زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

گفتگو: فرزانه صدقی،‌ عکس: بهنام یاوری

رییس انجمن داروسازان ایران:

سازمان بیمه متهم ردیف اول مصرف خودسرانه دارو در کشور است

دکتر رهبر مژدهی آذر، شهریور سال 1319 در تبریز متولد شده است.

یکی از افتخارات وی فراگیری علم و دانش در محضر شهید مطهری رحمت ا... علیه به مدت دو سال است.

او سال 1339 به علت بیماری پدرش و قبولی در دانشکده داروسازی دانشگاه تهران، عازم پایتخت شد و ادامه تحصیل داد و سال 1346 نیز موفق به اخذ مدرک دكتر گردید و پس از فارغ‌التحصیلی عازم خدمت سربازی شد؛ دكتر رهبر مژدهی آذر در دوره آموزشی اش را در تهران و دوران خدمتش را در شهر بجنورد گذرانید.

او پس از پایان دوره سربازی ازدواج کرد و در کارخانه داروسازی ایران ارگانون مشغول به کار شد به مدت ده سال به عنوان مدیر تولید داروی این شرکت به فعالیت پرداخت. حاصل ازدواج با همسرش دو فرزند دختر و یک پسر است. تنها دختر کوچکش راه او را ادامه داده است. دیگر دختر و پسرش وارد حرفه پزشکی شده و در این حوزه به فعالیت پرداخته اند.

دکتر مژدهی آذر هم اكنون به عنوان رییس انجمن داروسازی مشغول به كار است دو دوره ریاست انجمن داروسازی ایران از سال 1387 تاکنون، دبیر انجمن داروسازان ایران به مدت دو سال، عضو هیات مدیره انجمن داروسازان ایران، ریاست شورای عالی داروخانه‌‌ها از سال 75 - 85 و اداره داروخانه مهرآباد از جمله فعالیت وی طی 40 سال محسوب می‌‌شود.

چطور شد که این رشته تحصیلی را انتخاب کردید؟

من تمایل زیادی به رشته پزشکی داشتم اما طبق محاسباتی که داشتم شانس قبولی من در رشته پزشکی کم بود به همین دلیل به ناچار مجبور شدم رشته داروسازی را انتخاب کنم.

پس کاملا به طور اتفاقی این رشته تحصیلی را انتخاب کردید، این طور نیست؟

بله به طور اتفاقی این رشته را انتخاب کردم.

فرزندانتان را چطور تشویق نکردید رشته داروسازی را انتخاب کنند؟

نه به هیچ وجه آنها را تشویق نکردم. هرکدام از آنها براساس علاقه خودشان رشته‌‌های تحصیلی‌شان را انتخاب کردند.

هیچ وقت از انتخاب این رشته پشیمان نشدید؟

پشیمان نشدم اما اگر وارد حرفه پزشکی می‌‌شدم بهتر بود.

اگر شانس دوباره ای داشته باشید و به گذشته برگردید، دوباره این رشته را انتخاب می‌‌کنید؟

اگر شانس دوباره ای داشتم قطعا رشته پزشکی (نه داروسازی) را انتخاب می‌‌کردم زیرا رشته داروسازی در کشور ما شناخته شده نیست و مورد غفلت قرار گرفته است.

زیبایی‌‌ها و جذابیت‌‌های این رشته کدام است؟

این رشته تحصیلی تنها برای کسانی که اهل تحقیق و پژوهش هستند زیبایی و جذابیت دارد.

این رشته تحصیلی برای انجام تحقیقات جهت تامین آسایش مردم و بهبود سلامتی جامعه بشری هیچ محدودیت و خط پایانی ندارد اما متاسفانه اکثر دوستان داروساز که کار تحقیق و پژوهشی انجام نمی‌‌دهند از ادامه تحصیل در این رشته تحصیلی ناراضی هستند زیرا رشته داروسازی در کشور ما به رسمیت شناخته نشده است.

در حال حاضر یکی از مهمترین فعالیت ما در انجمن، شناخت هویت جامعه داروسازی به کشور است تا جامعه، مردم و مسوولان به خدمات بسیار ارزنده این قشر توجه داشته باشند.

در حال حاضر جایگاه ایران از نظر رشته داروسازی و تولید دارو چگونه است؟

هم اکنون در جهان موسسه‌‌های علمی وجود دارند که پیشرفت‌‌های علمی کشورها را رصد می‌‌کنند.

یکی از آنها موسسه اطلاعاتی ISI است. خوشبختانه بنابر رصد این موسسه علمی دانشمندان ایران به ویژه داروسازان از رتبه علمی بسیار خوبی برخوردار هستند.

هرچند درجه علمی تعداد داروسازان در مقایسه با دوستان رشته پزشکی در اقلیت و شهرت، مقام و منزلت همکاران پزشک در دنیا بیشتر از داروسازان مطرح است اما خدمات آنها به جامعه نیز کمتر از آنها نیست.

این گروه از دانشمندان و پژوهشگران نیز در پشت صحنه هستند و با اکتشاف دارو یا ماده جدید خدمات ارزنده ای به صنایع دارویی و  شیمیایی انجام می‌‌دهند اما متاسفانه اغلب مردم با این خدمات ملموس نیستند.

در حال حاضر ایران نه تنها در تولید علمی مقاله  بلکه در تولید دارو نیز از جایگاه و مقام بسیار بالایی در سطح منطقه برخوردار است. هم اکنون صنایع دارویی ایران در منطقه از شهرت زیادی برخوردار است اما به دلیل فراموش شدن و مغفول ماندن مساله رقابت،  کمتر بها دادن به پژوهش و نوآوری، صادرات از نقش کمرنگی برخوردار است.

صادرات دارو رابطه مستقیمی با پژوهش و رقابت دارد. صادرات دارو نتیجه کاربردی شدن مقاله‌‌های علمی و مقام داروسازان صنعتی کشور است. هرچند هم اکنون صادرات دارو به کشورهای همسایه داریم اما در حد رضایت بخش نیست.

اگر مساله پژوهش و رقابت در کشورمان حل بشود، نقش صادرات نیز پر رنگ تر خواهد شد. نانو داروها یکی ازعلوم جدیدی است که اخیرا در ایران توجه بسیار زیادی در صنعت داروسازی کشور شده است؛ نانو داروها ذره‌‌های بسیار کوچکی در حد نانو هستند که با قدرت جذب و پخش بالا، نقش خیلی زیادی در بهبود افراد و سلامت جامعه بشری داشته‌اند.

در ضمن ما هم اکنون با تلاش پژوهشگران مان موفق به خودکفایی تولید برخی از داروها شده ایم. هرچند خودکفایی اولین گام اقتصاد مقاومتی است و وابستگی‌‌های ما را نسبت به سایر کشورها قطع می‌‌کند اما کافی نیست ما برای توسعه این محصول‌‌ها نیاز به صادرات داریم، زیرا صنعت داروسازی پس از خودکفایی با انبوهی از فرآورده‌‌های به فروش نرفته مواجه می‌‌شود.

مساله‌ای که اکنون در کشور ما اتفاق افتاده است. ما اکنون با 30تا 40 درصد کارخانه‌‌هایمان توانسته‌ایم 97 درصد در تولید داروها به خود کفایی برسیم.

50 درصد مابقی نیروهای ما بدون فعالیت هستند. این بدون فعالیت بودن خودش هزینه دارد. این هزینه را باید صادرات جبران کند بنابراین ما نباید به محض خودکفا شدن دست از فعالیت برداریم و به آن مساله افتخار کنیم. خودکفا شدن لازم است اما کافی نیست.

اغلب پزشکان متخصص ایرانی گاهی به بیماران توصیه می‌‌کنند برای مداوای بیماری شان از داروهای خارجی استفاده کنند.

داروهایی که کمتر عوارض دارد و کیفیت آنها نیز چند برابر بهتر از محصول‌‌های ایرانی است. آیا واقعا محصول‌‌های ایرانی قابل رقابت با محصول‌‌های خارجی نیستند؟

هرچند محصول‌‌های ایرانی قابل رقابت با نمونه‌‌های مشابه خارجی هستند اما در بحث رقابت چند فاکتور مهم تلقی می‌‌شود. کیفیت یکی از این فاکتورهاست.

کیفیت حد و حدودی ندارد. هر دارو می‌‌تواند از نظر کیفیت از محصول ایرانی برتر باشد.

البته بهتر بودن کیفیت تنها به معنی بهتر بودن مواد اولیه نیست بلکه فرمولاسیون تهیه دارو و چگونگی فرموله شدن این دارو به شکل قرص، آمپول و شربت و همچنین عرضه آن به بازار نیز از اهمیت خاصی برخوردار است.

این مساله، ظرفیت حیاتی دارو (قدرت حیاتی دارو) را به دنبال دارد و با جذب، پخش و دفع آن ارتباط پیدا می‌‌کند. نوع تبلیغات محصول دارویی هم از دیگر فاکتورهای اساسی این امر به حساب می‌‌آید.

در حال حاضر مساله تبلیغات در کشور ما خیلی کمرنگ است. شناخت بهتر این محصول‌‌ها نیازمند استفاده از ترفندهای تبلیغاتی خاص در منطقه است که متاسفانه انجام نشده است بنابراین ملاک یک پزشک از خوب بودن دارو، کیفیت آن از نظر فیزیکی، نحوه بسته بندی و تبلیغات آن است.

از سوی دیگر پذیرش بیمار، فرهنگ حاکم بر پزشک و بیمار نیز در این مساله مطرح است. شاید انسان با تجربه خودش بتواند پی به کیفیت کاغذ یا سایر مواد مورد نیاز بشر ببرد اما  کیفیت یک محصول دارویی را باید آزمایشگاه( نه پزشک) تعیین کند. مطمئنا دارویی که هم اکنون در کشور تولید و توزیع می‌‌شود، ابتدا کیفیتش مورد بررسی قرار می‌‌گیرد و پس از آن اجازه توزیع پیدا می‌‌کند.

مهمترین ضعف ما این است که ما تاکنون در صحنه رقابت جدی نبوده ایم. مساله رقابت راه و روش و ترفندهای خاص و مسایل علمی مطرح شده خودش را دارد.

از آنجایی که تاکنون این مسایل در کشور ما مطرح نبوده و شرایطی برای رقابت نبوده، اکثر سازمان‌‌های دولتی داروی را تولید و عرضه کرده اند و به اهداف اقتصادی خودشان رسیده‌اند.

از سوی دیگر رقابت، پژوهش و نوآوری می‌‌آورد. امروزه محصول‌‌هایی در عرصه رقابت پیروز می‌‌شوند که صنعت تولید آن محصول توام با پژوهش و نوآوری باشد.

مثلا شرکت نوکیا در مقابل سامسونگ شکست خورد زیرا نوآوری نداشت.

نوآوری سامسونگ باعث شد رقیب از صحنه رقابت بیرون برود. در حال حاضر صحنه گسترده ای برای رقابت انواع محصول‌‌ها وجود دارد.

صنعتی موفق است که توجه لازم به این مسایل داشته باشد. از سوی دیگر پایه و اساس بعضی از صنایع داروسازی کشور از استحکام لازم برخوردار است و اگر به بحث رقابت و پژوهش بهای زیادی داده شود، در آینده نزدیک داروهای ایرانی جزو برندهای مشهور جهان خواهد شد اما از آنجایی که سابقه صنعت نوین دارویی ایران در دنیا کم بوده هنوز نتواسته است به جایگاه اصلی خودش دست پیدا کند.

هم اکنون کارخانه‌‌های صاحب نام دنیا که سابقه 100 ساله دارند به واسطه سوابق علمی و تبلیغاتشان توانسته‌اند در صحنه‌‌های بین‌المللی حضور چشمگیری پیدا کنند.

امروزه مصرف بی رویه داروها در بین عامه مردم رواج دارد که گاهی این مساله می‌‌تواند پیامدهای ناخوشایندی مانند مسمومیت دارویی یا مرگ به همراه داشته باشد.

شما علت اصلی این امر را چه چیزی می‌‌دانید؟

هم اکنون قیمت دارو یکی از فاکتورهای مهمی است که به مصرف خودسرانه و بی رویه دارو دامن می‌‌زند.

امروزه تعداد زیادی دارو در هر منزل و مکانی به وفور یافت می‌‌شود و دارو مانند نقل و نبات بدون تجویز پزشک در بین مردم مصرف می‌‌شود.

گاهی مصرف بی رویه این داروها به علت مصرف خودسرانه مردم می‌‌تواند پیامدهای جانی مانند مسمومیت یا مرگ را به همراه داشته باشد.

مسمومیت دارویی علت‌‌های مختلفی دارد و می‌‌تواند ناشی از مصرف خودسرانه دارو یا تداخل دارویی باشد. تداخل دارویی و مصرف بیش از حد دارو که منجر به اور دوز کردن فرد می‌‌شود، گاهی به علت کهولت سن افراد و توجه نداشتن به زمان مصرف درست داروها روی می‌‌دهد. یکی دیگر از دلایل مهم این مساله مربوط به سازمان‌‌های بیمه ای است.

اغلب خدمات سازمان‌‌های بیمه ای به مردم شفاف و پر رنگ نیست. زمانی که یک سازمان بیمه ای به خودش اجازه می‌‌دهد 7-8 ماه مطالبات طرف قرارداد را نپردازد نباید تصور کند که آب از آب تکان نمی‌‌خورد.

قطعا این مساله تبعات منفی نیز به همراه دارد و تاثیر این مساله می‌‌تواند بلافاصله روی عملکرد ارایه دهنده خدمات و حتی مصرف کننده تسریعی پیدا کند. بخش اعظم این مشکل مربوط به خدمات سازمان‌‌های بیمه گر است.

من چندی پیش یکی از دوستانم که صاحب داروخانه ای در خارج از کشور است را دیدم. در حین مکالمه متوجه شدم او پس از بازنشستگی اش داروخانه اش را تعطیل کرده است.

علت این امر را جویا شدم و به او گفتم چه اشکالی دارد که پس از بازنشستگی هم کارش را ادامه دهد. او به من پاسخ داد که اگر کارش را ادامه می‌‌داد، حقوق بازنشستگی اش قطع و درآمد حاصل از داروخانه کمتر از حقوق بازنشستگی اش می‌‌شد.

طبق محساباتی که انجام دادیم حقوق بازنشستگی او ماهانه 5 هزار یورو( معادل 20 میلیون تومان) است. این مساله توجه سازمان بیمه را حتی به مسایل حاشیه‌ای حوزه فعالیت خودش مانند صنعت بیکاری را دارد.

بیمه توجه دارد که شخص پس از بازنشستگی دیگر کار نکند و با دادن یک حقوق کافی به فرد باز نشسته، شرایط کار کردن فرد دیگر را فراهم کند. از سوی دیگر مطالبات را به موقع پرداخت می‌‌کند تا کسی خودسرانه اقدام به مصرف دارو نکند.

در مقابل متاسفانه خدماتی که توسط سازمان‌‌های بیمه ای در کشور ما عرضه می‌‌شود بسیار سوال برانگیز است.

چند روز پیش در یکی از بیمارستان‌‌های طرف حساب بیمه، نسخه و شربتی در دست یکی از بیماران آن بیمارستان دیدم که اصلا دستور دارویی نداشت.

تنها با ماژیک عدد 3 روی آن نوشته شده بود. معلوم نبود این عدد 3 چه منظوری دارد. آیا سه قاشق در روز، هر سه ساعت یکبار یا سه روز در میان باید مصرف شود.

خود مصرف کننده و بیمار اظهار می‌‌کرد که منظور از آن سه قاشق در روز است. این نحوه فعالیت سازمان‌‌های بیمه‌گر، بی‌اعتمادی بیمه شدگان را به دنبال دارد.

بی‌توجهی به شرح حال بیمار از سوی پزشک و بسیاری از مسایل دیگر باعث شده بیمه شدگان هنگام احساس بیماری به جای مراجعه به پزشک که همراه با معطلی، صرف وقت زیاد و هزینه بالا است به سمت مصرف خودسرانه دارو سوق پیدا کنند.

هدف اصلی بیمار از مصرف دارو، بهبودی و دست یافتن به سلامتی است. گاهی ممکن است بیمار به این هدف نرسد و با مصرف بی رویه و خودسرانه دارو، نه تنها مشکلش حل نشود بلکه هزینه مالی اش نیز هدر رود و سلامتی اش به خطر بیافتد.

گاهی دیده شده برخی از افراد هفته‌‌ها برای تسکین سرفه اش شربت استفاده کرده است اما پس از مراجعه به پزشک و انجام یک رادیولوژی ساده از سینه اش پی به بیماری بسیار نگران کننده ای مانند سرطان برده است.

گاهی اوقات نیز مصرف نا به جا و بی رویه و غیر علمی آنتی بیوتیک‌‌ها، مقاومت میکروبی به دنبال دارد. مثلا بیمار به علت درمان نشدن یک سرماخوردگی ساده و معمولی با مصرف آنتی بیوتیک‌‌های موجود در بازار، مشکل‌‌های برای خودش به وجود آورده است.

مصرف داروها نیاز به یک اطلاعات اساسی دارد و باید مقدار و دفعات مصرف در طول درمان به خوبی رعایت شود.

اغلب تداوم مصرف بی‌رویه داروها از سوی افراد به علت رعایت نکردن این مسایل موجب پدید آمدن عوارض زیادی می‌‌شود.

مثلا ممکن است دارویی باید فقط 10 روز مورد استفاده قرار بگیرد ولی بیمار به تصور اینکه بهبود پیدا نکرده است مصرف این دارو را 20تا 30 روز به طور خودسرانه ادامه دهد. این مصرف خودسرانه می‌‌تواند آسیب‌‌های جدی به قسمت‌‌های مختلف بدن وارد کند.

در این بین داروهای تهیه شده از دلالان دارو و قاچاقچیان دارو چقدر می‌‌تواند سلامت بیماران را نشانه بگیرند؟

در حال حاضر تنها 5 درصد داروهای قاچاق در ایران وجود دارد. قاچاقچیان دارو تنها در ایران وجود ندارند.

این دلالان و سودجویان در کشورهای آمریکا، انگستان و روسیه هم به وفور یافت می‌‌شوند که اغلب داروها را شبیه سازی کرده و به بازار عرضه می‌‌کنند.

دولت‌‌ها نیز سعی در مبارزه با فعالیت این افراد دارند زیرا این مساله ارتباط مستقیمی با سلامتی مردم دارد.

البته ضمن سیاست‌‌های دولتی و امنیتی و پلیسی جهت جلوگیری از قاچاق داروها باید تدوین آیین نامه قانونی کشور به گونه‌ای باشد که قاچاق دارو پدید نیاید.

داروهایی که به نظر من در فارماکوپی دارویی کشور نیست و شناسنامه مطمئنی ندارد اما از سوی پزشکان ایجاد نیاز شده باید در حد نیاز و به تعداد محدودی وارد کشور شود، زیرا زمانی که ما اجازه ورود دارویی را از مجاری قانونی نمی‌‌دهیم بلافاصله این دارو از سوی قاچاقچیان از طریق مجاری غیر قانونی بدون پرداخت حقوق دولتی وارد کشور می‌‌شود.

از سوی دیگر باید این فرهنگ سازی در بین مردم ایجاد شود که دارو باید فقط از داروخانه‌‌ها تهیه بشود. مردم باید بدانند که یک دارو باید شناسه تولید و توزیع از طرف وزات بهداشت و سازمان غذا و دارو داشته باشد.

خوشبختانه هم اکنون اقدام‌‌های بسیار خوبی در این زمینه انجام شده و با توجه و مدیریت سازمان غذا و دارو مساله قاچاق و داروهای فاقد شناسه ماهواره ای در کشور کاهش یافته است.

چه توقعی از مسوولان و جامعه علمی کشور دارید؟

متاسفانه تا به حال به خدمات علمی داروسازان توجه زیادی نشده است. در گذشته بسیار دور ترکیب مختلفی از داروها توسط پزشک نوشته می‌‌شد و داروسازان این ترکیب‌‌ها را مخلوط کرده و دارویی می‌‌ساختند و برای ارایه خدماتشان هزینه ای را دریافت می‌‌کردند اما پس از شکل گیری داروسازی صنعتی، دولت برای هر دارو تنها 10تا 20 درصد سود برای عرضه دارو و خدمات آن  به داروساز اختصاص داد.

در حالی که دارو به خاطر ماهیت و عوارض دارویی و مسایلی که هنگام عرضه دارو به بیمار پیش می‌‌آید، نیاز به یک دانش علمی دارد. از آنجایی که قیمت دارو برای مردم بسیار اهمیت دارد و اکثر مردم بیمار هستند دولت تنها سود سرمایه (نه سود علم) را در نظر گرفت یعنی اگر کسی همین سرمایه ای که داروساز برای ایجاد داروخانه سرمایه‌گذاری می‌‌کند در کار دیگری به کار می‌‌برد، همین حداقل سود را به همراه داشت.

پس از جنگ به همت هیات مدیره انجمن داروسازان ایران و مقام وزرات بهداشت و دکتر مرندی و معاونت ایشان دکتر نیک‌نژاد، تعرفه‌ای برای ارایه خدمات داروسازان تعیین شد.

این تعرفه ناچیز که دور از شان داروساز و خدمات آن است بارها مورد انتقاد و اعتراض مقام‌‌های مسوول قرار گرفته و به دنبال آن سر شکستگی داروسازان را دنبال داشته است.

یکی از تقاضای من این است که به خدمات دارویی داروسازان ارزش و اهمیت خاصی قائل شوند. در حال حاضر با توجه به نبود رقابت و پژوهش در مراکز صنعتی و تولیدی، بیش از پانزده هزار داروساز در داروخانه‌‌ها مشغول به فعالیت هستند و معشیت خودشان را تامین می‌‌کنند بنابراین نیاز است که خدمات علمی این افراد لحاظ و ارزش گذاری شود. 

بسیاری از خدمات این افراد احساس نمی‌‌شود. هم اکنون دو نوع خدمات در داروخانه‌‌ها عرضه می‌‌شود. یک نوع از خدمات فی نفسه در ذات این کارها وجود دارد یعنی داروساز نسبت به نگهداری، شرایط نگهداری، نحوه چیدمان داروهای داروخانه و خیلی مسایلی دیگر مسوول است و مسوولیت مدنی دارد.

این خدمات از نظر بیمار و مصرف کننده پنهان باقی مانده است. مثلا اگر دارویی بدون ارایه خدمات به بیمار تحویل داده شود و خدایی ناکرده عوارضی به همراه داشته باشد، داروساز مسوول این خدمات است.

ارایه این خدمات اکنون برای مردم محسوس نیست. در حالی که این مساله در سایر حرفه وجود ندارد و مسوولت مدنی در قبال کارهایی که عرضه می‌‌کنند کمتر دیده می‌‌شود و خدماتی که ارایه می‌‌کنند کاملا برای مردم محسوس است.

در حال حاضر یک سری از خدمات مانند توضیح لازم داروسازان برای طریقه مصرف دارو، زمان و چگونگی مصرف آن برای مردم و مسوولان ملموس و قابل لمس است اما ارایه یک سری خدمات مانند عوارض احتمالی مصرف داروها و همچنین تداخل دارویی برای داروسازان هزینه بر است بنابراین در خواست ما این است که حرمت امامزاده را خود متولی اش نگه دارد.

حرمت ما را خود مسوولان وزارت بهداشت و مسوولان مملکت در نظر بگیرند. در حال حاضر ما دانشکده‌‌های داروسازی بسیار ارزنده‌ای داریم و سالانه میلیاردها هزینه از جانب مردم و دولت برای پرورش افراد صاحب علم و دانش صرف می‌‌شود.

فارغ‌التحصیلان ما از نظر جهانی مورد پذیرش سایر کشورها قرار دارند به طوری که طبق آمارها تاکنون حدود 150 هزار فارغ‌التحصیل این رشته از کشور کوچ کرده‌اند. یکی از تلاش ما این است که همکاران ما با تمام مشکلاتی موجود در کشور، به ایران بازگردند و به دولت و مملکت شان خدمت کنند.

آینده این سرزمین را مردمان جوان درست می‌‌کنند. هیچ موقع کشور دیگری به مردم این سرزمین خدمت نمی‌‌کند. اکنون سازمان‌‌های بیمه‌ای مطالبات داروخانه را حدود 7تا 8 ماه با تاخیر پرداخت می‌‌کنند.

این نوع تعامل سازمان‌‌های بیمه گر با داروخانه می‌‌تواند به ارایه خدمات و ارکان سلامت لطمه بزند بنابراین توقع من از مسوولان دولتی این است که توجه زیادی به هویت وعزت داروسازانی که خدمات ارایه می‌‌کنند داشته باشند و معشیت همکاران فعال ما در صنایع و کارخانه‌‌ها و در بخش‌‌های پژوهشی و علمی را تامین بکنند.

همچنین دولت باید توجه زیادی به اتحادیه صنفی، مجامع صنفی، سندیکاها و انجمن‌‌ها به خصوص انجمن داروسازان ایران که سابقه 100ساله دارد، داشته باشد.

این انجمن از نظر تجارب صنفی بسیار ارزشمند است و می‌‌تواند مشاور خوبی برای سازمان غذا و دارو باشد. ما اکنون برای انجام کارهای مختلف دارویی کشور کارشناسان گوناگونی داریم اما متاسفانه از اختیار کافی برخوردار نیستیم.

از مسوولان دولتی درخواست می‌‌کنیم به انجمن‌‌ها بها بدهند. ما اکنون در 47 شهرستان شعب داریم که به زودی با کمک مسوولان کشور مجوزی برای فعالیت آنها صادر می‌‌شود. تقاضای دیگر من از جامعه علمی و همکارانم است.

من تقاضا می‌‌کنم دوستانی که برای افزایش بار علمی به کشورهای دیگر کوچ کرده اند پس از پایان تحصیلات و علوم مربوطه‌شان به کشورشان باز گردند و در راه آبادانی ایران کوشا شوند و با یک مساله کوچک رنجیده نشوند.

چه بسا در سایر کشورها نیز ممکن است مسایل مختلف دیگری وجود داشته باشد. اینگونه نیست که آنها بتوانند تمام خواسته‌‌های ما را تامین کنند.

اغلب برخی از کسانی که از کشور خارج شده‌اند و بار دیگر به ایران آمده اند یا با ما تماس تلفنی داشته‌اند اظهار نارضایتی می‌‌کنند اما مجبورند در آنجا ادامه زندگی دهند.

من از یکایک این دوستان دعوت می‌‌کنم تا همگی‌شان به کشور برگردند و خدمت‌گذار این مردم باشند تا مشکل‌‌های مملکت ما با کمک تواناهایی این عزیزان حل و فصل شود.