دکتر فرناز مشیری ، متخصص و جراح زنان و نازایی
گفتگو و تنظیم: رضا حسینمردی
تحریریه زندگی آنلاین : اغلب تصور میکنند، زنان بالای چهل سال بیشتر امکان تولد فرزندان معلول و ناقص الخلقه یا مونگول دارند! باور کنید اینطور نیست و یک زن حتی میتواند در دهه چهارم زندگی هم صاحب فرزند شود و چقدر هم فرزندان خوب و با هوشی در این زمان متولد می شوند. اتفاقا بیشترین آمار مونگولیسم و ناهنجاری های مادرزادی مربوط به سنین زیر سی و پنج سال است. اگر چه ممکن است که در سنین بالا کیفیت تخمک مادرهمانند بیست سالگی نباشد ولی اینطور نیز نخواهد بود که فرزندان کم هوشی داشته باشند. سن بالا در مردان شاید بتواند موجب تولد فرزندانی با برخی از ناهنجاری ها موسوم به تریزومی بشود ولی با آزمایشات پیشرفته که امروزه در اختیار قرار دارد میتوان غربالگری لازم را انجام داد. سن ازدواج ها و فرزند آوری افزایش پیدا کرده است؛ من و همکارانم از زنان باردار در سنین بالاترمراقبت های بیشتری میکنیم که دچار مشکلات مربوط به بارداری از جمله فشار خون، دیابت، سقط ناگهانی و... نشوند. در بررسی های آزمایشگاهی احتمال برخی ناهنجاری ها اعلام میشود. متد و شیوه آزمایش باعث می شود که بالا بودن سن مادر باردار یک عامل خطر بزرگ برای تولد احتمالی نوزاد ناهنجار محسوب شود و میزان سن مادر باردار از سی و پنج یا چهل سالگی به بالا در قالب یک ضریب یا درصد در نتایج بررسی های غربالگری به عنوان یک عامل تعیین کننده یاد می شود. من به همه میگویم نترسید چون حتی بعد از سن چهل سال هم میتوانید فرزندان با هوش و سالمی داشته باشید به شرطی که ذخیره تخمدان شما خوب باشد. اگر این امکان برقرار نبود میتوان با برخی داروها ذخیره تخمدان و علائم بروز یائسگی را اصلاح کرد تا فرصت فرزند آوری به شیوه های مقتضی ایجاد شود. امروزه یائسگی های زود رس با درمان های به موقع برطرف می شود. اگر چه ازدواج و فرزند آوری در سنین پایین تر از چهل سالگی توصیه می شود و حتی شیردهی در سنین جوانی هم برای مادر و هم برای کودک مفید تر است ولی علم پیشرفتهای خوبی کرده و ما به عنوان متخصص با دانش خود در کنار مادران و زنان خواهیم بود و اجازه بروز این مشکلات را نخواهیم داد. امروزه مکمل هایی نیز تولید شده و در اختیار قرار دارد تا افرادی که دچار اختلالات یائسگی شده و یا دچار سندرم های پیش از قائدگی هستند و پرخاشگری میکنند به داروها و مکمل های حاوی فیتو استروژن یا همان استروژن های گیاهی به خوبی پاسخ مثبت می دهند. به اعتقاد من این داروها فقط برای کوتاه مدت باید استفاده شوند چون سطح استروژن گیاهی را نمی توان در خون سنجید و اگر کسی احتمال ابتلا به سرطان وابسته به این هورمون ها مانند سرطان سینه، رحم، تیروئید را داشته باشد به سادگی ممکن است در گیر شود و متوجه بروز آن نیز نگردد. مصرف سویا که من اصلا خوردن آن را توصیه نمی کنم به همین ترتیب است. اگر بجای این مکمل های گیاهی دارو تجویز کنیم بهتر میتوانیم نتایج آنرا پایش کنیم. یک زن با خوردن یک یا دو ماه از دارو های هورمونی در صورت احساس سفتی در ناحیه سینه خود میتواند به پزشک اطلاع دهد و پزشک نیز با مشاهده این زنگ خطر اقدام به قطع دارو میکند چوندر چنین شرایطی این خانم استعداد ابتلا به سرطان سینه و سرطان های وابسته را بخاطر مصرف استروژن دارد؛ اما اگر از مکمل گیاهی حاوی فیتواستروژن مصرف کند شاید هیچگاه متوجه این مساله نشود و مجدد بطور مکرر مصرف کند تا متاسفانه سرطان از نواحی مختلف پدیدار شود. در چنین وضعیتی شاید پزشک یا خود بیمار نیز متوجه آن نخواهد شد.
بیشتربخوانید:
علت سوزش سر دل در بارداری
تخمدان پلی کیستیک از علل مهم ناباروری
عارضه تخمدان پلی کیستیک، مجموعه ای از علائم است و شاید بیشترین مشکلی که بیماران دارند با ظاهر این بیماری است؛ چون خانم ها دچار ریزش مو به شکل مردانه می شوند و حتی موی زائد یا ریش در می آورند؛ این فرد چاق می شود و پوست بدن او جوش می زند؛ پوست کدر و پر از لک است، تعداد پریودها نامنظم و یا کم میشود؛ اختلال متابولیسم و قند پیدا می کند و احتمال ابتلا به دیابت نیز دارد ولی مشکل نهایی نازایی است. اغلب معتقدند که تخمدان پلی کیستیک درمان نمی شود ولی من می گویم این عارضه درمان پذیر است و دوره درمانی شش ماه تا یک سال دارد. اگر موهای زائد را لیزر نکنند این امکان وجود دارد که طی مدت یکسال با درمان های دارویی موهای زائد نیز برطرف شود. من موافق لیزر موهای زائد بویژه در نواحی صورت نیستم بلکه با درمان دارویی میتوان موهای زائد را بهتر از بین برد اما اگر موی زائد با لیزر های مکرر ضخیم بشود کار برای حذف موهای زائد دشوار خواهد شد. در این مسیر آزمایش خون اولویت دارد و جراحی ضرورتی ندارد. سونوگرافی نیز چیز زیادی به ما نشان نمیدهد فقط یک تخمدان با تعداد زیادی تخمک زیر جداره تخمدان نشان خواهد داد همانند یک تخم مرغ که پوسته سفتی دارد و امکان خروج تخمک از آن برقرار نیست. در این شرایط صرفا درمان دارویی داریم. با شروع درمان دارویی ریزش مو و جوش های پوستی رفع می شود. هر چه بیمار لاغرتر بشود از آنجایی که در حال اصلاح متابولیسم با کاهش وزن هستیم، مشکل سریعتر رفع می شود؛ همچنین با اصلاح خواب نیز نتایج مثبت تر خواهد شد.
ما مجاز به دادن هورمون خواب حتی به زنان باردار هستیم و بدین ترتیب با تجویز قرص ملاتونین جهت مصرف هنگام خواب، کمک می کنیم تا نتایج بهتری حاصل شود . فرد خواب عمیق و کامل خواهد داشت و بدون خواب آلودگی بیدار میشود ولی این قرص وابستگی ایجاد نمی کند و بعد از یک ماه بدن به شرایط خوابیدن در زمان مناسب عادت میکند. درمان تخمدان پلی کیستیک درمان چند دارویی است و بیمار بعد از دو ماه احساس بهبودی میکند ولی باید درمان تا شش ماه بعد ادامه یابد سپس مجدد ارزیابی می کنیم. بیش از هشتاد درصد از بیماران بعد از حداکثر شش تا هشت ماه بهبودی پیدا می کنند ولی در صورت نیاز با استفاده از تکنیک های لاپاروسکوپی تخمدان را از داخل تحت درمان قرار می دهیم تا امکان خروج تخمک به محیط رحم فراهم شود. گاهی در برخی موارد برای درمان تخمدان پلی کیستیک بعد از یک سال شاید از درمان جراحی استفاده کنیم. من فکر میکنم تا کنون حدود بیست هزار بیمار مبتلا به تخمدان پلی کیستیک را تحت درمان دارویی قرار دادم و از این تعداد فقط حدود بیست مورد نیاز به جراحی پیدا کردند. در شرایطی که بیمار بنا به دلایلی عجله دارد و تمایل به بارداری سریعتر داشته باشد مجبور می شویم با تکنیکهای لاپاروسکوپی اقدام لازم را انجام دهیم. علل اغلب نازایی ها به تخمدان پلی کیستیک مربوط می شود. فردی که ذخیره تخمک خوبی دارد نیازی به درمان های نازایی با آی.وی.اف یا... ندارد.
بیشتربخوانید:
برای بارداری آماده‌ای؟!
مصرف فست فود محدود شود
مصرف فست فود ها تا حد ممکن اصلا توصیه نمی شود چون محتویات سالمی ندارند و همچنین خوردن سویا نیز برای افرادی که در حوالی سنین یائسگی هستند اصلا توصیه نمی شود. خوردن تخم مرغ و عدس یا لوبیا خیلی سالم تر از مصرف سویا و فست فود است.
مقاومت به درمان با آنتی بیوتیک
مردم برای هر چیز ساده ای سرخود آنتی بیوتیک تهیه میکنند و نادرست نیز مصرف می کنند. وقتی چند روز آنتی بیوتیک مصرف میکنید و احساس میکنید بهبودی حاصل شده است نباید دارو را قطع کرد چون دوه درمان کامل نشده و احتمال عود مجدد با مقاومت در برابر همان آنتی بیوتیک وجود دارد. برای بیماریهای ویروسی و بسیاری از سرماخوردگی ها اصلا مصرف آنتی بیوتیک توصیه نمی شود. من معتقدم که حتی شربت یا قرص سرماخوردگی هم بهتر است مصرف نکنیم تا دوره بیماری کامل شود. قطع ترشحات بینی در پی خوردن داروهای ضد سرماخوردگی موجب بروز سینوزیت و یا برونشیت می شود. با خوردن قرص و شربت سرماخوردگی متاسفانه یک بیماری ساده که طی چند روز بهبود پیدا میکند را عارضه دار می کنیم. آنتی بیوتیک ضد باکتری است و برای ویروس ها و سرماخوردگی کاربرد ندارد و معضلی به نام مقاومت آنتی بیوتیکی در ایران یک هشدار و نگرانی جدی است. احتمال اینکه بیمار از یک عفونت ساده بمیرد چون مقاومت دارویی داشته است وجود دارد و این یک نگرانی جدی، بزرگ و وحشتناک محسوب می شود.
درمانهای لاپاروسکوپیک
در این تکنیک بدون جراحی باز کردن شکم و صرفا از طریق چند سوراخ کوچک، دوربین و ابزارهای جراحی وارد حفره شکم و لگن می شود. جراح با دانش و تجربه خود بوسیله این تجهیزات میتواند هر نوع جراحی انجام دهد. بررسی حفره شکم و لگن از نظر وجود برخی ضایعات و ناهنجاری ها یا تشخیص اختلالات ژنتیکی، برداشتن رحم و تخمدان ها، برداشت توده های داخل شکمی، فیبروم، رفع مشکلات مادرزادی و ناهنجاری ها و چندین درمان دیگر بوسیله تکنیک های لاپاروسکوپی انجام می شود.افرادی که تا سن شانزده سالگی هنوز عادت ماهانه نشده اند، باید توسط متخصص زنان بررسی و اقدامات ضروری برای آنان انجام شود. جهت این عزیزان هورمون درمانی نمی کنیم بلکه بررسی های ژنتیکی از نظر کاریوتایپ نیز برای برخی از این بیماران انجام می دهیم و در اولین فرصت اقدامات لاپاروسکوپی را آغاز خواهیم کرد. در صورتی که امکان احیا رحم و تخمدان ها وجود داشته باشد اقدام لازم انجام می شود و در غیر اینصورت جهت فرزند آوری آنان را برای رحم اجاره ای یا دریافت تخمک اهدایی ارجاع خواهیم داد. در مواردی که واژن وجود نداشته باشد با تکنیک های جراحی اقدام به تعبیه واژن خواهیم کرد. در موارد سقط های مکرر بواسطه کوتاه بودن دهانه رحم نیز اقدام لازم توسط جراحی جهت جلوگیری از سقط جنین انجام می شود.
بیشتربخوانید:
راهکار‌های درمان ورم پا در بارداری
زگیل تناسلی از هشدار تا سهل انگاری
بیماری زگیل تناسلی که یک بیماری ویروسی و مسری است و علاوه بر تماس جنسی از طریق تماس پوستی وتماس با وسایل آلوده قابل انتقال است در همه نقاط دنیا شیوع دارد. بالغ بر یک دهه از تولید واکسن مربوط به این بیماری و پوشش حمایتی استفاده از آن توسط دولت ها می گذرد. در ایران به تازگی پوشش بیمه ای واکسن زگیل تناسلی مطرح شده است ولی هنوز تحت حمایت بیمه ها نیست! ویروس زگیل تناسلی قابلیت ایجاد سرطان در نواحی دهان، حلق، حنجره، مقعد، رحم، تخمدان، بیضه و اندام های تناسلی هر دو جنس را دارد. واکسن این بیماری از چند سال پیش وارد کشور شده و نمونه تولید داخل آن نیز موجود است و کیفیت خوبی دارد. هنوز در برنامه واکسیناسیون کشوری قرار نگرفته و تحت پوشش بیمه نیست اما چقدر خوب است که خانواده ها بدانند از سن نه سالگی باید این واکسن را برای فرزندان خود تهیه کنند. تا زیر سن بیست و شش سالگی بالاترین ایمنی توسط این واکسن ایجاد خواهد شد. سه مرحله باید تزریق شود. اگر زیر سن بیست و شش سال افراد موفق به تزریق این واکسن نشدند باید بدانند که بعد از این سن برای خانم ها حتی تا سن پنجاه و پنج سالگی و برای آقایان تا چهل و پنج سالگی، درصدی از ایمنی زایی با تزریق این واکسن فراهم می شود. منفی بودن آزمایش و تست ویروس زگیل تناسلی(اچ.پی.وی) دلیلی بر حامل یا ناقل نبودن فرد نیست بلکه گاهی اوقات ویروس به داخل سلول ورود پیدا کرده و در حال سرطان زایی است. گاهی اوقات سیستم ایمنی بدن فرد قوی است و ویروس در گوشه ای از بدن مخفی شده است. گاهی ابزار های تشخیصی ضعیف و یا میزان آن در بدن کم است. میتوان بررسی لازم را انجام داد و در صورت بروز ضایعه اقدام به برداشتن آن کرد اما برای تامین ایمنی زایی باید واکسیناسیون علیه این ویروس انجام شود. خانم ها و آقایانی که به زگیل تناسلی مبتلا شده اند نیز بهتر است واکسن را تزریق کنند چون برای تقویت سیستم ایمنی آنان مفید خواهد بود.
راه های انتقال این ویروس متعدد است. به عنوان مثال دستگاه لیزر آلوده، ناخن کاری توسط فرد آلوده و در شرایط آلوده، تماس پوست به پوست نواحی شکم و جلوی بدن در استخر، انتقال از مادر آلوده به جنین، برخی از مسیر های متداول آلودگی است ولی چون خیلی ها زگیل را نمی بینند تصور می کنند که آلوده به ویروس نیستند. لطفا فرزندان را تا قبل از سن بیست و شش سالگی برای تزریق واکسن زگیل تناسلی تشویق کنید. می توان همراه با تست های سالیانه زنان از جمله پاپ اسمیر جهت احتمال سزطان دهانه رحم، آزمایش و تست ویروس زگیل تناسلی را نیز داد. اگرچه کمی هزینه دارد ولی میتوان به موقع اقدامات پیشگیرانه انجام داد. از زخم های ناحیه تناسلی نباید به سادگی گذشت. پولیپ ها، زخم ها و التهاب های نواحی مختلف بدن که ترمیم نمی شود اگر باقی بماند احتمال آلودگی به ویروس و سرطانی شدن در آینده را دارند. پولیپ ها هر جایی از بدن که باشد باید برداشته شود چون مستعد سرطان است.
