هاجر صرامی -کارشناس فیزیوتراپی
تحریریه زندگی آنلاین : آرتروز بیماری مزمن غضروف مفاصل و استخوان است و به زبان ساده‌تر همان فرسایش است. غضروف و استخوان به مرور در طول سال‌های زندگی (به خصوص در افرادی که بیش از حد ظرفیت بدنی کار می‌کنند) بر اثر فشارهای وارده دچار تخریب و آسیب‌های میکروسکوپی می‌شود.
با شروع این آسیب‌ها روند آرتروز نیز آغاز می‌شود در حالی که علامتی در ظاهر ندارد. هنگامی متوجه آن می‌شویم که این تخریب بر بافت‌های دارای عصب فشار وارد کند. در این زمان علائم آرتروز خود را نشان می‌دهد.
ممکن است آرتروز در هر مفصلی ایجاد شود (به خصوص در مفاصلی که تحمل‌کننده وزن هستند).
بیشتر بیماران مبتلا به آرتروز، دچار اضافه وزن هستند. یک کاهش وزن ساده می‌تواند فشار وارده بر مفاصل تحمل کننده وزن را به میزان قابل توجهی کاهش دهد
بیشتر بخوانید:
داستان آرتروز در مفاصل میان مهره ای
روند آرتروز چگونه است؟
غضروف مفصلی یک بافت همبند فیبری صاف و لغزنده است که به عنوان یک پوشش محافظ استخوان عمل می‌کند. اگر این غضروف دچار فرسایش شود فضای مفصلی بین استخوان‌ها کم می‌شود که در عکس رادیوگرافی به راحتی دیده می‌شود. با پیشرفت آرتروز غضروف، نازک و شیاردار می‌شود و برای جبران این تغییرات، محیط استخوان ضخیم می‌شود و رشد بافت استخوانی به شکل خار در لبه و کناره‌های مفصل دیده می‌شود.
کپسول مفصل که وظیفه‌اش ترشح مایع مفصلی است شروع به التهاب و ضخیم شدن می‌کند بنابراین ممکن است مایع بیشتری تراوش کند و باعث تورم مفصل شود. طی چند سال مفصل به آهستگی تغییر شکل می‌دهد و با از بین رفتن غضروف، حرکات طبیعی مفصل به سختی و با درد فراوان انجام و در نهایت غیرممکن می‌شود.
علت‌های آرتروز چیست؟
- وراثت: وراثت از عوامل مستعدکننده است.
- وزن: وزن، فشار وارد بر مفاصل را افزایش می‌دهد.
- سن: افزایش سن توانایی غضروف در گرفتن فشارهای وارده را کاهش می‌دهد.
- جنس: زنان بالای 50 سال بیش از دیگران در معرض آرتروز قرار می‌گیرند.
- ضربه: ضربه‌هایی که در گذشته به مفاصل وارد شده‌اند مثل آسیب‌های ورزشی، شکستگی‌ها و آسیب‌های منیسک و ... می‌توانند به آرتروز منجر شوند.
- فشارهای تکرارشونده: به طور معمول در شغل‌های خاص مطرح هستند؛ مثل ایستادن طولانی‌مدت، راهپیمایی بیش از سه کیلومتر در روز، بلند کردن اجسام بالای 25 کیلوگرم، زانو زدن و دولا شدن تکراری حین کار.
بیشتر بخوانید:
درد زانو معنا ندارد!
- برخی بیماری‌ها: بیماری‌هایی مثل نقرس و عفونت‌های مفصلی، نارسایی‌های متابولیک، بیماری‌های مادرزادی و انحراف مفاصل و ... خطر بروز آرتروز را افزایش می‌دهد.
- فاکتورهای دیگر: وضعیت‌های غلط و ضعیف بدنی، ورزش ناکافی و ضعف عضلانی.
آرتروز را چگونه تشخیص دهیم؟
بیمار علائمی مثل درد و ناتوانی را گزارش می‌دهد
علائم پاتولوژی در عکس رادیوگرافی دیده می‌شود
آرتروز چگونه درمان می‌شود؟
درمان به ارزیابی و علت درد باز می‌گردد ولی با این حال اصولی وجود دارد که برای همه افراد تقریباً یکسان است:
- تغییر رفتار زندگی، شغلی، بهداشتی و سلامتی با آموزش، اصلاح وضعیت بدنی حین فعالیت و استراحت، انجام ورزش‌های منظم و متناسب با بدن.
- فیزیوتراپی و ورزش‌های طبی: فیزیوتراپی می‌تواند به کاهش درد و التهاب و تورم مفصلی کمک کند و باعث تقویت و هماهنگی بافت‌های مفصلی و افزایش دامنه حرکتی شود. اجرای حرکات و ورزش‌های طبی نه تنها باعث بهبودی مفاصل می‌شود بلکه اثرات مثبتی بر عملکرد کل بدن، نشاط و تناسب اندام بیمار دارد.
تقویت عضلات یکی از عوامل بسیار مهم در جلوگیری از پیشرفت آرتروز است. در آرتروز هر چه زودتر اقدامات درمانی صورت گیرد درمان نیز سریع‌تر انجام می‌شود و عوارض بیماری کمتر ماندگار می‌شود.
ممکن است درمان به زمان طولانی نیاز داشته باشد بنابراین در برنامه درمانی فیزیوتراپی باید صبور و منظم بود و دوره درمان را کامل کرد.
بیشتر بخوانید:
تعويض مفصل زانو، مطمئن‌ترين راه پايان دادن به درد
- وسایل کمکی
- دارو درمانی: از مسکن‌های ساده مثل آسپیرین و ضدالتهاب‌های غیراستروئیدی گرفته تا داروهای قوی‌تر برای بیمارانی که به مسکن‌های ساده جواب نمی‌دهند.
- درمان‌های داخل مفصلی: تزریق کورتیکواستروئیدها یا هیالورونیک‌اسید و ...
- جراحی: آرتروسکپی، استئوتومی، آرتروپلاستی و ...
توصیه‌هایی برای مبتلایان به آرتروز
از انجام دادن حرکات شدید، ناگهانی و غیرمعمول خودداری کنید. افراد مسن (به ویژه مبتلا به آرتروز زانو) باید از نشستن در وضعیت‌هایی که نیاز به خم کردن زانو دارد، نظیر چهار زانو و دو زانو نشستن، خودداری کنند. به این افراد توصیه می‌شود در صورت امكان روی زانو ننشینند و برای نشستن از مبل یا صندلی راحتی استفاده کنند. افراد مبتلا به درد آرتروز، باید هنگام بلند شدن از صندلی، ابتدا دست‌های خود را روی دسته‌های صندلی قرار دهند و خود را کمی به سمت
جلو بکشند، بعد با فشار دست‌ها از روی صندلی بلند شوند.
روزانه حداقل 30 دقیقه پیاده‌روی کنند. در صورت امكان کمتر از پلکان بالا و پایین روند، اما در صورت نیاز به ویژه زمانی که درد زانو شدت پیدا کرده از پهلو، از پله‌ها پایین یا بالا بروند. استفاده از سطوح شیب‌دار به جای پلکان به همه افراد به ویژه مبتلایان به درد زانو توصیه می‌شود.
در مواردی که آرتروز بسیار پیشرفت کرده است، بیماران مبتلا باید پشت میز نماز بخوانند. به این ترتیب که هنگام سجده، روی صندلی بنشینند و پیشانی خود را روی میزی که مهر روی آن است قرار دهند.
ممکن است تغییر ناگهانی نوع فعالیت‌های روزمره، به زانو آسیب برساند بنابراین بهتر است، این تغییرات یکباره صورت نگیرد.
همواره باید از کفش‌های خوب و با اندازه مناسب استفاده کرد. از پوشیدن کفش‌ها، صندل‌ها و دمپایی‌هایی که کف لغزنده دارند، خودداری شود.
همچنین از پوشیدن کفش‌های سفت و خشک اجتناب شود. این کفش‌ها، مانع انجام حرکات طبیعی مچ پا می‌شوند و زانوها را در معرض فشار ثانویه و شدید قرار می‌دهند.
