دكتر سید مهدی میرغضنفری
احادیث در مورد قرار دادن سبزی در سفره
یكی از آداب دیگر در احادیث، گذاشتن سبزی در سفره است و خیلی توصیه شده كه سبزی خوردن سر سفره باشد.
امام صادق(ع): هر چیز را زیوری است و زیور سفره سبزی است.
امام صادق(ع) به شخصی فرمودند از سبزی استفاده كن، زیرا دل‌های مومنان سبز است و به همانند خویش میل دارد (كتاب معتبر كافی). در مورد بحث سبزی خوردن باید گفت اكثر سبزی خوردن‌ها طبع رو به گرم دارند و حاوی فیبر غذایی می‌باشند. گرما و فیبر سبزی، به عمل هضم كمك و دفع را راحت می‌كنند (دو كاری كه برای سیستم گوارشی ما لازم است).
سبزی ریحان و نعنا در اولویت هستند. در قدیم از سبزی خرفه هم زیاد استفاده می‌شد. امروزه مصرف آن كم شده و خوب است جزء سبزی‌های سفره باشد. توصیه می‌شود از سبزی‌های تند مانند ترخون، پیازچه، تربچه و شاهی كمتر استفاده شود، چون سبزی‌های خیلی تند تولید گازهای مضر می‌كنند.
این گازها به طرف مغز متصاعد شده و حالت منگی و مشكلاتی را مخصوصاً برای گرم مزاج‌ها ایجاد می‌كنند. پس نباید در مصرف آنها زیاده‌روی شود و نباید با هم خورده شوند.
آداب غذاخوردن در احادیث
در اسلام احادیث زیادی در مورد آداب غذاخوردن وجود دارد، از جمله بهداشت غذایی (خوب غذا خوردن) كه در این خصوص به شستن دست‌ها قبل و پس از غذا اهمیت زیادی داده شده است.
پیامبر (ص): شستن دست‌ها پیش و پس از غذا شفایی برای تن و مایه بركت در روزی است. این كار فقر را دور می‌كند؛ اندوه را می‌راند و چشم را سلامت می‌دهد. این كار بلا را از تن دور می‌كند.
پیامبر (ص): كودكان وقتی در خواب می‌ترسند یكی از دلایل آن نشستن دست‌ها پس از خوردن غذا است.
امروزه به بحث میكروب‌ها در رشته پزشكی و بهداشت اهمیت زیادی داده شده است. همین امروز هم طبق آخرین مطالعات انجام شده هیچ كاری برای جلوگیری از گسترش بیماری‌های عفونی، ویروسی و انگلی موثرتر از شستن دست‌ها نیست مخصوصا قبل از غذا. در قدیم بیشتر از دست برای غذاخوردن استفاده می‌كردند و در جایی‌كه فرد می‌تواند و امكان دارد توصیه شده با دست غذا بخورد (مانند غذاهای جامد). بدیهی است كه قبل از آن فرد باید دست‌ها را بشوید و ناخن‌ها كاملا كوتاه باشند.
اگر پس از غذا دست را نشوید، ذرات غذا مخصوصاً چربی‌ها بعد از چند دقیقه یا ساعت، تغییر ماهیت داده، میكروب‌ها در آنها رشد می‌كنند و ممكن است موادی آزاد شود كه وارد پوست، چشم یا دهان شوند و باعث بروز عوارض و بیماری‌های دیگر گردند.
مزه‌ها و مزاج طعم‌ها
وقتی پیرامون انواع غذاها و طعم‌ها صحبت می شود، بحث مصلح (اصلاح كننده) هم مطرح می گردد. یعنی با استفاده یك خوردنی یا نوشیدنی و برای جلوگیری از متضرر شدن از آن، چه چیزی بخوریم كه ضرر آن كم یا رفع شود.
در طب سنتی هر مزه یا طعمی مزاجی دارد و کیفیتی (گرمی، سردی، خشکی یا تری) را بر بدن تحمیل می‌كند.مثلاً غذاهای بی‌مزه و بی‌طعم (اصطلاحاً مزه آب می‌دهند)، مزاج سرد و تر دارند و هر چیزی كه بی‌مزه و بی‌طعم است مثل كاهو، لبنیاتی كه معمول است (ماست و دوغ)، مركبات نه خیلی ترش و نه خیلی شیرین، سرد و ترند.
مواد ترش مزاج سرد و خشک دارند و در بدن هم ایجاد سردی و خشکی می‌كنند. سركه و ترشیجات (که با سركه درست می‌شوند)، میوه‌های ترش یا آب آنها، قره‌قروت، آبغوره همگی از این مقوله‌اند. مواد تلخ، تند یا شور كه معمولاً به عنوان افزودنی یا چاشنی اضافه می شوند، مزاج‌شان گرم و خشك است و در بدن هم ایجاد گرمی و خشكی می‌كنند (البته مواد تند بیشتر از تلخ و مواد تلخ بیشتر از شور).
نمك و ادویه‌جات گرم و خشك‌اند. طعم‌های شیرین مزاج گرم و تر دارند و اکثر غذاهای انسان (که غذای اصلی انسان بوده و غذائیت زیادی دارند) اینگونه اند به همین دلیل است که اکثر انسان‌ها به این طعم و خوردنی‌ها و نوشیدنی‌های شیرین علاقه دارند. این خیلی مهم است كه مزاج‌مزه‌ها و طعم‌ها را هم بدانیم، چون یك ملاك نسبتاً ساده برای تشخیص مزاج خوردنی‌ها و نوشیدنی‌ها است.
بنابراین حتی اگر انسان از محتویات یك خوردنی یا نوشیدنی هم آگاه نیست (مثلا در شهر یا كشور دیگر) وقتی آن را در دهان بگذارد و بچشد، تا حد زیادی می‌تواند به مزاج آن پی ببرد.
فایده دانستن مزاج طعم‌ها چیست؟
اگر شخص مزاجش سرد و خشك باشد (علائم آن در شماره‌های قبل گفته شد که این اشخاص كه معمولاً بدن‌های لاغر و كوچك و پوست چروكیده و رو به تیره دارند و سرعت حرکات آنها کند است و ...)، مخصوصا در فصل پاییز و منطقه كوهستانی (که این شرایط هم مزاج سرد و خشک دارند).
نباید در مصرف خوردنی‌ها و نوشیدنی‌های ترش زیاده‌روی کند و اگر مصرف یا زیاده‌روی كنند، مشكلات و بیماری هایی (خشكی پوست، فكر و خیال و افسردگی، ضعف بدن، كمبود انرژی، سردی بدن و ...) در آنها ایجاد شده یا شدت خواهد گرفت. به همین ترتیب افراد با مزاج‌های دیگر، مثلاً افراد با مزاج گرم و تر نباید شیرینی‌جات زیاد بخورند، افراد با مزاج گرم و خشك نیز نباید در مصرف نمك و ادویه‌جات زیاده‌روی كنند و افراد با مزاج سرد و تر نباید در مصرف آب، لبنیات و مركبات زیاده‌روی كنند.
برای خواندن بخش دوم- مزاج طعم‌ها و مزه‌ها- اینجا کلیک کنید.
برای خواندن بخش سوم- مزاج طعم‌ها و مزه‌ها- اینجا کلیک کنید.
