دکتر ناهید عزالدین زنجانی : متخصص کودکان ؛ مدیر اجرایی انجمن علمی ترویج تغذیه با شیر مادر ایران
تحریریه زندگی آنلاین : کودکان، آینده‌سازان کشور هستند و مادران نقش بسیار مهم و ارزشمندی در تغذیه و سلامت کودکان دارند. بهترین آغاز برای پایه‌گذاری یک تغذیه صحیح، دوران نوزادی و تغذیه نوزاد با آغوز و شیرمادر است. تغذیه با شیر مادر تا پایان ۶ ماهگی به طور انحصاری و سپس با استفاده از غذای کمکی و ادامه شیردهی تا پایان دو سالگی ضامن رشد و تکامل مطلوبی برای کودک فراهم می‌کند و او را از بسیاری بیماری‌های دوران کودکی و بزرگسالی مصون می‌سازد، لذا به اصولی که می‌تواند ضامن موفقیت مادران در شیردهی به خصوص در هفته‌های اول زندگی نوزاد باشد، اشاره می‌کنیم:
بیشتربخوانید:
ذخیره کردن شیر
1) برقراری تماس پوستی مادر و نوزاد بلافاصله بعد از زایمان
2) تغذیه نوزاد ظرف ساعت اول تولد با آغوز
3) هم‌اتاقی مادر و نوزاد و ترجیحا (bedding in)
4) تغذیه با آغوز به طور انحصاری12-8 بار در 24 ساعت
5) تغذیه شبانه (2 تا ۳ بار در طول شب)
6) پوزیشن صحیح شیردهی و طرز دوشیدن شیر
7) رعایت فاصله مناسب دفعات شیردهی
8) مدت زمان شیرخوردن
9) ثبت دفعات شیر خوردن و دفعات ادرار و مدفوع در روزها و هفته‌های اول
10) ویزیت3 تا 5 روزگی (غربالگری هیپوتیروئیدی - سنجش شنوایی - بیماری‌های متابولیک)
11) توجه به میزان طبیعی کاهش وزن در چند روز اول زندگی
12) توجه به هشدارها
13) استفاده از قطره (ویتامین‌هایD و A)
بیشتربخوانید:
بخور ، نــخــورهـای بــارداری و شـیـردهــی
برقراری تماس پوست با پوست مادر و نوزاد
به شروع موفق تغذیه انحصاری با شیر مادر و طولانی‌تر شدن مدت تغذیه کمک می‌کند.
موجب آرامش مادر و نوزاد می‌شود.
ضربان قلب و تنفس نوزاد ثبات پیدا می‌کند.
سبب گرم نگه داشتن و خواب بهتر نوزاد می‌شود.
گریه نوزاد کمتر شده، لذا اضطراب و مصرف انرژی او کاهش می‌یابد.
پیوند عاطفی (باندینگ) بین مادر و نوزاد را ارتقا می‌بخشد.
پیوند عاطفی مادر و پدر با نوزاد، در نهایت منجر به تسریع روند رشد جسمی، ارتقای تکامل و شکوفایی استعداد‌های بالقوه او در آینده می‌شود.
بیشتربخوانید:
بایدها و نبایدهای مصرف همزمان شیرخشک و شیرمادر
مزیت تغذیه نوزاد ظرف ساعت اول آن است که:
از آغوز که سرشار از عوامل حفاظتی و ایمنی‌بخش است، استفاده می‌کند.
اولین ایمن‌سازی نوزاد محسوب می‌شود و به تنظیم سیستم ایمنی او نیزکمک می‌کند.
فاکتورهای رشد اپیدرمال موجود در آغوز در تکامل و عملکرد مناسب روده نوزاد موثر است.
آنتی‌بادی‌های ترشحی A در آغوز، مانع ورود میکروارگانیسم‌ها و مواد آلرژن‌زا به بدن نوزاد می‌شود.
ویتامین A فراوان موجود در آغوز علاوه بر حفاظت از چشم و کاهش عفونت‌ها با تحریک عمل دفع، از زردی نوزاد پیشگیری کرده و به پیشگیری از بروز هیپوگلیسمی (افت قندخون) هم کمک می‌کند.
رفلکس مکیدن نوزاد که در طی ساعت اول عمر بسیار قوی است، تحریک می‌شود.
مقدار آغوز گرچه در یکی دو روز اول کم است، ولی با توجه به حجم کوچک معده نوزاد (روز اول ۷-۵ سی‌سی، روز سوم ۲۷-۲۲ سی‌سی و روز دهم ۸۰-۶۰ سی‌سی) همان مقدار کم آغوز کافی است، به شرطی که مکرر و 8 تا 10 بار در 24 ساعت باشد.
به این ترتیب:
کاهش وزن نوزاد به حداقل می‌رسد.
با افزایش دفع مکونیوم، کاهش سریع بیلی‌روبین اتفاق می‌افتد.
با انجام تغذیه شبانه، شیر مادر بیشتر و وزن‌گیری شیرخوار هم سریع‌تر انجام می‌شود. با رعایت فاصله مناسب بین دو وعده شیردهی، نیز چون تولید شیر تابع قانون عرضه و تقاضا است، در نتیجه مکیدن بیشتر، شیر بیشتری هر تولید می‌شود.
در مورد مدت زمان شیر خوردن توصیه می‌شود در ۸-۶ هفته اول زندگی هر بار 10 تا 15 دقیقه از هر پستان باشد. برخی شیرخواران بعد از ۸-۶ هفته ممکن است با شیرخوردن از یک پستان سیر شوند، لذا در صورتی که افزایش وزن مناسبی داشته باشند، این امر اشکالی ندارد.
پوزیشن (روش) درست شیردهی از ایجاد زخم، شقاق، احتقان، ماستیت و ... در پستان مادر پیشگیری می‌کند و شیر بیشتری در اختیار شیرخوار قرار می‌گیرد. با آموزش مادر در مورد نحوه دوشیدن شیر با دست یا پمپ (شیر دوش) مادر می‌تواند شیر خود را بدوشد و در یخچال یا فریزر ذخیره کند تا در مواقعی که امکان تغذیه مستقیم نوزاد از پستان مادر وجود نداشته باشد، نوزاد را با شیر دوشیده و با استفاده از سرنگ یا فنجان تغذیه نمود.
شیرخوردن نوزاد باید به میل و تقاضای او باشد. برخی نوزادان هر نیم ساعت و برخی هر یک یا دو ساعت یک بار شیر می‌خورند، لذا بهتر است فاصله دفعات تغذیه در روز از 5/۱ تا ۲ ساعت و در شب از ۴-۳ ساعت بیشتر نباشد.
بهترین راه برای پی بردن به کافی بودن شیرمادر برای تغذیه شیرخوار، وزن گرفتن مناسب او و دفعات دفع ادرار و مدفوع او در شبانه روز است بنابراین بهتر است مادران در هفته‌های اول، لیستی از دفعات شیرخوردن، مدت هربار شیرخوردن، تعداد دفع ادرار و دفع مدفوع شیرخوار را تهیه کنند.
توصیه شده که مادر و نوزاد در ۳ تا ۵ روزگی نوزاد به پزشک یا مراکز بهداشتی درمانی مراجعه کنند تا هم وضعیت نوزاد و هم وضعیت مادر بررسی شود. در این ملاقات علاوه بر غربالگری نوزاد از نظر بیماری‌های متابولیکی، کم کاری تیروئید، شنوایی سنجی و... وزن او تعیین و نحوه شیرخوردن، همچنین برگ الگوی دریافت و دفع او مشاهده می‌شود. به علاوه طرز شیردادن و وضع جسمی و روحی مادر نیز بررسی می‌شود تا اگر هر کدام مشکلی داشته باشند هرچه زودتر نسبت به رفع آن اقدام گردد.
بیشتربخوانید:
شیر همه مادران کافی است مگر ...
وضعیت صحیح شیردهی
چرا استفاده از بطری و پستانک در شیرخواران منع می‌شود؟
