زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

دكتر فاطمه قائم‌مقامی؛ فوق‌تخصص سرطان‌های زنان؛ استاد دانشگاه علوم پزشكی تهران

سرطان گردن رحم دومین علت مرگ زنان را بعد از سرطان پستان درسنین 15-44 سالگی در جهان تشكیل می‌دهد و حتی در خیلی از كشورهای در حال توسعه شایع‌ترین علت مرگ ناشی از سرطان در زنان است. سالیانه نیم میلیون مورد سرطان گردن رحم در دنیا تشخیص داده می‌شود و قریب به 000/250 مرگ ناشی از آن حادث می‌شود. این بیماری در اثر ویروس پاپیلومای انسانی یاHPVs ایجاد می‌شود.

این ویروس كه در اثر تماس‌های جنسی در دستگاه تناسلی زنان جایگزین می‌شود شایع‌ترین عامل بیماری مقاربتی را تشكیل می‌دهد. این ویروس بیشتر از 100 نوع دارد كه حدود 40 مورد آن ایجاد بیماری در دستگاه تناسلی زنان می‌نماید. شایع‌ترین ویروس كه در ایجاد سرطان گردن رحم نقش دارد نوع 16 و در درجه بعد نوع 18 است به‌طوری كه 75 درصد موارد سرطان گردن رحم در اثر عفونت با این دو نوع ویروس HPV ایجاد می‌شود.

انواع ویروس‌های با خطر كمتر، نوع 6 و 11 هستند كه 90 درصد عامل ایجادكننده زگیل‌های تناسلی می‌باشند، سن شیوع این زگیل‌های تناسلی كمتر از 25 سالگی است. ارتباط سرطان گردن رحم با ویروس پاپیلومای انسانی نزدیك به 100 درصد (9/99) تشخیص داده شده است، به‌طوری كه مطالعات نشان داده است كه خطر فرد با ویروس شماره 16 (نوع پرخطر) برای ابتلا به سرطان گردن رحم 434 برابر بیش از فردی است كه به این ویروس آلوده نشده است، در حالی كه مثلا در مورد ارتباط سرطان ریه با سیگار این افزایش میزان خطر حدود 50 برابر است.

روش پاپ‌اسمیر

پیش از شناخت عامل ایجادكننده سرطان گردن رحم (ویروس HPV)، پیشگیری از سرطان گردن رحم به وسیله انجام تست پاپ‌اسمیر امكان‌پذیر بوده كه در حقیقت پیشگیری ثانویه با تشخیص مراحل اولیه بیماری و ریشه‌كن كردن ضایعات قبل از سرطانی است. در این روش كه یك روش سلول‌برداری مخاط گردن رحم است، تغییرات سلولی قبل از سرطان مهاجم تشخیص داده می‌شود اما این تست 20 درصد تا 30 رصد منفی كاذب دارد، یعنی ممكن است در حدود 20-30 درصد موارد بیماری تشخیص داده نشود و تكرار آن موارد منفی كاذب را كم می‌نماید.

به این جهت توصیه می‌شود كه این تست بعد از ازدواج هر سال تا سه سال انجام شود و در صورت منفی بودن تست (طبیعی بودن آن) فواصل به 2-3 سال یكبار افزایش داده شود. به این ترتیب با توجه به اینكه زمان لازم برای تبدیل تغییرات قبل از سرطان به سرطان رحم در گردن رحم حدود 10 سال است، انجام این تست با این جدول زمانی باعث تشخیص بیماری در مراحل اولیه و ریشه‌كن كردن آن می‌شود.

این روش غربالگری در كشورهای پیشرفته باعث شده است كه 75 درصد خطر سرطان گردن رحم كاهش یابد اما در كشورهای در حال توسعه به‌دلیل عدم آگاهی از این روش غربالگری خیلی موثر نبوده است و در حال حاضر 80 درصد مرگ و میر ناشی از سرطان گردن رحم در كشورهای در حال توسعه حادث می‌شود.

روش سلول‌های شناور در مایع (LBC)

در سال‌های اخیر باوجود تغییرات روش پاپ‌اسمیر ، روش بررسی سلول‌های شناور در مایع (LBC) نیز معرفی شد اما این روش هم نتوانسته در كشورهای در حال توسعه، میزان مرگ و میر ناشی از سرطان گردن را كم نماید. پس از شناخت HPV در خلال دهه‌های گذشته به‌عنوان عامل ایجادكننده سرطان گردن رحم از تست تشخیصی DNA ویروس در ترشحات آن استفاده شد،اما این تست در افراد سالم خصوصا جوان‌ها بدون وجود بیماری می‌توانست این تست مثبت باشد. بنابراین این تست هم به‌عنوان تشخیص ضایعات قبل از سرطانی به تنهایی ارزشمند نبود، مگر اینكه به همراه پاپ‌اسمیر انجام می‌گرفت.

واكسن HPV

بعدها ایمونولوژیست‌ها برای پیشگیری اولیه سرطان گردن رحم در جهت تهیه واكسن HPV برآمدند. در سال 1990 از ذرات بدون بیماری ویروس كه نقش عفونی یا سرطانی دارند توانستند واكسن HPV را تهیه نمایند، این واكسن سطح آنتی‌بادی قابل توجهی بر علیه ویروس HPV ایجاد می‌نماید. حدس زده می‌شود اگر اقدامی در جهت پیشگیری اولیه از سرطان گردن رحم در دنیا 42 درصد افزایش یابد كه این بیشتر مربوط به كشورهای در حال توسعه است، آمار رقم افزایش 56 درصد در كشورهای در حال توسعه در مقابل 11 درصد در كشورهای توسعه‌یافته را نشان می‌دهد.

 واكسن‌های ضد سرطان گردن رحم شامل نوع چهارگانه است كه بر علیه ویروس شماره 16 و 18 و 6 و 11 ساخته شده و نه تنها پیشگیری از سرطان گردن رحم بلكه پیشگیری از زگیل‌های تناسلی نیز می‌نماید، دیگری واكسن دوگانه است كه تنها بر علیه ویروس HPV شماره 16 و 18 ساخته شده است.

توصیه می‌شود واكسن ضد سرطان گردن رحم در سنین پیش از ازدواج یعنی 9-26 سالگی تزریق شود. معمولا شامل سه تزریق است كه در مورد واكسن چهارگانه دومین تزریق در فاصله دو ماه بعد از تزریق اول و سومی 6 ماه، بعد از تزریق اول انجام می‌شود.

این واكسن كاملا بدون خطر است و ایجاد بیماری و یا سرطان نمی‌نماید اما صلاح است كه بعد از تزریق واكسن پیشگیری ثانویه با روش پاپ‌اسمیر مطابق برنامه قبل انجام شود. به نظر می‌رسد كه پیشگیری اولیه به‌وسیله واكسیناسیون علیه سرطان گردن رحم در كشورهای در حال توسعه كه روش پیشگیری ثانویه یعنی غربالگری به‌وسیله تست پاپ‌اسمیر چندان موفق نبوده است، ارزشمندتر باشد.