تحریریه هفته نامه پزشك امروز
طراحی فضای سبز در بیمارستان‌ها
كیفیت‌های مطلوب و اصول كلی طراحی فضای سبز در مراكز درمانی برای حداكثر كارآیی به قرار زیر است:
- ایجاد فرصتی برای ورزش و تمرین بدنی
طراحی فضای سبز به گونه‌ای باید باشد كه مسیرهای پیاده‌روی كوتاه و بلند فراهم كند. فضای مناسبی در نظر گرفته شود كه درمانگرها راحت‌تر بتوانند با بیماران معلول حركتی و سكته مغزی كار كنند.
فضایی برای دویدن بچه‌ها و تخلیه انرژی‌شان ساخته شود. - ایجاد فرصتی برای انتخاب كردن، خلوت گزیدن و تجربه كنترل بر محیط
طراحی باغ باید امكان انتخاب به افراد بدهد؛ انتخاب بین مكانی برای تنها بودن یا با دیگران بودن، نشستن در آفتاب یاسایه، چشم‌انداز وسیع یا بسته، نیمكت‌های ثابت یا متحرك و مسیرهای پیاده‌روی متنوع؛ همه این‌ها احساس استقلال را تقویت می‌كند. - ایجاد محیطی برای دور هم جمع شدن و تعامل اجتماعی
بهتر است فضای سبز نزدیك به اتاق بیماران، مكان انتظار ورودی بیمارستان طراحی شود كه گروه‌های كوچك دور هم جمع شوند. فضایی باز به میز و صندلی متحرك برای جمع‌شدن خانواده‌ها یا پرسنل طراحی شود. - ایجاد امكان دسترسی به طبیعت
به منظور اینكه باغ و فضای سبز فایده درمانی بیشتری را داشته باشد لازم است پر از گل و گیاه باشد، گیاهانی داشته باشد كه با تغییر فصل تغییر می‌كند، تنوع گیاهان تأثیرگذار است خصوصاً در جایی كه افراد كم‌بنیه، آهسته و سر به راه می‌روند یا جایی كه به مدت طولانی روی نیمكت می‌نشینند. - در معرض دید قرار داشتن
در نتیجه بررسی یكصد مركز درمانی مشخص شد كه تنها در سه مركز فضای سبز در دیدرس افراد قرار داشت. مردم می‌بایست بدانند كه باغی وجود دارد! بهتر است فضای سبز از در ورودی ساختمان یا سالن ورودی اصلی قابل رؤیت باشد به طوری كه دیگر نیازی به نصب تابلو نباشد. - قابلیت دسترسی
بیماران از هر سنی و با هر توانایی باید بتوانند وارد محوطه شوند و از فضای سبز بهره ببرند. مسیرهای پیاده‌روی پهن و هموار باشند تا حتی بیمارانی كه روی تخت خوابیده‌اند یا بر ویلچر سوارند به راحتی حركت كنند. - آشنایی
افراد به هنگام احساس نگرانی و تشویش محیطی را ترجیح می‌دهند كه اشنا و آرامبخش باشد. یك بیمار افسرده ممكن است میلی به ترك كردن تختش نداشته باشد یا یك بیمار نگران ممكن است محیط آشنای خانه را ترجیح دهد. آشنا بودن گیاهان و تجهیزات فضای سبز از اصول زیبایی شناسی است كه ریشه در فرهنگ افراد دارد. این توصیه‌ها خصوصاً در آسایشگاه‌ها و همچنین برای بیمارانی كه از آلزایمر رنج می‌برند بسیار مهم و كاربردی است. - سكوت
اگر قرار باشد فضای سبز در محیط درمانی واقعاً ارزش درمانی داشته باشد لازم است سكوت نیز برقرار باشد افرادی كه از محیط باغ استفاده می‌كنند باید آرامش را احساس كنند و بتوانند آواز پرندگان، صدای باد یا صدای فواره آب را بشنوند. در مرحله طراحی ضروری است كه فضای سبز دور از ترافیك، پاركینگ، و محل فرود هلیكوپتر در نظر گرفته شود. - آرامش و راحتی
بیماران اغلب حساس‌اند. ملاقات‌كنندگان و پرسنل باید احساس امنیت روحی، روانی و جسمی داشته باشند. محوطه سبز باید به گونه‌ای باشد كه بیماران احساس نكنند كه در تنگنا قرار دارند. وقتی بیماران یا پرسنل برای استراحت به فضای سبز می‌روند باید بتوانند در آرامش كامل چشم‌ها را ببندند یا در آفتاب دراز كشیده و چرتی
بزنند. - استفاده از هنر مثبت و بدون ابهام
در محیط درمانی كه هدف كاهش عوامل استرس‌زاست، لازم است مجسمه و دیگر آثار هنری پیام مثبت و واضحی برای بیماران داشته باشند.
ایده‌های طراحی فضای سبز در مراكز درمانی
1- فضاهای برگرفته از كهن الگوها
در طراحی فضای سبز در مراكز درمانی می‌توان رویكردی را كه الهام گرفته از كهن الگوهایی مانند تپه، غار، بیشه، رود و پل و ... به كار برد.
2- بكارگیری استعاره
گرچه ممكن است تعداد كمی، متوجه مبنای استعاری طراحی شوند، اما این حقیقت كه تنوع آب‌های ساكن و جاری دیده، شنیده و لمس می‌شود، همچنین وجود تنوع گیاهی و تنوع مكان‌های نشستن، منجر به ایجاد محیط درمانی می‌شود كه می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد.
3- استفاده از الگوهای تاریخی
یكی از قدیمی‌ترین نمونه‌های تاریخی، باغ صومعه‌های قرون وسطایی است كه امروزه به عنوان مدل به كار نمی‌رود. اما این مدل می‌تواند در مراكز بیماری‌های مزمن با مراكز نگهداری از سالمندان مناسب باشد.
4- استفاده از الگوهای خانگی
دو نمونه از این مدل در طراحی فضای سبز برای سالمندان به كار برده شده است. در مراكزی كه ساكنین بیمار جسمی یا روحی نیستند و تنها ضعیف و ناتوان‌اند طراحی ایوان یا باغی با مدل خانگی در جلوی ساختمان می‌تواند مناسب باشد.
5- الگوبرداری از بافت‌های محلی
برای طراح ساختمان امری عادی است كه با الهام گرفتن از بافت‌های مناطق اطراف ساختار جدیدی را بنا كند. خیلی روشن نیست كه آیا در طراحی باغ در محوطه بیمارستان هم می‌توان از بافت‌های منطقه‌ای كمك گرفت یا نه. تحقیقات در این زمینه همچنان ادامه دارد.
6- نوآوری و بیان هنری
وقتی كلمه «شفابخشی» در مورد فضای سبز بیمارستان به كار برده می‌شود، این كلمه طراح را موظف می‌سازد كه ذوق زیبایی‌شناسی خود را تابع هدف طراحی «كاربر- محور» قرار دهد.
7- استفاده از تشخیص و درمان پزشكی
باغ در واقع مكان و ابزار درمان انواع بیماران است. برای مثال:
فضای سبز به منظور توان‌بخشی
فضای سبز برای بیماران مبتلا به آلزایمر و دیگر بیماری‌های اختلال حواس
فضای سبز برای بیماران مبتلا به HIV / ایدز
فضای سبز برای بیماران سرطانی
