بسیاری از مادران تمایل دارند که نوزادشان تنها از شیر مادر تغذیه کند، اما از آنجا که امور همواره کاملاً مطابق برنامه ریزی پیش نمی‌رود؛ تصمیم می‌گیرند که با ترکیب شیرخشک و شیر مادر، نوزاد را تغذیه کنند. منظور از ترکیب شیر خشک با شیر مادر این است که دفعاتی در شبانه روز نوزاد از شیرمادر و دفعات دیگر از شیشه شیر تغذیه کند.
اما آیا این روش از نظر پزشکی مورد تایید است؟ نوزاد در مکیدن دچار مشکل نمی‌شود؟ چه زمانی برای ترکیب شیر خشک با شیر مادر مناسب است؟
ترکیب شیر خشک با شیر مادر
یکی از جالب ترین جنبه‌ها در مورد تغذیه با شیر مادر این است که بر اساس سیستم عرضه و تقاضا کار می‌کند. به عبارت دیگر، بدن شما با آگاهی از میزان نیاز نوزاد به شیر، همان مقدار را تولید می‌کند. البته، عوامل دیگری مانند ژنتیک، رژیم غذایی، استرس یا بیماری نیز بر روی میزان تولید شیر تأثیر می‌گذارد و موجب می‌شود مادران از شیر خشک کمک بگیرند.
برای شیردهی نوزاد از طریق ترکیب شیر خشک با شیر مادر، آگاهی از چند نکته ضروری است.
برای شیردهی نوزاد از طریق ترکیب شیر خشک با شیر مادر، آگاهی از چند نکته ضروری است.
۱. مبنا را بر شیردهی با شیر مادر قرار دهید
حتی اگر قصد دارید که در آینده به نوزاد شیر خشک بدهید، بهتر است در ماه‌های ابتدایی تنها به نوزاد شیر مادر بدهید. این کار موجب تقویت مهارت مکیدن نوزاد می‌شود و تولید شیر کافی را تضمین می‌کند. زیرا در آینده کاهش ترجیحی تولید شیر بسیار آسان‌تر است تا به دنبال روش‌های افزایش تولید شیر باشید. اگر بلافاصله پس از تولد به نوزاد شیرخشک بدهید، بدن به اندازه کافی شیر تولید نمی‌کند و نوزاد مکیدن صحیح را یاد نمی‌گیرد.
بهتر است حداقل چهار تا شش هفته اول تولد به نوزاد تنها شیر مادر بدهید تا تولید شیر تحریک شود و نوزاد با مادر ارتباطی عمیق برقرار کند.
بهتر است حداقل چهار تا شش هفته اول تولد به نوزاد تنها شیر مادر بدهید تا تولید شیر تحریک شود و نوزاد با مادر ارتباطی عمیق برقرار کند.
۲. هر بار یک نوبت شیردهی را کاهش دهید
هنگامی که روتین شیردهی با شیر مادر برقرار شد، برای افزودن شیر خشک به برنامه غذایی نوزاد، در فواصل زمانی معین یکی از نوبت‌های شیردهی را با شیرخشک جایگزین کنید. بسیاری از مادران ابتدا شیر شبانۀ نوزاد را با شیرخشک جایگزین می‌کنند تا پدر بتواند با نوزاد ارتباط برقرار کند و مادر نیز استراحت کافی داشته باشد. برای جلوگیری از تورم پستان‌ها می‌توانید شیر اضافی را بدوشید، اما مراقب باشید پستان‌ها را بیش از حد تحریک نکنید، زیرا باعث تولید شیر بیشتر می‌شود.
۳. انعطاف پذیر باشید
شاید نیاز باشد شیشه شیر‌ها و شیر خشک‌های متفاوتی را آزمایش کنید تا نوزاد بتواند با آن ارتباط برقرار کند. ممکن است نوزاد در ساعات مشخصی از روز، شیر مادر را به شیشه شیر ترجیح دهد.
۴. برای بروز تغییرات در نوزاد آماده باشید
از آنجا که ترکیب شیر مادر و شیرخشک بسیار متفاوت است، دادن شیر خشک به نوزاد موجب بروز تغییراتی در حرکات روده او می‌شود. همچنین رنگ مدفوع نوزاد پس از مصرف شیرخشک نیز تغییر می‌کند. اگر پس از مصرف شیرخشک نوزادتان ناراحت به نظر می‌رسد، شیر زیادی را بیرون می‌دهد یا دچار یبوست شده است، مساله را با پزشک در میان بگذارید. شاید ترکیب شیر خشک با شیر مادر برای او مناسب نباشد یا نیاز به استفاده از شیر خشک دیگری داشته باشید.
۵. ثابت قدم باشید و خسته نشوید
اگر می‌خواهید به نوزاد ترکیب شیر خشک با شیر مادر بدهید، بایستی در این کار ثابت قدم باشید و به تناوب از هر یک به او بدهید. در میان تغذیه با شیر خشک، نوزاد را به دست دیگر بدهید و در این بین باد گلوی او را بگیرید. تماس پوستی داشته باشید و در چشمان او نگاه کنید. نوازش و در آغوش کشیدن را فراموش نکنید.
۶. زمان بندی صحیح داشته باشید
بهتر است با پزشک مشورت کنید که چه مواقع و به چه میزان به نوزاد شیرخشک بدهید. بهترین زمان، ۱ تا ۲ ساعت پس از شیردهی با شیر مادر است. وقتی که نوزاد آماده خوردن است، اما خیلی گرسنه نیست.
۷. شیرخشک مناسب را انتخاب کنید
انتخاب بهترین شیرخشک برای نوزادتان ممکن است کار دشواری باشد. برخی از انواع شیرخشک با ویژگی‌های خاصی طراحی شده اند. برای نمونه بعضی از آنها دارای لوتئین، یک ماده مغذی موجود در شیر مادر و همچنین پروبیوتیک‌هایی هستند که مدفوع نوزاد را نرم می‌کنند. بهتر است گزینه‌های مدنظرتان را با پزشک متخصص کودکان در میان بگذارید تا بهترین آن را به شما معرفی کند. شیر خشک غنی شده با آهن برای بیشتر نوزادان مناسب است. به دنبال شیرخشک‌های دارای آهن کم نباشید! شیرخشک‌های ارگانیک نیز عاری از آنتی بیوتیک‌ها، هورمون، اصلاحات ژنتیکی و آفت کش‌های مصنوعی هستند، اما قیمت بالاتری دارند.
۸. مدفوع نوزاد متفاوت خواهد بود
مدفوع نوزادانی که تنها که از شیر مادر تغذیه می‌شوند از نظر رنگ و قوام شبیه به خردل است، گاهی اوقات خیلی شل و آبکی و دارای دانه‌هایی است یا حالت کش دار دارد. نوزادانی که از شیرخشک تغذیه می‌کنند، مدفوعی سفت و فرم گرفته، به رنگ زرد کمرنگ تا قهوه‌ای مایل به زرد، قهوه‌ای روشن یا سبز قهوه‌ای دارند. همچنین مدفوع آنها بوی قوی‌تری نیز دارد.
۹. نوزاد را به میزان مورد نیازش تغذیه کنید
بهتر است درگیر میزان شیری که نوزاد درطول روز می‌خورد نباشید. اگرچه اندازه گیری میزان شیرخشک مصرفی نوزاد در روز آسان است، اما در مورد اینکه نوزاد چه مقدار از شیر مادر یا شیرخشک خورده است، وسواس نداشته باشید. نوزاد در هنگام گرسنگی بیشتر می‌خورد و گاهی اوقات تمایلی به خوردن ندارد و این کاملا طبیعی است. برای اطمینان از کافی بودن تغذیه نوزاد، نمودار وزنی او را دنبال کنید و در صورت نگرانی، مساله را با پزشک در میان بگذارید.
۱۰. به غریزه مادری تان اعتماد کنید
تمامی افراد خانواده و آشنایان در مورد نحوه تغذیه نوزاد شما اظهار نظر می‌کنند! اما آنچه مهم است، نظر شما به عنوان مادر اوست. مهم نیست که مادرتان فکر می‌کند که زمان از شیر گرفتن نوزاد است و مادر شوهرتان می‌خواهد نوه اش تا سه سالگی شیر مادر بخورد. بر اساس غریزه خودتان عمل کنید و مشورت با پزشک نوزاد را فراموش نکنید.
مزایا و معایب ترکیب شیر خشک با شیر مادر
- در روش ترکیب شیرخشک با شیر مادر، نوزاد با وجود اینکه منحصرا از شیر مادر تغذیه نمی‌کند، بازهم از مزایای شیر مادر بهره‌مند می‌شود. به عنوان مثال، او همچنان آنتی بادی‌هایی که از او در برابر عفونت محافظت می‌کند را دریافت می‌کند.
- نکته‌ای که باید در نظر بگیرید این است که تولید شیر مادر، وابسته به میزان و دفعات شیردهی است. بدین ترتیب که بایستی هر زمان که نشانه‌های گرسنگی یا تمایل نوزاد به خوردن شیر را مشاهده کردید، او را تغذیه کنید. دادن شیرخشک به نوزاد می‌تواند بر روی میزان تولید شیر تأثیر بگذارد، به ویژه در هفته‌های اولیه شیردهی! این بدان معناست که با کاهش شیر خوردن نوزاد، بدن شیر کمتری تولید می‌کند.
- شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد نوزادان به دلیل تفاوت مکیدن پستان مادر و شیشه شیر، دچار "سردرگمی نوک پستان (nipple confusion)" می‌شوند. این حالت بیشتر در هفته‌های اول تولد دیده می‌شود. به همین دلیل پزشکان توصیه می‌کنند که در شش هفته اول تولد، نوزاد تنها از شیر مادر تغذیه کند تا عمل مکیدن برای او تثبیت شود.
- تغذیه با شیر مادر را می‌توانید تا پس از یکسالگی کودک به میزان حداقل یک یا دو نوبت در شبانه روز ادامه دهید.
- اگر سن نوزاد بیش از شش ماه است، می‌توانید به جای شیشه شیر، از لیوان نی دار یا لیوان آبمیوه خوری استفاده کنید.
نکات مهم برای دادن شیرخشک به نوزاد
برای دادن شیرخشک به نوزاد بهتر است:
- نوزاد را به حالت نیمه نشسته، نزدیک بدن خود قرار دهید.
- شیشه شیر را نزدیک دهانش ببرید تا به سمت آن کشیده شود.
- شیشه شیر را زاویه دار نگه دارید تا از ورود هوا هنگام مکیدن شیر جلوگیری کند.
- در صورت مشاهده علائم نشان دهنده سیری یا عدم تمایل به خوردن شیر، شیشه را از دهان نوزاد خارج کنید.
رعایت این نکات موجب تقویت پیوند عاطفی با نوزاد، داشتن تغذیه موثر و جلوگیری از خوردن بیش از حد می‌شود.
اگر تاکنون به نوزاد خود شیر خشک نداده اید، ممکن است در ابتدا تمایلی به شیر خوردن از شیشه نداشته باشد. شیوه متفاوت مکیدن از شیشه، نوزادان را گیج کرده و موجب نارضایتی‌شان می‌شود. به کار بستن نکات زیر به نوزاد برای پذیرش شیشه شیر کمک می‌کند:
- وقتی نوزاد آرام و خوشحال است، نه زمانی که خیلی گرسنه است، شیشه شیر را امتحان کنید.
- از پدر یا شخص دیگری بخواهید تا شیشه شیر را به نوزاد بدهد تا نوزاد متوجه بوی شیر مادر نشود.
- سرشیشه را با آب جوشیده ولرم، کمی نرم کنید.
- نوزاد را در موقعیت متفاوتی از شیردهی معمول خود قرار دهید. بدین ترتیب او به شیوه جدید تغذیه عادت می‌کند.
- سرشیشه‌های مختلف را امتحان کنید؛ ممکن است واکنش نوزاد متفاوت باشد.
سخن آخر
برای دادن شیرخشک به نوزاد حداقل تا شش هفتگی او صبر کنید. در این زمان او به مکیدن شیر عادت می کند و تولید شیر با نیاز او تنظیم می‌شود. پس از آن می‌توانید با کاهش نوبت‌های شیردهی و جایگزین کردن آنها با شیر خشک، روتین تغذیه ای نوزاد را به آرامی تغییر دهید.
