زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

دکتر نسرین عاقلی؛ متخصص تغذیه

بین سنین 30 تا 80 سالگی، اعمال کلیه‌ها و میزان تصفیه گلومرولی تا 60 در صد کاهش می‌یابد و علت آن هم به دلیل کاهش تعداد سلول‌ها و هم به دلیل کاهش جریان خون است.

کاهش جذب مجدد  از لوله‌های کلیوی و ابتلا به تصلب شرائین، پر فشاری خون، دیابت و در معرض سموم و داروها قرار گرفتن، خطر بیماری‌های کلیوی را افزایش می‌دهد.

با افزایش سن کلیه‌ها کوچک‌تر می‌شوند و وزن آنها کاهش می‌یابد. تعداد گلومرول‌ها نیز کم می‌شود.

شبکه عروقی کلیه‌ها نیز با گذشت سن تغییرات زیادی می‌کنند که نتیجه آن کاهش دفع تعدادی از داروها و متابولیت‌های آنها می‌باشد.

قدرت تغلیظ کلیوی به طور محسوسی کاهش می‌یابد و عدم توانایی دفع سدیم به طور سریع اتفاق می‌افتد. احتباس سدیم به افزایش فشار خون کمک می‌کند.

از دهه چهارم زندگی به بعد به تدریج جریان پلاسمای کلیوی، میزان پالایش گلومرولی و ظرفیت جذب مجدد لوله‌های کلیوی به میزان 10 در صد به ازای هر ده سال کاهش می‌یابد.

چون ویتامین D در کلیه‌ها به فرم فعال در می‌آید، در اثر پیر شدن کلیه‌ها، کاهشی در این عمل به وجود می‌آید و موجب تغییراتی در استخوان‌ها می‌شود.

علائمی مانند ورم، تنگی نفس، بی‌اشتهایی، تهوع، استفراغ، اسهال و عفونت، شایع‌ترین تظاهرات بالینی بیماری‌های کلیوی است.

افزایش کراتینین سرم یک یافته شایع در اختلال کارکردی کلیوی می‌باشد.

بیماری‌های کلیوی انواع مختلف دارد، در این بیماری‌ها، سوخت و ساز پروتئین‌ها دچار اختلال می‌شود.

در این دوران برای حفظ ماهیچه‌ها باید پروتئین به‌اندازه کافی مصرف شود ولی از مصرف آن بیش از حد نیاز باید پرهیز شود زیرا برای کلیه‌ها مشکل ساز می‌شود.

سندروم نفروتیک

بیمار روزانه مقدار زیادی پروتئین را از راه ادرار دفع می‌کند و دریافت پروتئین بیشتر جهت جبران پروتئین از دست رفته، باعث خرابی بیشتر کلیه‌ها می‌شود.

میزان پروتئین دریافتی روزانه آنها باید بر حسب شدت نارسایی کلیه‌ها تعیین شود.

معمولاً 0/6 گرم پروتئین به ازای هر کیلوگرم وزن بدن توصیه می‌شود که باید توسط متخصص در قالب غذاهای مختلف تعیین شود.

این پروتئین باید 80% از پروتئین با ارزش بیولوژیکی بالا تشکیل شده باشد، بدین معنی که باید دارای حداکثر اسیدهای آمینه ضروری و به علاوه دارای جذب بالایی باشد. رژیم باید کم چرب و کم نمک نیز باشد.

نارسایی حاد کلیه

عفونت و مصرف نا محتاطانه دارو از عوامل به وجود آوردنده نارسایی حاد کلیه است.

در بیمارانی که مبتلا به نارسایی حاد کلیه هستند، مقدار پروتئین دریافتی به مقدار 0/5 گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن تعیین می‌شود.

دریافت سدیم، پتاسیم و مایعات باید تحت کنترل باشد.  

نارسایی مزمن کلیه

نارسایی مزمن کلیه نیز از بیماری‌های شایع کلیوی می‌باشد. این بیماران اکثرأ به دیالیز نیاز پیدا می‌کنند.

در این بیماران، باید از طریق کنترل پروتئین‌های دریافتی، مواد زائد خون را به حداقل رسانید و حتی الامکان دیالیز را به تأخیر ‌انداخت.

دریافت سدیم، پتاسیم و کلسیم در این بیماران باید در حال تعادل باشد تا از ورم و بالارفتن فشارخون جلوگیری شود.

برای پیشگیری از بیماری‌های قلبی در این بیماران، چربی‌های دریافتی از لحاظ مقدار و نوع آن‌ها نیز باید تحت کنترل باشند.

کسانی که دچار بیماری‌های کلیوی هستند حتماً باید از رژیمی که توسط متخصص دقیقاً تعیین شده پیروی کنند در غیر این صورت بیماری آن‌ها تشدید می‌شود.

سنگ‌های کلیوی

عده‌ای از افراد مستعد ابتلا به سنگ‌های کلیوی می‌باشند. عواملی که باعث ایجاد سنگ کلیه می‌شوند، عبارت از بالا رفتن سن، جنس مذکر، تعریق زیاد در اثر گرما و فعالیت زیاد، دریافت آب کم، اختلالات متابولیکی گوارشی، کلیوی، آندوکرینی، دریافت کم کلسیم، ازدیاد دریافت اگزالات، استفاده نا درست از دارو، عفونت ادراری، انسداد مجاری ادراری و اختلالات ژنتیکی می‌باشد.

در مواردی که این بیماری جنبه ارثی دارد، به علت اختلالات آنزیمی، اگزالات به مقدارزیادی از ادرار دفع می‌شود و باعث نارسایی کلیه می‌گردد.

احتمال ابتلای این افراد به سنگ کلیه حتی از دوران کودکی وجود دارد.

کمبود کلسیم نیز در رژیم غذایی باعث بالا رفتن اگزالات در بدن می‌شود. اکثر سنگ‌ها مخلوطی از اگزالات کلسیم، فسفات کلسیم، فسفات آمونیم و منیزیم و در یک سوم موارد از اگزالات خالص تشکیل شده‌اند.

دریافت کلسیم بی‌رویه و از طریق مکمل، باعث سنگ می‌شود. کلسیم بهتر است از منابع لبنی تأمین شود.

بیمارانی که دچار سوء جذب هستند، در معرض سنگ‌های اگزالات می‌باشند.

منیزیوم از تشکیل سنگ‌های اگزالاتی جلوگیری می‌کند.

موادغذایی که هم از لحاظ کلسیم و هم از لحاظ اگزالات غنی هستند، جعفری، بادام، شکلات شیری و شیر کاکائو هستند که افراد مستعد نباید آن‌ها را زیاد مصرف کنند.

اسیدهای چرب امگا 3 با کاهش دفع ادراری کلسیم و اگزالات از به وجود آمدن سنگ کلیه جلوگیری می‌کنند.

افرادی که در معرض سنگ کلیه از نوع اگزالات هستند، باید در دریافت مواد حاوی اگزالات دقت نمایند.

تعدادی از مواد غذایی دارای اگزالات در جدول زیر آمده است.

مواد غذایی که در جدول ذکر نشده‌اند دارای مقدار کمتری اگزالات می‌باشند.