رکسانا خوشابی - کارشناس ارشد مشاوره
تحریریه زندگی آنلاین : همه ما مادر و پدرها می‌دانیم که یك توهین یا كوچك‌ترین بی‌احترامی برای مدت‌‌ها و شاید ده‌‌ها سال در ذهن ما باقی می‌ماند. حتی یك عملكرد نادرست و اشتباه و یك رفتار نابجا می‌تواند همه خوبی‌ها و خدمت‌‌های دیگران را از یادمان ببرد و ... .
متاسفانه زشتی‌‌ها و بدی‌‌ها قادر به ایجاد تأثیرات بزرگ‌تر و عمیق‌تری بر مغز ما هستند و ذهن ما به صورت طبیعی از حساسیت بسیار بیشتر و بالاتری نسبت به اخبار ناراحت‌كننده و نامطلوب و منفی برخوردار است. عجیب این که كشش و تمایل به سوی اخبار بد و منفی كاملا به صورت خود به خودی صورت می‌گیرد و این حالت را می‌توان به راحتی در اولین مراحل روند غربال‌سازی اطلاعات رسیده به مغز پی‌گیری كرد. متاسفانه کودکان هم از این قاعده مستثنی نیستند و توهین و بی‌احترامی، خشم و عصبانیت، تحقیر و تمسخر اثر زیادی بر مغز آنها دارد.
بیشتربخوانید:
قبل از تنبیه کردن فرزندتان این مطلب را بخوانید!
گفتن این 11 نکته به کودکان ممنوع!
تشویق کودک را از یاد نبرید!
حس خوب، حس بد
در همين راستا تحقيقي توسط جان كاسيوپو (John Cacioppo) صورت گرفته است. او به آزمايش شوندگان عكس‌‌هايي را نشان داد كه با ديدن آنها حس خوبي به افراد دست مي‌داد (مثل غذایی خوشمزه، عکس يك دوست مهربان، اتومبیل یا باغی زیبا و ...) و از سوي ديگر عكس‌‌هايي كه با ديدن آنها احساسات و هيجانات منفي در افراد برانگيخته مي‌شد كه از آن جمله مي‌توان به عكس‌‌هايي از جانوران مرده يا صورت‌‌هايي آسيب ديده، فلج و يا دچار نقص اشاره كرد و نیز عكس‌‌هايي كه ديدن آنها احساساتي خنثي و عادي را موجب مي‌شد. تصاويري مانند يك بشقاب، سشوار و ... در حين آزمايش محققين مشغول ثبت و ضبط فعاليت‌‌هاي الكتريكي كورتكس مغز افراد آزمايش شونده بودند، در حالي كه بيشترين توجه متمركز مخچه بود، يعني درست همان بخشي كه منعكس‌كننده اهميت اطلاعات وارد شده به مغز مي‌باشد. جان كاسيوپو بعد از این اندازه‌گیری‌ها اظهار مي‌دارد كه مغز انسان واكنش بسيار شديدتري را نسبت به انديشه‌‌هاي منفي از خود بروز می‌دهد و موج‌‌هاي شديدتري در حين بررسي فعاليت‌‌هاي الكتريكي مغز در اين شرايط خاص قابل مشاهده است. براي درك ملموس‌تر موضوع علاوه بر اين مي‌توان به اين اصل اشاره كرد كه رفتارها و خلقيات ما بسيار شديدتر و سريع‌تر تحت تأثير خبرهاي ناراحت‌كننده و منفي در مقايسه با خبرهاي خوب قرار مي‌گيرد.
حساسیت به اخبار منفی
حساسيت ذهني ما در برابر خبرهاي منفي و بد با توجه به خطرات و آسيب‌هاي موجود تا حدي توجيه‌پذير است. حساسيت زياد نسبت به اخبار و حوادث منفي، ما را تا حد زيادي از قدم گذاشتن در مسيري كه به هر شكلي ممكن است برايمان تهديدكننده و خطرآفرين باشد باز مي‌دارد. از ابتداي حضور بشر روي زمين، بقايش در گرو قدرت و توان تشخيص خطرات احتمالي و نحوه برخوردش با شرايطي اين‌چنيني بوده است. از سوي ديگر اين حساسيت بالاي ذهني در توجه به اخبار و رويدادهاي منفي، حتي در شرايط به ظاهر خوب و آرام و بدون هيچ مشكلي نيز همچنان برقرار است. به عبارت ديگر ذهن ما در لحظه‌لحظه جريان زندگي در پي كشف و يافتن اطلاعاتي از اين دست است. با توجه به آنچه گفته شد بيان اين مطلب كه كشش ذهني ما به سوي اطلاعات منفي نقشي مهم، تأثيرگذار و نيرومند را حتي در برقراري خصوصي‌ترين ارتباط‌هايمان بازي كند چندان تعجب‌برانگيز نخواهد بود.
کودکان و اطلاعات منفی
حتما شما هم متوجه شده‌اید که کودکی که شاد و در حال بازی است به محض این که والدینش با هم دعوا می‌کنند یا حتی بین آنها دلخوری ایجاد می‌شود، گوش‌هایش تیز می‌شود که چه خبر است و توجهش به جای بازی و سرگرمی، به مشاجره والدین جلب می‌شود. اگر کودک سن پایین‌تری داشته باشد احساس عدم امنیت کرده و به گریه می‌افتد و کودکان بزرگ‌تر با ترس و اخم و اضطراب به چنین موقعیت‌هایی واکنش نشان می‌دهند. آنها به شدت می‌خواهند ببینند که چه خبر است و والدین آنها بر سر چه موضوعاتی در حال جنگ و جدال هستند. موقعیتی که آنها را به شدت تحت فشار روانی قرار خواهد داد.
بیشتربخوانید:
7اصل واجب در تربیت کودک
چگونه فرزندمان را با اعتماد به نفس و مستقل تربیت کنیم؟
پنج خوبی به جای یک بدی!
بدین ترتیب، براي جبران يك رفتار منفي حداقل 5 بار خوبي و عملكرد مثبت لازم است تا عملكردهاي ذهني ما برداشتي خنثي از آنچه رخ داده است را نتيجه‌گيري كند و بالطبع براي ايجاد اثري مطلوب، عملكردهاي مطلوب و مؤثرتر بايد بسيار بيشتر از ميزان ياد شده باشد.تحقيقات گسترده ديگري نيز در همين زمينه صورت گرفته و همه آنها نتايج مشابهي را در اختيار محققان قرار دادند. به ياد داشته باشيم آنچه مي‌تواند تأثير ماندگار و مثبت را در ذهن افراد بر جاي گذارد تكرار و تداوم رفتارهاي مثبت و عملكردهاي خوب و قشنگ است، ولي اين موضوع در مورد رفتارهاي منفي صدق نمي‌كند، چرا كه حساسيت ذهن ما به سمت رفتارهاي منفي بوده و تأثير ناشي از حتي يك رفتار منفي مي‌تواند بسيار ماندگار باشد.
جبران کارهای بد!
آيا فكر مي‌كنيد تأثير هر كار خوب توسط كاري بد خنثي مي‌شود و آيا براي از بين بردن تأثير ناشي از عملكردي منفي تنها عملي مثبت مي‌تواند جبران‌كننده باشد؟
براي پاسخ به اين سؤالات و سؤالات بسيار ديگري كه در اين رابطه وجود دارد محققان آزمايشاتي طراحي كردند كه نتايج بسيار خوبي در اين زمينه داشته است. بر حسب زماني كه صرف دعواي بين زوج‌‌ها مي‌شد محققان به رسم يك نمودار پرداختند. از طرف ديگر نموداري نيز به منظور نمايش ميزان رفتارهاي خوب ترسيم شد.
اين نمودارها نشان دادند كه لازم است نسبتي بسيار دقيق و ثابت بين حالت اول و دوم برقرار باشد تا رضايت طرفين را در زندگي مشترك فراهم كند. از اعجاب‌برانگيزترين نسبت‌‌هاي به دست آمده طي اين تحقيقات نسبت 5 به 1 بود. يعني 5 رفتار يا عملكرد مثبت در بين زوج‌‌ها كه موجب ايجاد فضايي صميمي‌تر مي‌گشت توسط يك رفتار منفي قابل خنثي شدن بود. پس افرادي كه به طريقي اين نسبت را حفظ مي‌كردند و يا بهتر و بيشتر رعايت مي‌كردند احساس خشنودي نسبي را در روابط خود تجربه مي‌كردند و اين در حالي بود كه زوج‌‌هاي مشكل‌دار و افرادي كه در روابط خود درگير مسائلي به ظاهر حل‌نشدني بودند و حتي زوج‌‌هايي كه در حال جدايي بودند رفتارهاي مثبت كمتري از اين نسبت را بروز مي‌دادند و همين امر موجب رشد افكار و ذهنيات منفي به صورت تصاعدي در فرد مقابل مي‌شد و از آنجايي كه اين تأثير با توجه به آنچه بيان شد عميق‌تر و عميق‌تر مي‌گردد و توسط رفتارهاي مثبت به ميزان مناسب برطرف نمي‌گشت همچنان بغرنج‌تر مي‌شد.
بیشتر بخوانید:
چند نکته کلیدی در تربیت فرزندان
رفتار والدین با کودک
اینک در می‌یابیم چرا همه لحظات بد، کمترین تحقیرها و توهین‌ها و بی‌احترامی‌ها، رفتار بد خانواده و فامیل و دوست و آشنا، کمترین بدخلقی و خلاصه کوچک‌ترین رفتار ناخوشایند از کودکی‌مان در ذهن‌مان باقی مانده و باقی خواهد ماند.
همه ما به عنوان مادر یا پدر، مربی و معلم، لازم است کنار کودکان که از نظر روانی حساس‌تر و لطیف‌تر هم هستند، از بروز چنین رفتارهایی خودداری کنیم و حتی پیش از مادر یا پدر شدن، در این زمینه آگاهی کسب کنیم. زنان و مردانی که قدرت کنترل خشم و اضطراب، داد و فریاد و رفتارهای خشن کلامی خود را ندارند، با آگاه شدن از این ویژگی خود، لازم است که با کمک مطالعه، مشاوره و تمرین، کنترل خشم و خشونت را یاد بگیرند و سپس بچه‌دار شوند، البته کنترل تکانه‌ها و رفتارهای ناخوشایند، برای خود فرد نیز اهمیت دارد، چه در جمع خانواده و چه در محیط‌های کاری و چه در ایجاد سلامت روانی، اما این کنترل، در زمانی که کودکانی در کنار ما هستند، بسیار بیشتر حائز اهمیت است، چرا که گاه با پیامدهای بسیار منفی و غیر قابل جبرانی مواجه خواهیم شد. به امید روزی که والدین با ارسال‌های پیام‌های مثبت و رفتارهای شایسته بهترین الگوی فرزندان خود باشند و بهترین کودکی‌ها را برای فرزندان خود رقم بزنند.
