دکتر مریم کاشانیان؛ استاد و مدیر گروه زنان دانشگاه علوم پزشکی ایران
توصیه‌هایی به مادران باردار برای نوروز
بارداری و خانه تکانی
واقعیت این است که فعالیت در حد متعادل و معمول آن که خانم قبل از بارداری داشته است، هیچ منعی در طی حاملگی ندارد و برعکس خانم‌ها در طی حاملگی باید تشویق شوند که فعالیت داشته باشند، ولی در مواردی که خانم مشکلاتی مانند خونریزی یا دردهای زایمانی یا سابقه زایمان زودرس یا گردن رحم کوتاه را در حاملگی دارد، باید به صورت نسبی فعالیت خود را کم کند.
در این موارد باید توجه داشت که فعالیت زیاد خانه‌تکانی می‌تواند صدمه‌زننده باشد. بنابراین خانم‌ها می‌توانند فعالیت‌شان را به صورت معمول (و نه شدید) داشته باشند.
خیلی از دستورالعمل‌های بالینی معتقدند خانم می‌تواند تا شروع دردهای زایمانی، فعالیت داشته باشد، مگر در مواردی که خطر زایمان زودرس و یا بعضی عوارض بارداری وجود دارد.
در مورد ورزش هم باید گفت خانم‌ها می‌توانند به فعالیت ورزشی خود ادامه دهند و هیچ منعی در طی حاملگی برایشان از این نظر وجود ندارد.
فقط ورزش کردن نباید خیلی شدید و خسته کننده باشد بنابراین خانم‌ها در مسافرت‌ها و فعالیت‌هایی که در نوروز دارند هم می‌توانند به فعالیت معمول خود ادامه بدهند ولی از فعالیت‌های شدید بپرهیزند.
مسافرت
مساله مهم دیگر مسافرت است که می‌تواند به صورت مسافرت با ماشین و مسافرت هوایی بررسی شود.
عمدتا مسافرت یک سری مسائل خاص خود را دارد و به همین دلیل در دوران بارداری باید با تمهیدات لازم صورت گیرد.
به همین دلیل تا حد امکان و در صورت عدم ضرورت در طی حاملگی، مادر باردار نباید مسافرت‌های زیادی در دوران بارداری داشته باشد و بایدها و نبایدهای آن باید حتما در نظر گرفته شود.
امکانات پزشکی
یکی از مسائلی که در مسافرت‌ها اتفاق می‌افتد، مساله دوری از سرویس‌های بهداشتی و پزشکی و نا آشنایی با امکانات موجود است، چون بالاخره فرد ممکن است به جایی سفر کند که هیچ اطلاعی از امکانات پزشکی در آن منطقه نداشته باشد و چگونگی دسترسی به امکانات پزشکی که مورد نیاز است، را نداند و بنابراین اگر احیانا مشکل اورژانسی اتفاق بیفتد، سرویس کافی را دریافت نکند. این مساله را حتما باید مدنظر قرار داد.
در مسافرت‌ها به دلیل نشستن روی صندلی ماشین یا هواپیما به مدت طولانی، ریسک لخته شدن خون در رگ‌ها یا ترومبوز وجود دارد که این هم یک ریسک بزرگ است که مسافرت تحمیل می‌کند.
چند نکته برای سفر
ممکن است افراد به مکان‌هایی سفر کنند که یک سری بیماری‌ها به صورت آندمیک یا حتی اپیدمیک وجود داشته باشند و خود خانم باردار از آن بی‌اطلاع باشد و بنابراین در معرض ابتلا به آن بیماری‌ها قرار می‌گیرد و بعضی از این بیماری‌ها می‌توانند روی سرانجام حاملگی تاثیر بگذارند.
مثلا اگر فرد به جایی سفر کند که ویروس زیکا یا احیانا مالاریا یا سایر بیماری‌ها وجود داشته باشد، باید آن را مد نظر قرار دهد.
همین‌طور با نحوه جلوگیری از این بیماری‌ها باید آشنا باشد و با پزشک خود در این زمینه مشورت کند. به همین دلیل است که مسافرت در طی حاملگی خیلی توصیه نمی‌شود ولی منعی هم ندارد و فقط بایدها و نبایدهای آن را باید در نظر گرفت.
در مورد مسافرت هوایی، خیلی از شرکت‌های هواپیمایی مسافرت با هواپیما را تا هفته 37 حاملگی اجازه می‌دهند.
معمولا در فضای داخلی هواپیما میزان فشار اکسیژن کنترل شده است و جلوی کم شدن فشار اکسیژن گرفته می‌شود ولی گاها ممکن است نیاز به اکسیژن اضافه باشد.
خانم باردار در طی سفر با هواپیما بهتر است در تمام مدت کمربند خود را ببندد، چون هر لحظه ممکن است هواپیما تکان‌های خیلی زیاد و ناگهانی داشته باشد.
خانم باردار در طی سفرهای طولانی حتما باید پاهای خود را به طور مرتب تکان بدهد و به میزان کافی از مایعات استفاده نماید تا از لخته شدن خون در رگ‌ها جلوگیری شود.
حتی بهتر است از جوراب‌های فشاری مخصوص سفر استفاده کند. بهتر است صندلی خود را کنار راهروی هواپیما بگیرد که بتواند در طی مسافرت بلند شود و حرکت کند.
همین‌طور مصرف مایعات فراوان می‌تواند به او در جلوگیری از لخته شدن خون کمک کند.
در صورت مسافرت زمینی هم استفاده از کمربند ضروری است. یک نوار از کمربند باید زیر شکم قرار بگیرد و نوار دیگر بین پستان و قسمت بالای رحم قرار بگیرد که فشاری هم روی رحم حامله ایجاد نشود و در مسافت‌های طولانی بعد از هر یک ساعت، ده دقیقه از ماشین پیاده شود و حرکت کند که این مورد هم می‌تواند به او کمک کند.
تغذیه مادران باردار در تعطیلات
نیازهای تغذیه‌ای در خانم‌های باردار افزایش می‌یابد، ولی این تصور غلطی است که چون دو نفر در حال تغذیه هستند، مادر باردار باید تغذیه اضافه‌تر و معادل دو نفر را داشته باشد.
بنابراین موردی که متاسفانه خانم‌های باردار در دید و بازدیدهای نوروزی خیلی رعایت نمی‌کنند، پرخوری‌هایی است که اتفاق می‌افتد.
خیلی از خانم‌های باردار که بعد از تعطیلات نوروزی مراجعه می‌کنند، ممکن است اضافه وزن خیلی زیادی داشته باشند و به خصوص ممکن است به سلامت مواد غذایی که مصرف می‌کنند هم دقت نداشته باشند.
بنابراین باید به این مورد توجه داشته باشند که تغذیه در زمان حاملگی، به عنوان یک جزء مهم محسوب می‌شود، نیازهای تغذیه‌ای به خصوص در سه ماهه اول تقریبا اصلا افزایش پیدا نمی‌کنند و در سه ماهه دوم و سوم مقدار کمی افزایش می‌یابند، بنابراین اصلا نیازی نیست که خانم‌های باردار مصرف مواد غذایی خیلی بیشتری را داشته باشند.
خیلی از موادی که در نوروز مصرف می‌شوند، تنقلاتی هستند که حاوی قند و چربی زیادی می‌باشند و می‌توانند عوارض زیاد و اضافه وزن را ایجاد کنند.
مکمل ها
گاهی اوقات ممکن است مادران باردار در تعطیلات نوروز به دلیل مسافرت‌ها و دید و بازدیدها، مصرف مکمل‌ها را فراموش نمایند.
در واقع خانم‌های حامله به همه مکمل‌های غذایی و مولتی‌ویتامین نیاز ندارند. مکمل‌هایی که در طی حاملگی لازم است استفاده شوند، عبارتند از آهن، اسید فولیک، کلسیم، ویتامین D و ید.
این مواد به صورت معمول به مقدار خیلی کم در مواد غذایی وجود دارند و بنابراین باید به مصرف این مکمل‌ها توجه نمود و پزشکان خانم‌های حامله حتما برایشان این مکمل‌ها را تجویز خواهند کرد.
میوه، سبزی و مایعات
یکی از مسائلی که در حاملگی خیلی اهمیت دارد، مصرف زیاد سبزی و میوه است که خانم‌های حامله باید به جای تنقلات، این مواد را در برنامه غذایی خود قرار دهند تا نیازهای بدن آنها برطرف شود.
باید توجه شود که خیلی از تنقلات مصرفی باعث بروز یبوست می‌شوند.
یبوست به دلیل تغییرات هورمونی که اتفاق می‌افتد، علامت شایعی در طی حاملگی است و همان‌طور که بیان شد، تنقلات می‌توانند یبوست را تشدید کنند.
بنابراین مصرف میوه و سبزی به جای تنقلات می‌تواند کمک کننده باشد.
مساله دیگر، میزان مایعات و آبی است که باید در طی حاملگی مصرف شود. مصرف کافی مایعات می‌تواند میزان یبوست را کاهش دهد.
تقریبا 2/5 تا 3 لیتر مایعات باید روزانه در طی حاملگی استفاده شود که تقریبا به صورت 10 تا 12 لیوان آب، آبمیوه و یا سایر مایعات است.
بنابراین خانم‌های حامله باید دقت داشته باشند که این میزان مایع را روزانه مصرف نمایند.
غذاهای دریایی
مادران باردار در مسافرت به سواحلی که ممکن است مصرف غذاهای دریایی بیشتر باشد، باید مقداری مصرف غذاهای دریایی را محدود کنند.
زیرا غذاهای دریایی ممکن است جیوه زیادی داشته باشند. بنابراین باید بر روی محدودیت مصرف غذاهای دریایی دقت داشته باشند.
رستوران‌ها
در مورد رستوران‌های بین راهی هم باید به سلامت مواد غذایی مصرفی دقت شود و یقین داشته باشند از بیماری‌هایی که ممکن است به خاطر مواد غذایی اتفاق بیفتد، خودداری شود.
