گفتگو: رضا حسینمردی
دکتر فرناز مشیری : جراح و متخصص زنان، زایمان و نازایی ؛ فلوشیپ لاپاروسکوپی
تحریریه زندگی آنلاین : تغذیه انحصاری با شیر مادر طی شش ماه نخست تولد همچنین تکمیل شیردهی برای حداقل یک سال و حداکثر تا دو سالگی تاکید می‌شود؛ این نکته مهم در قران کریم و گفته‌های بزرگان علم بارها مورد تاکید قرار گرفته است. در حالی که فواید تغذیه با شیر مادر بسیار زیاد است، ولی به عنوان مثال در کشور سودان تنها شصت و دو درصد کودکان طی شش ماه نخست تولد خود از شیر مادر تغذیه می‌کنند که موجب ضعف سیستم ایمنی و تهدید سلامت ناشی از سوء‌تغذیه می‌شود، ولی سال‌ها است که با وجود برنامه‌های کشوری و بیمارستان‌های دوستدار مادر و کودک به این موضوع مهم در ایران توجه ویژه شده است. تغذیه مناسب کودکان در هزار روز نخست زیست، یعنی از زمان لقاح تا دو سالگی پایه‌ای عالی جهت آغاز زندگی سالم و فرصتی حیاتی برای رشد مناسب کودک محسوب می‌شود. طی شش ماه نخست زندگی شیر مادر به تنهایی برای رشد و نمو کودک کافی بوده و به گونه‌ای یک واکسن وسیع‌الطیف و ایمنی‌زا در برابر بسیاری از امراض محسوب می‌شود.
بیشتربخوانید:
شیرمادر یکتا و بی رقیب
نگاهی نو به شیردهی مادران شاغل در خانواده، محل کار و جامعه
در این بین حمایت‌های همه جانبه از مادران شیرده در محیط منزل، محل کار و اجتماع باید به گونه‌ای باشد که فرهنگ‌سازی مناسب برای این اقدام انسانی و آینده‌ساز هموار گردد. هر سال هفته جهانی ترویج تغذیه با شیر مادر به وسیله یک عنوان و شعار اختصاصی نام‌گذاری و گرامی داشته می‌شود. امسال این شعار «نگاهی نو به شیردهی مادران شاغل در خانواده، محل کار و جامعه» در نظر گرفته شده است. با توجه به ماده بیست و دو قانون جوانی جمعیت و حمایت از خانواده، تمامی ادارات و سازمان‌ها موظفند زیر‌ساخت‌های مناسب در مورد حمایت از مادران شیرده و فضای اختصاصی برای استراحت و شیردهی به منظور ارتقای برنامه ترویج تغذیه با شیر مادر را فراهم سازند.
موضوع شیردهی در ارتباط با تاثیرگذاری چالش‌های اشتغال و محیط کار از اهمیت بالایی برخوردار است. بر اساس آمار تنها چهل و دو کشور جهان تسهیلات و فضای مناسب جهت شیردهی مادران شاغل فراهم کرده و تسهیلات شیردهی در محل کار را اجباری نموده است.
تغذیه کافی با شیر مادر
مطابق آمار، تغذیه ناکافی با شیر مادر عامل حدود شانزده درصد از مرگ و میر کودکان می‌باشد. بررسی‌های جهانی حاکی است میزان شیردهی مادران نسبت به اهداف تعیین شده جهانی در برنامه حمایتی سلامت مادر و کودک همچنان با هدف نهایی تعیین شده تاسال2030 اختلاف آماری دارد. بر اساس بررسی‌هایی که در خلال سال‌های 2015-2021 روی کودکان تازه متولد شده انجام شده است، فقط حدود 47 درصد این نوزادان در یک ساعت ابتدای تولد از شیر مادر تغذیه کردند، در صورتی که باید این رقم تا سال 2030 به هفتاد درصد برسد و این رقم برای کودکان زیر شش ماه، حدود 48 درصد است که تا سال 2025 باید به پنجاه درصد برسد. بر اساس همین آمار هفتاد درصد زنان در طول یکسال بعد از تولد فرزند خود به طور مستمر به او شیر دادند. در خصوص دو سال شیردهی کامل این آمار 45 درصد است که باید تا سال 2030به رقم60 درصد برسد. سازمان بهداشت جهانی پیوسته بر شروع زود هنگام شیردهی یکساعت پس از تولد، تغذیه انحصاری با شیر مادر تا شش ماهگی و ادامه آن تا دو سالگی توصیه دارد؛ با این حال کمتر از نیمی از کودکان در کشورهای کم‌درآمد و متوسط، به طور مطلوب با این استاندارد‌ها تغذیه می‌شوند از این رو بیماری‌های عفونی مانند اسهال و ذات‌الریه علت اصلی مرگ و میر در پنج سال ابتدای تولد کودکان در این کشورها است.
بیشتربخوانید:
ذخیره کردن شیر
ممنوعیت برای شیردهی؟!
باید دانست که هیچ ممنوعیتی برای شیردهی و تغذیه نوزاد با شیر وجود ندارد؛ صرفا در مواردی از ابتلای مادر به بیماری ایدز و عفونت اچ.تی.ال.وی، استفاده از شیر خشک یا شیر صناعی برای کودک توصیه شده است، البته حتی در کشورهای فقیر با وجود ابتلای مادر به ایدز نیز اجازه تغذیه شیرخوار با شیر مادر حداقل شش ماه و حتی تا یکسالگی وجود دارد.
علل شیر نخوردن کودک
در خصوص سایر مشکلات مربوط به شیردهی باید دانست که یکی از مهم‌ترین علل امتناع نوزاد از شیر خوردن، عفونت‌های تنفسی مانند سرماخوردگی است. عامل دیگر بیماری مادر و کاهش حجم تولید و کیفیت شیردهی مادر است. دندان درآوردن کودک، گرمای هوای محیط، ابتلا به اسهال، عفونت یا آبسه نوک سینه برخی دیگر از عوامل ناکامی کودک در شیرخوردن از مادر است. متاسفانه برخی چالش‌ها مانند احساس کمبود و ناکافی بودن شیر، آسیب نوک پستان در اثر شیردهی نادرست، تغذیه نا‌مناسب و کم‌آبی بدن که در نهایت به کاهش تولید شیر منجر می‌شود، عوامل رایجی محسوب می‌شوند که نیازمند مداخلات متخصصین زنان و زایمان یا سایر گروه‌های تخصصی در کمک به مادر شیرده است. در خصوص ناکافی بودن شیر باید گفت که فقط پنج درصد زنان به طور فیزیولوژیکی دچار عارضه ناکافی بودن تولید شیر هستند و اغلب مادران شیرده به دلیل تصور و خیال اینکه شیر آنان ناکافی است، فرزند خود را به شیرخشک وابسته می‌کنند و متاسفانه شیردهی خود را قطع می‌نمایند!
آموزش به مادران
کمک به مادر یک نوزاد نارس با حمایت‌های آموزشی و آشنایی با مشکلات احتمالی می‌تواند فرصت تغذیه‌ای خوبی برای فرزند او ایجاد کند. ترس از تغییرات فیزیولوژیک از جمله بزرگی و یا افتادگی پستان بعد از شیردهی، چالش بزرگ دیگری است که مانع شیردهی مادر به کودک خود می‌شود که تشریح اهمیت و ارجحیت شیردهی برای سلامت کودک و کاهش احتمال ابتلا به سرطان سینه در زنان شیرده نسبت به سایرین، توسط متخصص زنان و مشاوران دلسوز، می‌تواند تا حدودی قابل کنترل باشد. کمک به مادر در ساعات اولیه پس از زایمان یک فرصت طلایی برای حمایت از نوزاد و داشتن فرزندی سالم به شمار می‌رود. نزدیک نگهداشتن مادر و نوزاد در ساعت پس از تولد، فضای عاطفی مناسبی جهت تشویق تغذیه با شیر مادر ایجاد می‌کند. نباید از هیچ فرصتی در راستای ترویج تغذیه با شیر مادر غافل شد.
بیشتربخوانید:
بایدها و نبایدهای مصرف همزمان شیرخشک و شیرمادر
کلام پایانی
امروزه به واسطه مشکلات اقتصادی و معیشتی یا اشتغال مادران باید شرایطی فراهم کرد تا مکان امن جهت شیردهی و استراحت اختصاصی مادران شیرده ایجاد شود و یا مرخصی‌های ساعتی جهت شیردهی را به گونه‌ای تسهیل و مهیا ساخت. امید است با رعایت برخی نکات ساده، اما مهم در زندگی زنان و مادران بتوانیم فرصت‌های مناسبی جهت داشتن نسلی سالم و توانا در کشور برقرار سازیم.
