اعظم حاجی یوسفی - بنیانگذار خیریه کودکان نیکوکار موعود ایرانیان
تحریریه زندگی آنلاین : صبوری یک مهارت است و باید کودکان را در این زمینه به مهارت کافی رساند و به آنها آموزش داد که چگونه صبور باشند، البته قبل از آموزش هر چیز به کودکان، توصیه می‌شود که والدین با آگاهی کامل اقدام به عمل نمایند. از آنجا که والدین مهم‌ترین و اصلی‌ترین الگوی فرزندان‌شان هستند، بنابراین قبل از هر اقدامی باید خود صبور باشند و بتوانند اهداف خود را به بخش‌های کوچک‌تری تقسیم کنند.
در آموزش صبوری به کودکان نیز حتما باید این گونه رفتار کنید و قبل از هر اقدام کاملا بیاموزید و صبور باشید. شاید بتوان گفت صبر یک عادت است، بنابراین عادت کنید برای به دست آوردن خواسته‌های‌تان عجول نباشید.
آموزش صبوری به کودکان
آموزش صبوری به کودکان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و والدین باید این مهم را جدی بگیرند.
زمان آموزش صبر به کودک
هیچ وقت برای آموزش صبر به کودکان دیر نیست، ولی اگر از سنین پایین شروع شود باعث خواهد شد تا روند آموزشی کودکان بهتر پیش رود.
بیشتر بخوانید:
چگونه فرزندمان را با اعتماد به نفس و مستقل تربیت کنیم؟
باکودکان خود محور چگونه رفتار کنیم؟
آموزش را شروع کنید
قبل از شروع مراقب رفتارتان باشید، لبخند بزنید و صبور باشید.
- از موارد کوچک شروع کنید. به عنوان مثال، اگر کودکتان چیزی از شما خواست از او بخواهید یک دقیقه صبر کند و به مرور، زمان را افزایش دهید.
- آگاه باشید درک زمان برای کودکان، دشوار است، بنابراین بهتر است به آنها نمونه‌های بصری بدهید، مانند یک ساعت شنی.
- می‌توانید برای مشخص کردن زمان انتظار، ساعت و دقیقه هم مشخص نکنید، چرا که ممکن است نتوانید به آن پایبند باشید.
به عنوان مثال: اگر کودکتان پرسید کی شام حاضر می‌شود، به جای اینکه بگویید تا ۳۰ دقیقه دیگر، می‌توانید بگویید: هر زمان که سیب‌زمینی‌ها بپزد.
- هنگام آشپزی می‌توانید از کودک کمک بگیرید. این گونه نه تنها او را در جریان قرار داده‌اید، بلکه او را به انجام یک فعالیت لذت‌بخش دعوت کرده‌اید و در عین حال صبوری را در او تقویت میکنید و علاوه بر همه اینها کودک متوجه خواهد شد که در پایان انتظار جایزه و پاداش خوبی مثل یک غذای خوشمزه خواهد گرفت.
- در صورتی که می‌دانید قرار است در موقعیتی باشید که کودک باید انتظار زیادی بکشد، وسایلی برای سرگرمی او مهیا کنید، تا کودک در حین انتظار کلافه نشود.
- صبوری را به بازی تبدیل کنید: بازی‌ها سرگرم‌کننده‌ترین روش هستند. بازی‌هایی مانند ماهیگیری، پازل، منچ و ... کمک می‌کنند تا وقتی کودک برای مدت طولانی بر روی یک کار فعالیت می‌کند، ویژگی صبر در او شکل بگیرد.
- پرورش گیاه نیز می‌تواند باعث تقویت صبر در کودکان شود. رسیدگی به گیاهان در طول رشد می‌تواند به آموزش صبر در آنها کمک کند.
نکته: لطفا در این مسیر کودکان‌تان را با همسن و سالانشان مقایسه نکنید، حتی خواهر و برادر
- صبورانه به کودک گوش دهید
حتما به هیجانات کودکتان گوش دهید. گاهی وقت‌ها کودکان نیاز دارند، احساساتشان را برای شما بازگو کنند و شما آنها را بشنوید. این کار به کودک کمک می‌کند تا با احساس خود کنار آید و آن را رهاسازی کند. در این گونه مواقع همدلانه به کودک گوش دهید و او را در آغوش گرفته، دلداری دهید و برای احساساتش ارزش قائل شوید. می‌توانید از جمله‌های زیر استفاده نمایید:
اشکال ندارد.
همه ممکن است ناراحت شوند.
من همیشه در کنارت هستم.
هر وقت خواستی، می‌توانی با من صحبت کنی.
من درک می‌کنم که آنقدر ناراحتی که می‌خواهی فریاد بزنی و گریه کنی.
گاهی وقت‌ها من هم همین طور می‌شوم.
- از دنیای نقش کمک بگیرید
از طریق بازی کردن نقش‌های متفاوت، می‌توان صبر را به کودک آموزش داد. می‌توانید از فرزند خود بخواهید رفتارهای صبورانه و غیر صبورانه را به نمایش بگذارد و این دو نوع رفتار و پیامدهای آن را با هم مورد مقایسه قرار دهد. همچنین والدین می‌توانند با راه‌اندازی بحث آزاد در مورد این دو رفتار به کودک رفتارهای صبورانه را آموزش دهند.
بیشتر بخوانید:
چگونه کودک فرد دیگری را تربیت کنیم؟
کودکان را در برابر آسیب های اجتماعی بیمه کنید
تربیت كودكان باهوش تر
- تمرین حل مسئله
تمرین حل مسئله نیز به آموزش صبر کمک می‌کند، مثلا وقتی توپ کودک شما از دسترس خارج شد، فورا آن را برایش نیاورید. درعوض آوردن توپ را به یک مسئله تبدیل کنید و از کودک بپرسید به نظرت چگونه می‌توان توپ را آورد؟
- بعضی از کارها را هدفمندانه به عقب بیندازید
مثلا اگر فرزندتان یک اسباب‌بازی جدید می‌خواهد، فوری خواسته‌اش را اجابت نکنید و به او بگویید برای سال نو یا تولدت تهیه می‌کنم. این گونه او علاوه بر صبر می‌آموزد که می‌تواند منتظر چیزهای مهم باشد و به خواسته‌اش هم برسد.
- وقتی به کودک خود قول می‌دهید، حتما به قول خود عمل کنید. مثلا اگر گفته‌اید که بعد از اتوی لباس‌ها با او بازی میکنید، حتما این کار را انجام دهید، چرا که بدقولی شما، او را بی‌اعتماد و دلسرد می‌کند.
- برای افزایش صبوری کودک منطقی باشید
توقعات و انتظارات طولانی از یک کودک نداشته باشید و انتظار را به یک تجربه مثبت تبدیل کنید، مثلا وقتی قرار است منتظر چیزی باشید، از او بپرسید هنگام انتظار به نظرت چه کار کنیم؟ شعر بخوانیم یا نقاشی بکشیم؟
همچنین به کودک راه‌های منحرف کردن حواسش را هم بیاموزید: مثل تماشای عبور و مرور مردم، صحبت با کودکان هم سن و سال، شمردن ماشین‌ها وغیره.
دکتر لیدرمن می‌گوید: کودک شما همیشه در حال یادگیری از شما است، بنابراین در زمان‌هایی که منتظر هستید، مراقب رفتار و کلماتی که به کار می‌برید باشید، حتی نسبت به زبان بدن خود نیز دقت کنید. به عنوان مثال، اگر در ترافیک گیر افتاده‌اید، به جای غر زدن یک موسیقی ملایم پخش کنید و با خواننده هم‌خوانی کنید.
برای اینکه رفتارهای صبورانه کودکتان در طول زمان تداوم داشته باشد، از این روش‌ها استفاده کنید
- تقویت تفکیکی
در این روش تنها رفتار درست تقویت می‌شود و رفتارهای نادرست تقویت نمی‌شود تا کودکان کم‌کم دست از انجام رفتارهای نادرست بردارند و به روش‌های درست ادامه دهند. برای مثال، فقط زمانی که فرزند شما رفتار صبورانه‌ای کرده، به رفتارش توجه کنید و او را مورد تشویق قرار دهید و اصلا به رفتارهای غیر صبورانه او توجه نکنید. به عنوان مثال، زمانی که نیازهای جسمی مانند گرسنگی و سایر نیازهای خود را به تأخیر می‌اندازد، او را تشویق و تقویت کنید، در غیر این صورت به رفتارهایش بی‌اعتنائی نشان دهید. این گونه به مرور زمان رفتارهایش تقویت و حفظ و نگهداری می‌شود و از رفتارهای مغایر با صبر دست برمی‌دارد. در موقعیت‌های غیرمنتظره و نامطلوب، ممکن است کودکان دچار بی‌صبری و بی‌تابی شوند. در این مواقع به کودکان یاد دهید، چگونه خود را تسکین دهند و آرام کنند.
- توجه برگردانی
توجه کودک را به موضوع دیگری معطوف کنید، مثل طبیعت گل‌ها، درختان، آسمان و ... .
مثلا از آنها بخواهید به صداهای اطراف گوش داده و حواس خود را به محیط اطراف بدهند.
- شمارش
از کودک بخواهید دست‌های خود را روی شکم قرار دهد و آهسته و عمیق نفس بکشد و احساس کند که با هر نفسی که می‌کشد، شکمش مثل بادکنک بزرگ می‌شود و سپس نفس‌های خود را بشمارد. همچنین می‌توانید از کودکان بخواهید که اعداد را بشمارند، مثلا از ۱۰۰ شروع کرده و پنج تا پنج تا از آن کم کنند. این کار به این دلیل که نیازمند توجه و تمرکز است، واقعا می‌تواند توجه را از موضوع ناراحت‌کننده به موضوع دیگری جلب کند. برخی از متخصصین فرزندپروری معتقد هستند که در ۱۸ ماه اول زندگی باید خواسته‌های بچه‌ها بلافاصله اجابت شود تا او به اطمینان و امنیت لازم برسد، اما برخی دیگر از متخصصین فرزندپروری معتقدند حتی برای یک نوزاد ده ماهه نباید همه چیز را فوری فراهم کرد، چرا که اگر این کار را بکنید، او مبارزه در طول زندگی را نمی‌آموزد، البته این به این معنا نیست که نوزاد را مدت زیادی منتظر بگذارید. گاهی در حد چند ثانیه بین اعلام نیاز او و برآورده کردن خواسته‌اش فاصله بیندازید و در مورد کودکان بزرگ‌تر این فاصله را کمی بیشتر کنید و سپس و به تدریج زمان انتظار را اضافه کنید تا ۶۰ ثانیه. این کار را روزانه انجام دهید. با این روش کودک شما یک قدم به خود کنترلی نزدیک می‌شود. دکتر مرنر پیشنهاد می‌دهد، اگر کودک می‌خواهد داستانی برایش بخوانید، اما شما برای اتمام کارتان به زمان نیاز دارید، می‌توانید یک تایمر به مدت ۵ دقیقه تنظیم کنید و به او بگویید وقتی زنگ به صدا درآمد، کتاب را برایت می‌خوانم و برای آنکه کودک ارتباط بهتری با زمان‌سنج برقرار کند، می‌توانید برای زمان‌سنج اسم انتخاب کنید. مثلا هر وقت زمان انتظار تمام شود، آقای دینگی ما را صدا می کند و می‌گوید: دینگ‌دینگ. در انتها از آنجا که صبر و شکیبایی یک مهارت است، پیشنهاد می‌شود به طور مداوم آن را تقویت کنید و وقتی بچه‌ها حتی برای مدت کوتاهی صبوری کردند، به آنها جایزه بدهید.
