زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

با توجه به تنوع زياد مواد شيميايي و رفتارهاي متفاوت آنها، روش‌هاي بسيار زيادي براي مهار انواع حوادث و آتش‌سوزي‌هاي مواد شيميايي وجود دارد كه در كشورهاي پيشرفته به واسطه تحقيقات، در حال توسعه و رشد مي‌باشد. در ايران به واسطه عدم انجام تحقيقات موثر، اكثر روش‌هاي اجرايي تجربي بوده و هر ساله آسيب‌هاي فراواني بر امدادگران وارد مي‌آيد.
در اين مقاله برخي دستورالعمل‌هاي بين‌المللي عمومي‌ و دستورالعمل‌هاي مورد استفاده در آتش‌نشاني‌هاي ايران و تهران به روش كتابخانه‌هاي، ميداني و اينترنتي مورد بررسي قرارگرفته است. نتايج اين بررسي‌ها نشان مي‌دهد مقابله با حوادث شيميايي نيازمند قوانين ملي، دوره‌هاي آموزشي كامل امدادگران، خودروها و تجهيزات ويژه البسه حفاطتي مناسب و سيستم‌هاي مديريت حوادث شيميايي مي‌باشد. در اين مقاله انواع حوادث شيميايي، برخي از كدهاي عمليات اضطراري، روش‌هاي دستيابي امدادگران به اطلاعات اوليه در محل حادثه، انواع لباس‌هاي NBC و سيستم‌هاي موجود فعلي مديريت حوادث شيميايي در تهران و شهرستان‌ها تشريح شده است. بررسي‌ها نشان مي‌دهد در هيچ‌كدام از شهرهاي ايران سيستم كافي و كارآمد مقابله با حوادث شيميايي وجود نداشته و خطرات براي امدادگران، مردم و محيط زيست در سطح بالايي مي‌باشد. با توجه به رشد روزافزون صنايع كشور و افزايش تعداد مواد شيميايي، مصرف و حمل ونقل آنها، در مواقع بروز حريق و حوادث در صورتي كه اطلاعاتي در مورد خودرو حامل و مواد شيميايي آن وجود نداشته باشد، امكان خطر جاني و مالي براي مردم و آتش‌نشانان و محيط زيست افزايش مي‌يابد. امدادگران بايد تحت يك سيستم كارآمد از پيش آموزش داده شده به محدوده آلوده نزديك شده، منطقه را بررسي كرده، دستورات مناسب را صادر و ايمن‌سازي را انجام دهند. تحقيقات در اين بخش محدود مي‌باشد كه علت اصلي آن عدم تخصص‌گرايي سازمان‌هاي مسئول، نامشخص بودن سازمان اصلي مسئول، مجزا و كوچك بودن سازمان‌هاي آتش‌نشاني شهري مي‌باشد.
انواع حوادث شيميايي
همانطور كه در ديگر مقالات آورده شده است مواد شيميايي خطرناك به 9 گروه طبقه‌بندي شده‌اند كه هر گروه در اثر نشت آتش‌سوزي و يا انفجار آثار و عوارض ويژه خود را دارا مي‌باشند مانند حوادث مواد بيولوژيك، مواد راديواكتيو و مواد خورنده مانند اسيد‌ها و بازها.
حوادث مواد شيميايي منجر به انفجار
درصورت وقوع انفجار، در ابتدا ما با آثار تخريبي انفجار مواجه مي‌شويم كه اثر خود را برجاي گذاشته است و قابل كنترل و يا مهار نمي‌باشد. پس از وقوع انفجار، آثار ثانويه با نوع مواد شيميايي درون محفظه بسته منفجرشده ارتباط دارد كه با توجه به اينكه جزو كداميك از 9 گروه مربوطه مي‌باشد با حادثه پاكسازي مواد نشت شده روبه‌رو مي‌باشيم. اگر پس از انفجار، حسب شرايط محيط آتش‌سوزي نيز ايجاد شود از آثار ثانويه انفجار مي‌باشد كه مطابق روش‌هاي استاندارد بايد اطفاء شود. در اين مورد مي‌توان به چند مثال اشاره نمود.
 1975 انفجار كارخانه پلي‌اتيلن در بلژيك.
 1975 انفجار پروپيلن در هلند و كشته شدن 104 نفر.
 1382 انفجار بشكه‌هاي مواد شيميايي ايزوسيانات و متيلن كلرايد در حومه تهران.
 1383 انفجار قطار حاوي مواد شيميايي در نيشابور.
 1383 انفجار سيلندر كلر در تهران.
 1385 انفجار سيلندر هيدروژن در دانشگاه تربيت مدرس.
حوادث مواد شيميايي منجر به نشت
حوادث منجر به نشت و پراكندگي بدون شعله و آتش‌سوزي مي‌باشد و مسئله مهم رفع آلودگي مي‌باشد مانند واژگوني كشتي‌هاي حامل مواد شيميايي، واژگوني كاميون‌ها، تريلي‌ها، تانكر، نشت از مخازن نگهداري شامل بشكه‌ها و مخازن و موارد مشابه. در اينگونه موارد نوع و مقدار ماده و شدت نشت و شرايط محيطي نشت بسيار اهميت دارد برخي از آنها داراي حداقل آسيب بوده و برخي دامنه وسيعي از آسيب‌هاي كوتاه‌مدت و درازمدت را به همراه دارد دراين مورد به چند مثال زير اشاره مي‌شود(شكل 1).
 1977 انتشار آمونياك دركلمبيا و30 نفر كشته، 22 نفر زخمي.
 حادثه بوپال هند كد 2500 نفر در اثر گاز ايزوسيانات كشته شدند.
 1374 نشت گاز كلر در انبارگمركات آستارا و40 نفركشته ، 200 نفر مصدوم.
 هرساله، نشت گاز كلر در نقاط مختلف تهران و ايران.
 سقوط تانكر مواد شيميايي به درياچه سنندج.

حوادث مواد شيميايي منجر به آتش‌سوزي
مواد شيميايي به دوگروه عمده قابل اشتعال و غيرقابل اشتعال نيز قابل تقسيم هستند، مواد شيميايي قابل اشتعال دركنار حوادث منجر به نشت كه دراثر آن آلودگي در محيط پخش مي‌شود. مانند هر ماده قابل اشتعال ديگر داراي توانايي سوخته شدن مي‌باشند. دراثر اين عمل گازهاي سمي‌ نيز آزاد مي‌شود. حسب مشخصه‌هاي فيزيكي و شيميايي هر ماده، بايد توجه شود كه سوختن يك ماده شيميايي آزاد و رها شده بهتر است و يا اطفاء آن. برخي از مواد بسيار سمي‌، در اثر سوختن توليد گازهايي با اثر سميت بسيار ضعيف‌تر مي‌نمايند كه سوختن آنها آثار منفي زيست محيطي را كاهش مي‌دهد. در اين مورد به چند مثال زير اشاره مي‌شود.
1374 آتش‌سوزي كارخانه توليد سموم رفع آفات نباتي و انهدام 14 انبار در شهرك صنعتي البرز قزوين.
1382 آتش‌سوزي بارانداز مواد شيميايي در جنوب تهران.
1379 آتش‌سوزي پاساژ اخوت (مواد شيميايي) تهران.
آتش‌سوزي هرساله ده‌ها انبار، فروشگاه، تريلي و تانكر و كارخانه مواد شيميايي در ايران.

‌ ضوابط كلي عمليات درحوادث
ضوابط كلي نگهداري و مقابله با حوادث شيميايي به شش بخش تفكيك مي‌شود كه هر يك از موارد مذكور مبين حدود اجراي تدابير وضع شده، به كارگيري و مقابله با اين گونه از حوادث است.
1- قوانين بين‌المللي و ملي نگهداري و مقابله با حوادث مواد شيميايي.
2- وسايل و تجهيزات ويژه در برخورد با اين گونه حوادث و خودروهاي مقابله با حوادث شيميايي.
3- سيستم‌هاي نرم‌افزاري در مواجهه با چنين حوادث.
4- تامين پرسنل مورد نياز
5- آموزش‌هاي ويژه در مواجهه با اين گونه حوادث.
6- توسعه روش‌هاي شناسايي مواد و مهار بحران.

قوانين مقابله با حوادث شيميايي
در اكثر كشورها قوانين ايمني، مقابله با اين گونه حوادث را در چهار چوب آموزش‌هاي تخصصي و تجهيزات ويژه بر عهده آتش نشاني قرارداده است و اين تشكيلات را متولي مقابله با اين گونه حوادث نموده است. در كشور ايران، ستاد حوادث غير مترقبه كشور يكي از كارگروه‌ها را مواد خطرناك و آتش‌نشاني تعريف نموده است. تنها سازماني كه عملاً پس از بروز چنين حوادثي وارد عمل مي‌شود سازمان آتش‌نشاني مي‌باشد اين سازمان به جهت كمبود تجهيزات و آموزش‌هاي تخصصي، فوق‌العاده آسيب‌پذير در مواجهه با اين گونه حوادث مي‌باشد. سازمان آتش‌نشاني به جهت متولي بودن ذهني و عيني با حوادث مي‌تواند مجري شايسته‌اي براي مقابله با اين گونه حوادث باشد. البته با تدابير خاص آموزش‌هاي تخصصي و تجهيزات ويژه حوادث شيميايي و قوانين كلي و تشكيلاتي در اين رابطه. قوانين بين‌المللي متعددي جهت حمل و نقل مواد شيميايي خطرناك در جاده‌ها، حمل و نقل هوايي، حمل و نقل توسط قطار، حمل در آبراه‌ها و غيره در اين زمينه تدوين شده است از جمله موافقتنامه ADR, RID.
در ايران نيز وزارت راه و ترابري در مورخه 12/12/1380 آيين‌نامه 49 ماده اي و ضمايم مربوطه را تصويب نمود كه برگرفته از كتاب موافقتنامه ADR مي‌باشد و در سال 1386 اجراي آن الزامي ‌گرديد. شوراي اسلامي‌شهر تهران در سال 1384 آيين‌نامه‌اي در مورد نگهداري، حمل و نقل، عمليات در حوادث و غيره تصويب نمود كه به واسطه فراهم نشدن امكانات لازم، اجراي آن با اما و اگر همراه مي‌باشد.

وسايل و تجهيزات
وسايل و تجهيزات مربوط به حوادث شيميايي از تكنيك و پيچيدگي‌هاي خاصي نسبت به ديگر وسايل و تجهيزات آتش‌نشاني برخوردار هستند؛ به همين دليل قيمت توليد آنها نيز بسيار بالا مي‌باشد. تجهيزات شيميايي معمولاً مربوط به مقابله با حوادث خاص بوده و پس از جمع‌آوري وسايل، آلوده مي‌شوند. همچنين جايگاه قانوني سازمان و يا ارگان مسئول رفع آلودگي از محيط زيست مشخص نمي‌باشد و با توجه به تكنيك بسيار پيچيده، اين وظيفه از عهده سازمان‌هاي آتش‌نشاني خارج مي‌باشد.

تجهيزات مقابله با حوادث شيميايي
1- دستگاه تنفسي
2- البسه مقابل با مواد شيميايي(شكل 2)
3- دوش‌هاي شستشوي مواد شيميايي(صحرايي)
4- پمپ انتقال مواد شيميايي كه مقاوم در برابر خوردگي مواد شيميايي و ايزوله در برابر جريان برق باشد.
5- انواع سالويج‌ها و حوضچه‌هاي مواد شيميايي
6-انواع جاذب‌ها و مواد رفع آلودگي و مواد خنثي‌كننده
7- خمير مسدود كننده مايعات
8- كيت‌هاي مقابله با حوادث ويژه( شكل 3)
9- انواع بيل، چكش و كلنگ
10- سطل، گالن و تشتك‌هاي مقاوم در برابر مواد شيميايي خورنده
11- جمع‌كننده ريزش مايعات از مخازن
12- مكنده مايعات شيميايي از سطح آب
(برقي و دستي)
13- انواع تجهيزات نشت گير وگوه‌هاي چوبي (شكل 4)
14- انواع مواد جذب‌كننده مايعات
15- علائم هشداردهنده
16- نشان‌دهنده سطوح مايعات
17- انواع لوله‌هاي آنتي‌هيستاتيك (مقاوم در برابر خورندگي)
18- اتصالات ارت
در شكل 4 تصوير چند وسيله عمليات در حوادث آورده شده است.

خودروهاي مقابله با حوادث شيميايي
خودروهاي مقابله با مواد شيميايي شامل چند بخش مي‌باشند(شكل5).
بخش اول: وسايل و تجهيزات تشخيص‌دهنده مواد شيميايي
بخش دوم: وسايل و تجهيزات مخصوص نمونه‌برداري و جمع‌آوري وسائل آلوده جهت انتقال به مراكز خاص رفع آلودگي
بخش سوم: وسايل و تجهيزات هشداردهنده و محدودكننده محيط آلوده
بخش چهارم: وسايل و تجهيزات مقابله با مواد شيميايي
بخش پنجم: لباس‌ها و دستگاه‌هاي تنفسي مخصوص حفاظت پرسنل مقابله‌كننده
بخش ششم: لوازم و وسايل رفع آلودگي پرسنل و معاينات پزشكي
در حال حاضر به غير از 4 دستگاه خودرو نجات سازمان آتش‌نشاني تهران و در برخي از شهرستان‌ها كه داراي بخش بسيار جزئي از وسائل مربوط مي‌باشند. در كشور خودروي مورد نياز مطابق با استانداردها وجود ندارد، به‌طور مثال هنوز در آتش‌نشاني‌هاي شهري در كشور لباس مخصوص مقابله با مواد شيميايي وجود ندارد.

سيستم نرم‌افزاري
با توجه به تعداد بسيار بالاي مواد شيميايي و مواد خطرناك، لازم است سيستم‌هاي نرم‌افزاري اطلاعاتي در زمينه‌هاي ياد شده و اطلاعات كليه مراحل مقابله با حوادث شيميايي تهيه و در ستادهاي فرماندهي سازمان‌هاي آتش‌نشاني از عمليات اطفاء و مهار حوادث شيميايي پشتيباني نمايد. بديهي است كليه مراحل ياد شده بايد تحت نظر متخصصان مربوطه باشد تا دانش فني لازم به سازمان‌هاي آتش‌نشاني انتقال يابد.
در اين زمينه لازم است بانك اطلاعاتي مواد شيميايي در ايران تشكيل شود و كليه سازمان‌ها، صنايع، فروشندگان، شركت‌ها و افراد مورد نياز به اين اطلاعات را پوشش دهد. از جمله تامين فهرست كامل مواد شيميايي شناسايي شده، تهيه اطلاعات ايمني هر ماده شيميايي، تهيه انواع روش‌هاي طبقه‌بندي و برچسب‌زني و كدهاي بين‌المللي و كشوري شناخته شده، تهيه انواع علايم شناسايي مواد ناشناخته، انواع روش‌هاي عملياتي موثر و بسياري موارد ديگر.
3-4- تامين پرسنل مورد نياز
در حال حاضر مهار انواع حوادث و آتش‌سوزي‌ها در دنيا بر عهده سازمان‌هاي آتش‌نشاني مي‌باشد. همانطور كه همه ما مي‌دانيم عمليات مهار حوادث و آتش‌سوزي مواد شيميايي خطرناك نيازمند قانون، سيستم اطلاعاتي قوي، خودروها و تجهيزات ويژه، لباس‌هاي حفاظت فردي كامل، آموزش‌هاي كامل متفاوت مي‌باشد كه در حاضر اكثر موارد يادشده براي سازمان‌ها و پرسنل ايثارگر آتش‌نشاني در ايران فراهم نمي‌باشد و حتي اكثر ايشان طبقه‌بندي نه‌گانه مواد خطرناك را به درستي نمي‌دانند. با اين وجود متولي عمليات در اين نوع حوادث پرسنل سازمان‌هاي آتش‌نشاني مي‌باشند.
دلايل مرتبط شامل:
1-‌ ماهيت وظايف بحران مدار سازماني كه پس از وقوع هر حادثه به دليل عدم وجود هيچ سازمان يا گروه ديگر امدادي مسئول در نزديكي محل حادثه آتش‌نشاني به محل حادثه اعزام مي‌گردد.
2-‌ عدم يكپارچگي سازمان‌هاي آتش‌نشاني شهرهاي مختلف ايران.
3-‌ عدم تخصص‌گرايي مديريت اكثر سازمان‌ها.
4-‌ هزينه بالاي تامين تجهيزات و آموزش‌هاي لازم.
5-‌ سطح فرهنگ ايمني جامعه و مسؤولان.
با توجه به تجارب ديگر كشورها و سازمان‌هاي امدادي ايران، لازم است گروه‌هاي عمليات در حوادث مواد شيميايي، از بين پرسنل سازمان‌هاي آتش‌نشاني انتخاب شده و پس از فراهم شدن امكانات لازم و سپري نمودن دوره‌ها بخشي از سازمان‌هاي آتش‌نشاني شهري باشند.
در تهران گروه عمليات‌هاي ويژه شامل امداد كوهستان، امداد هوايي، امداد در آب تشكيل شده كه مسووليت امداد در حوادث شيميايي نيز به همين گروه واگذار شده است.
آموزش‌هاي ويژه در مواجهه با اين گونه حوادث.
 به دليل پيچيدگي و تكنيك بسيار بالاي تجهيزات و مواد شيميايي گوناگون پرسنل مسئول بايد از آموزش‌هاي كافي و لازم برخوردار باشند تا بتوانند در مواقع لازم كارآيي مطلوب داشته باشند. بخشي از آموزش‌ها را مي‌توان در داخل كشور انجام داد و بخش عمده آن به واسطه تحقيقات و تجربيات كشورهاي اروپايي و ژاپن در اين زمينه بايد در خارج از كشور انجام پذيرد.
توسعه روش‌هاي شناسايي مواد و مهار بحران
شناخت ماده شيميايي در يك آزمايشگاه، شركت توليدكننده ماده، فروشنده متخصص يك ماده معمولا به راحتي امكان‌پذير مي‌باشد. در زمان وقوع حوادث شرايط متفاوت مي‌باشد زيرا افراد مطلع و متخصص در محل حادثه بسيار نادر بوده و يا به دلايل متعدد از ارايه اطلاعات درست خودداري مي‌نمايند كه نگارنده تجربه كافي در اين موارد دارد. بنابراين از راه‌هاي مناسب ديگري بايد استفاده نمود تا در حداقل زمان حداكثر اطلاعات كافي را بدست آورد. با توجه انواع زياد مواد شيميايي، انواع روش‌هاي بسته‌بندي، حمل و نقل، شرايط محيطي محل حادثه، امكانات گروه امدادي شرايط مهار حوادث متفاوت بوده و به انواع روش‌هاي عملياتي نيازمند هستيم كه لازم است در اين خصوص تحقيقات كافي انجام و به گروه‌هاي امدادي آموزش داده شود.
استاندارد عمليات درحوادث شيميايي
قبل از رسيدن نيروهاي امدادي
افرادي كه در محل حادثه قرار دارند بايد بدانند كه آيا يك حادثه شيميايي اتفاق افتاده است؟ آيا اقدام اضطراري نيازمند مي‌باشد؟ با كدام سازمان‌هاي امدادي و افراد مسوول بايد تماس گرفته شود؟ چه اقدامات اوليه‌اي را بايد قبل از رسيدن نيروهاي امدادي انجام دهند؟ اين موارد در كاهش خسارات جاني و مالي و كاهش آلودگي اهميت زيادي دارد.
پس از رسيدن نيروهاي امدادي
در ابتدا بسيار ضروري است كه فرماندهان آتش‌نشاني دوره مواد شيميايي خطرناك را آموزش ببينند تا با مفاهيم و اصلاحاتي كه در مهار حوادث و حريق اين گونه مواد بكار ميرود آشنا باشند و بتوانند اطلاعات دريافتي از ستاد فرماندهي سازمان خود، مهندسان مشاور در محل كارخانه، بروشورها و برچسب‌هاي اين مواد را درك نموده و تحليل درستي داشته و محدوديت‌هاي موجود را درك نمايند.
همچنين فرماندهان بايد بدانند كه در حريق مواد شيميايي يك سري اصول و روش‌ها با ديگر حريق‌ها مشابهت دارند مانند توجه به جهت باد، محدود كردن حريق و اثرات آن، اجراي حفاظت فردي كامل، اطفاء آتش‌سوزي، انتخاب خاموش‌كننده مناسب كه در حريق‌هاي ديگر نيز مورد توجه قرار مي‌گيرند و در حريق مواد شيميايي بايد اين ديدگاه‌ها نيز مورد تحليل قرار گيرد.
معمولا گروه اول امدادي فاقد تجهيزات و تخصص‌هاي لازم مي‌باشد و فرمانده گروه بايد اقدامات درستي انجام دهد.

عملكرد درحوادث مواد شيميايي خطرناك:
1- در هنگام رسيدن:
 1-1- بايد فرمانده بررسي درستي از وضعيت و جهت باد در محدوده حريق و اطراف آن داشته و پشت به باد نزديك شود و برقراري مركز استقرار نيروها و اجراي دستورالعمل حادثه.
1-2- ارزيابي حادثه، اطلاع‌رساني به ديگر مراجع، نجات قربانيان به صورت ايمن و در حد امكانات.
1-3- درخواست گروه ويژه مهار حوادث شيميايي از مركز و درخواست منابع لازم.
1-4- به فاصله مجاز نزديك شدن خودروها، پرسنل آتش‌نشاني و ديگر افراد توجه شود و بيش از اندازه نزديك نشويم (قرنطينه‌سازي و جلوگيري از ورود و خروج افراد).
1-5- به شيبي كه دركنار مواد شيميايي وجود دارد توجه شود از اين جهت كه در اثر روان شدن به كجا ريخته شده و لازم است ازگسترش آلودگي جلوگيري نمود. توجه به شيب از جهت اينكه درصورت اطفاء با آن، پساپ‌ها و فاضلاب‌ها كه حاوي مواد سمي‌ روان شده است باعث آلودگي محيط زيست نگردد و حداقل آلودگي را پس از اطفاء داشته باشيم.
 1-6- اقدامات اوليه جهت شناسايي ماده در حد امكان شامل:
1-6-1- برچسب شناسايي مواد (مراجعه به مقاله انواع روش‌هاي برچسب‌گذاري) داراي اطلاعاتي شامل: شماره بين‌المللي مادهUN Number ،كد عمليات اضطراري EAC و لوزي هشدار خطر (طبقه‌بندي نه‌گانه)، تلفن توليدكننده
1-6-2- برگ اطلاعات ايمني MSDS و Chemcard
1-6-3-‌ لوزي شناسايي خطرات(NFPA 704)
1-6-4- كيت شناسايي مواد بيولوژيك
1-6-4- طرح علامتگذلاري اختياري حودروهاي تانكردار شامل سفيد، زرد و نارنجي
1-6-6- مالكان مواد، مهندسان مشاور و ...
1-6-7- حواس پنج‌گانه مانند بوي تند و زننده، مشاهده سوختگي درختان و حيوانات مرده، فرار حيوانات و تحريك پوست.
2- ايمني:
 2-1- دستورات لازم جهت شعاع تخليه مردم و موجودات زنده توسط فرمانده صادر گردد و نيازهاي تجهيزاتي و نيروهاي مورد نيار به ستاد فرماندهي اعلام شود وكارشناسان مورد نياز فرا خوانده شود.
2-2- كنترل‌هاي اوليه براي جلوگيري از گسترش آلودگي صورت گيرد.
3- مسيرهاي عبور: بررسي اينكه بهترين جهت براي نزديك شدن، مسيرهاي دستيابي و اينكه مشكلات اصلي براي رفع اين حادثه چه چيزهايي هستند بايد مورد توجه باشد.
4- اولويت‌ها: در هنگام رسيدن اولين گروه عملياتي، با توجه به كمبود نيرو، بايد اولويت‌ها را از نجات جان افرادي كه در معرض خطر هستند، كم كردن آثار سوء ‌آتش و اطفاء آتش مشخص نمايد و بر اساس اولويت عمل نمايد كه اين مورد بايد در دوره مواد خطرناك تشريح بيشتري گردد.
5- كد عمليات اضطراري: كدهاي خلاصه شده تكنيك‌هاي حفاظت فردي، ماده اطفايي و روش عملياتي هستند و روي برچسب‌هاي مواد شيميايي نوشته مي‌شود و يا كدهايي از طرف ستاد فرماندهي اعلام مي‌شود كه اين كدها موارد زير را مشخص نموده و براساس آن بايد عمليات نمود:
5-1- انتخاب ماده اطفايي مناسب.
5-2- انتخاب سطح (درجه) لباس‌هاي حفاطتي كه بايد پوشيده شود.
5-3- روش عملياتي كه لازم است انجام شود.
پس از اين موارد حسب شرايط گروه امدادي اوليه و يا گروه مواد شيميايي اقدام به عمليات اطفاء يا مهار حادثه مينمايد.
6- پاكسازي محيط:
 6-1- بايد درهنگام عمليات اطفاء ازحداقل آب يا كف استفاده نمود تا باعث گسترش آلودگي كمتري شود.
6-2- محيط درحد امكانات رفع آلودگي گردد.
6-3- توصيه لازم درمورد خطرات به افراد بومي ‌داده شود.
7- بررسي علت، ارزيابي منابع، جلسه تحليل حادثه
8- مستندسازي، ثبت و ارايه گزارش حادثه به مركز تخصصي مواد خطرناك.
5- اولين مانور حادثه مواد شيميايي در تهران
عمليات در حوادث و سوانح مواد شيميايي مستلزم ايجاد سيستم‌ها، گروه‌هاي عملياتي، آموزش و اجراي مانورهاي تمريني مي‌باشد. شركت حمل و نقل دريايي تايدواتر بزرگ‌ترين شركت حمل و نقل كالاهاي خطرناك در خاورميانه مي‌باشد كه براي آموزش پرسنل خود در جنوب ايران، مانورهايي از اين گروه را به صورت دوره‌اي برگزار مي‌نمايد. در سيستم آتش‌نشاني شهري، با توجه به اينكه تجهيزات مناسب عمليات در حوادث شيميايي در هيچ يك از اين سازمان‌ها وجود نداشته و آموزش مناسب نيز تاكنون فراهم نگرديده است، اجراي مانور عملياتي نيز تعريف و اجرا نشده است. در مورخه 7/9/1387 با توجه به برگزاري مانور سراسري مديريت بحران و پيگيري اجرايي شدن آيين‌نامه مواد شيميايي خطرناك مصوبه شوراي اسلامي‌شهر تهران، اولين مانور حادثه پخش گاز شيميايي در ميدان امام خميني، ابتداي خيابان ناصرخسرو توسط كارخانجات ميلاد وزارت دفاع برگزار گرديد. با توجه به نبود امكانات لازم، تلاش‌هاي زيادي براي رسيدن به حداقل استانداردهاي مناسب اينگونه مانورها و عمليات‌ها مورد نياز مي‌باشد. از جمله اشكالات موجود مي‌توان موارد زير را نام برد:
1- عدم توانايي ايجاد يك حادثه مواد شيميايي شبيه‌سازي شده
2- عدم تامين تجهيزات عمليات در حوادث شيميايي و شناسايي مواد
3- عدم تامين تجهيزات حفاظت فردي مناسب و ايمن
4- عدم آموزش كافي و مناسب پرسنل و عدم استفاده از متخصصان داخلي موجود در اين راستا.
5- عدم هماهنگي سازمان‌ها، ارگان‌ها و مردم جهت اجراي مانور عملياتي
در شكل 7 نمايي از سايت مانور حادثه مواد شيميايي ديده مي‌شود.

6- نتيجه‌گيري
1- لزوم تشكيل مركز اطلاعات مواد شيميايي ملي و حضور متخصصان و كارشناسان كليه سازمان‌ها و نهادهاي درگير و مسئول.
2- لزوم تخصص گرايي در زمينه مواد شيميايي.
3- لزوم توجه و اهميت به سلامتي مردم، حيوانات و محيط زيست.
4- لزوم ايجاد چارت مواد شيميايي در واحدهاي پيشگيري و عملياتي سازمان‌هاي آتش‌نشاني سراسر كشور و انتصاب افراد متخصص در پست‌هاي مربوطه.
5- تعريف تحقيقات و هزينه‌گذاري مناسب.
6- انتقال انبارهاي مواد شيميايي به خارج از شهرها و يا ايمن‌سازي كامل آنها.
7- تدوين قوانين ملي مناسب.
8- تعيين سازمان مسئول و فراهم‌سازي امكانات لازم براي آن سازمان.