
اما سن تنها عاملی نیست که سالمندان را در معرض افزایش خطر قرار می‌دهد. افراد مسن نیز بیشتر به بیماری‌های مزمن موجود مانند دیابت، بیماری کلیوی، سرطان یا فشارخون بالا مبتلا هستند.
سایر عوامل خطر مربوط به سالمندان عبارت‌اند از افزایش مصرف دارو، سوءتغذیه و عدم تعادل در میکروبیوتای روده.
افراد مسن می‌توانند به دلیل عفونت‌های رایج مانند ذات‌الریه یا عفونت‌های دستگاه ادراری به سپسیس مبتلا شوند. عفونت ناشی از زخم‌های فشاری نیز می‌تواند منجر به سپسیس شود.
در نهایت، شناسایی علائم سپسیس مانند گیجی و بی‌حسی ممکن است در افراد مسن مبتلا به زوال عقل دشوار باشد.
نوزادان و سپسیس
سپسیس نوزادی زمانی رخ می‌دهد که نوزاد در ماه اول زندگی دچار عفونت خونی شود.
سپسیس نوزادان بر اساس زمان ابتلا به عفونت طبقه‌بندی می‌شود، بر اساس اینکه آیا عفونت در هنگام تولد (شروع اولیه) یا بعد از تولد (شروع دیررس) ایجاد شده است. این به پزشک کمک می‌کند تا تصمیم بگیرد چه نوع درمانی را انجام دهد.
نوزادان کم وزن و نارس بیشتر مستعد ابتلا به سپسیس دیررس هستند، زیرا سیستم ایمنی آن‌ها نابالغ است. در حالی که علائم می‌توانند ظریف و غیر اختصاصی باشند، برخی از علائم عبارت‌اند از:
بی‌حالی
به خوبی شیر نمی‌خورند
دمای پایین بدن
آپنه (شکاف در تنفس)
تب
رنگ پریده
گردش خون ضعیف پوست با اندام‌های خنک
تورم شکم
استفراغ
اسهال
تشنج
بی‌قراری
زردی پوست و سفیدی چشم (یرقان)
سپسیس نوزادی همچنان یکی از علل اصلی مرگ‌ومیر نوزادان است. با تشخیص و درمان به موقع، اکثر نوزادان می‌توانند به طور کامل بهبود یابند و مشکل دیگری نداشته باشند.
علاوه بر این، غربالگری جهانی مادر و آزمایش مناسب نوزادان به طور قابل توجهی خطر ابتلا به سپسیس نوزاد را کاهش داده است.
سپسیس چگونه تشخیص داده می‌شود؟
اگر علائم سپسیس دارید، پزشک آزمایشاتی را برای تشخیص و تعیین شدت عفونت شما تجویز می‌کند. یکی از اولین آزمایش‌ها، آزمایش خون است. خون شما برای عوارضی مانند:
عفونت
مشکلات لخته شدن
عملکرد غیرطبیعی کبد یا کلیه
کاهش مقدار اکسیژن
عدم تعادل الکترولیت، که بر میزان آب در بدن و اسیدیته خون شما تأثیر می‌گذارد
بسته به علائم و نتایج آزمایش خون، پزشک ممکن است آزمایش‌های دیگری از جمله:
آزمایش ادرار (برای بررسی وجود باکتری در ادرار)
آزمایش ترشح زخم (برای بررسی زخم باز برای عفونت)
آزمایش ترشح موکوس (برای شناسایی میکروب‌های مسئول عفونت)
اگر پزشک شما نتواند منبع عفونت را با استفاده از آزمایش‌های فوق تشخیص دهد، ممکن است با استفاده از یکی از موارد زیر، یک نمای داخلی بدن شما را تجویز کند:
اشعه ایکس قفسه سینه برای مشاهده ریه‌ها
سی‌تی‌اسکن برای مشاهده عفونت‌های احتمالی در آپاندیس، پانکراس یا ناحیه روده
سونوگرافی برای مشاهده عفونت در کیسه صفرا یا تخمدان
اسکن MRI، که می‌تواند عفونت‌های بافت نرم را شناسایی کند
معیارهای سنجش سپسیس
دو مجموعه معیار وجود دارد که پزشکان برای تعیین شدت سپسیس استفاده می‌کنند.
یکی از معیارها برای سندرم پاسخ التهابی سیستمیک (SIRS) است.
SIRS زمانی تعریف می‌شود که شما دو یا چند مورد از معیارهای زیر را داشته باشید:
تب بیش از ۳۸ درجه سانتی‌گراد یا کمتر از ۳۶ درجه سانتی‌گراد
ضربان قلب بیش از ۹۰ ضربه در دقیقه
تعداد تنفس بیش از ۲۰ تنفس در دقیقه یا تنش دی اکسید کربن شریانی (PaCO2) کمتر از ۳۲ میلی‌متر جیوه (mmHg)
تعداد غیرطبیعی گلبول‌های سفید خون
ابزار دیگر ارزیابی سریع نارسایی اندام متوالی (qSOFA) است که از نتایج سه معیار استفاده می‌کند:
فشارخون پایین (فشارخون سیستولیک کمتر از ۱۰۰ میلی‌متر جیوه)
تعداد تنفس بالا (بیش از ۲۲ نفس در دقیقه)
نمره کمای گلاسکو ۱۴ یا کمتر برای تعیین سطح هوشیاری شما
یک qSOFA مثبت زمانی رخ می‌دهد که دو یا چند مورد از اندازه‌گیری‌های فوق غیرطبیعی باشند. برخی از پزشکان استفاده از qSOFA را ترجیح می‌دهند، زیرا برخلاف معیارهای SIRS، qSOFA به آزمایش‌های آزمایشگاهی نیاز ندارد.
نتایج هر یک از این ارزیابی‌ها به پزشک شما کمک می‌کند تا بهترین روش درمانی را تعیین کند.
سپسیس چگونه درمان می‌شود؟
سپسیس اگر درمان نشود می‌تواند به سرعت به شوک سپتیک و مرگ تبدیل شود. پزشکان از تعدادی دارو برای درمان سپسیس استفاده می‌کنند، از جمله:
آنتی‌بیوتیک‌های داخل وریدی (IV) برای مبارزه با عفونت
داروهایی برای افزایش فشارخون
انسولین برای تثبیت قند خون
کورتیکواستروئیدها برای کاهش التهاب
مسکن برای کمک به ناراحتی
سپسیس شدید ممکن است به مقادیر زیادی مایعات داخل وریدی و یک دستگاه تنفسی برای تنفس نیز نیاز داشته باشد.
در صورت آسیب دیدن کلیه‌ها، ممکن است دیالیز ضروری باشد. کلیه‌های شما به فیلتر کردن مواد زائد مضر، نمک و آب اضافی خون شما کمک می‌کنند. در دیالیز، یک دستگاه این وظایف را انجام می‌دهد.
در برخی موارد، ممکن است به جراحی برای از بین بردن منبع عفونت نیاز باشد. این ممکن است شامل تخلیه آبسه پر از چرک یا برداشتن بافت عفونی شود.
بسته به عوامل خطر، گزینه‌های درمانی برای افراد مسن ممکن است کمی متفاوت باشد. بر اساس یک منبع معتبر در سال ۲۰۱۶، افراد مسن ممکن است به داروهایی که فشارخون را افزایش می‌دهند و آنتی‌بیوتیک‌ها حساس‌تر باشند.
علاوه بر این، سالمندان بیشتر به هذیان در ICU مبتلا می‌شوند و باید به طور منظم برای علائم سپسیس غربالگری شوند.
آیا سپسیس مسری است؟
سپسیس مسری نیست اما پاتوژن های مسئول عفونت اصلی، مانند ذات‌الریه ویروسی یا COVID-19، می‌توانند مسری باشند.
سپسیس در بدن فرد از منبع اصلی عفونت به سایر اندام‌ها از طریق جریان خون پخش می‌شود.
بهبودی پس از سپسیس
بهبودی بعد از سپسیس بستگی به شدت بیماری شما و هر گونه مشکل سلامتی قبلی که ممکن است داشته باشید دارد. در حالی که بسیاری از افراد بهبودی کامل پیدا می‌کنند، برخی دیگر اثرات ماندگار را گزارش می‌کنند.
سپسیس تراست بریتانیا گزارش می‌دهد که ممکن است ۱۸ ماه طول بکشد تا افرادی که سپسیس داشته‌اند دوباره احساس خود را شبیه به احساس همیشگی خود کنند.
طبق گفته اتحادیه سپسیس، حدود ۵۰ درصد از بازماندگان سپسیس با وضعیتی به نام سندرم پس از سپسیس (PSS) سروکار دارند. این وضعیت شامل اثرات طولانی مدتی مانند:
اندام‌های آسیب‌دیده
بی‌خوابی
کابوس‌ها
از کار انداختن عضلات و مفاصل
خستگی
تمرکز ضعیف
کاهش عملکرد شناختی
کاهش عزت‌نفس
پیشگیری از سپسیس
شما می‌توانید با جلوگیری از گسترش عفونت، خطر ابتلا به سپسیس را کاهش دهید. عفونت شدید COVID-19 علائمی شبیه سپسیس ایجاد می‌کند. علاوه بر این، ابتلا به COVID-19 شما را در معرض افزایش خطر ابتلا به عفونت دیگری قرار می‌دهد. بررسی سال ۲۰۲۱ یک منبع معتبر گزارش داد که تا ۱۷ درصد از افرادی که با کووید-۱۹ در ICU بستری شده‌اند، عفونت‌های اضافی داشتند.
با رعایت اقدامات احتیاطی زیر می‌توانید از ابتلا به کووید-۱۹ و سایر عفونت‌ها جلوگیری کنید:
در مورد واکسیناسیون خود به روز باشید. برای COVID-19، آنفولانزا، ذات‌الریه و سایر عفونت‌های رایج واکسینه شوید.
فاصله خود را با افراد خارج از خانه حفظ کنید. از سفرها و فعالیت‌های غیرضروری خودداری کنید و از افرادی که نمی‌شناسید ۲ متر فاصله بگیرید.
ماسک بزنید. ماسک‌ها از شما و دیگران در برابر عفونت‌های تنفسی محافظت می‌کنند. در فضاهای عمومی سرپوشیده مانند خواربارفروشی‌ها و سالن‌های سینما از ماسک استفاده کنید.
بهداشت را خوب رعایت کنید. این بدان معناست که مراقبت مناسب از زخم، شستن دست‌ها و استحمام منظم را انجام دهید.
در صورت بروز علائم عفونت فوراً مراقبت کنید. هر دقیقه برای درمان سپسیس مهم است. هر چه زودتر درمان شوید، نتیجه بهتری خواهید داشت.
عوارض سپسیس
علائم سپسیس می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد. احتمال بروز عوارض در موارد شدید بیشتر است. این عوارض می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
لخته شدن خون
افزایش خطر عفونت
مرگ بافت (گانگرن)
آسیب اندام
نارسایی اندام‌ها، به ویژه کلیه‌ها، قلب و ریه‌ها
موارد شدید سپسیس می‌تواند کشنده باشد. یک بررسی سال ۲۰۲۰ نشان داد که میزان مرگ‌ومیر برای سپسیس پس از ۹۰ روز ۳۲.۲ درصد بود. میزان مرگ‌ومیر ناشی از شوک سپتیک پس از ۹۰ روز ۳۸.۵ درصد بود.
جمع‌بندی
سپسیس یک بیماری تهدید کننده زندگی است که به دلیل پاسخ بدن شما به عفونت ایجاد می‌شود. سپسیس زمانی اتفاق می‌افتد که پاسخ سیستم ایمنی بدن شما از کنترل خارج و باعث التهاب گسترده می‌شود.
سپسیس مسری نیست، اما عفونت‌های باکتریایی، ویروسی و قارچی که می‌توانند باعث سپسیس شوند می‌توانند از فردی به فرد دیگر سرایت کنند. کووید-۱۹ نمونه‌ای از عفونت‌هایی است که می‌تواند منجر به سپسیس شود. افرادی که در بالاترین خطر ابتلا به سپسیس قرار دارند شامل نوزادان، سالمندان و افرادی با شرایط سلامتی قبلی هستند.در میان علائم دیگر، سپسیس باعث تب یا لرز، ضربان قلب سریع، گیجی و مشکل در تنفس می‌شود. سپسیس یک اورژانس پزشکی است.اگر مشکوک به سپسیس هستید، به خصوص اگر عفونت شناخته‌شده‌ای دارید، فوراً به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشید.
