زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

هوا گازي است كه ما استنشاق مي‌كنيم و به ما اكسيژن مي‌دهد كه براي بدن‌مان ضروي است تا زنده بمانيم. 9/99 درصد آن نيتروژن، اكسيژن، بخار آب و گازهاي بي‌اثر است. فعاليت‌هاي انسان مي‌تواند موادي را در هوا منتشر كند، كه بعضي از آنها مي‌تواند باعث مشكلاتي براي انسان‌ها، گياهان، و جانوران بشود.
 چندين نوع آلودگي و آسيب‌هاي شناخته‌شده آن در اين نوشتار مورد بحث قرار گرفته است. اين موارد شامل مه دود، باران اسيدي، گازهاي گلخانه‌اي و شكاف در لايه ازن مي‌شود. هر كدام از اينها صدمات جدي بر سلامت و شادابي ما و همچنين كل محيط زيست دارند.
 يك نوع آلودگي ذراتي است كه با سوختن مواد سوختي براي توليد انرژي در هوا منتشر مي‌شود. دود گازئيل يك مثال خوب براي اين ذرات آلوده است. اين ذرات، مواد خيلي ريزي به اندازه 5/2 ميكرون يا در حدود يك ده هزارم اينچ هستند. به اين نوع از آلودگي گاهي دوده نيز گفته مي‌شود.
دود حاصل از مصرف سوخت خودروها، خانه‌ها و صنايع يك منبع عمده آلودگي هواست. بعضي معتقدند حتي سوختن چوپ و ذغال در شومينه‌ها و منقل كباب مي‌تواند مقادير قابل ملاحظه‌اي دوده را در هوا منتشر كند.
 نوع ديگر آلودگي انتشار گازهاي مضر مانند دي‌اكسيدسولفور، منوكسيدكربن، اكسيدهاي نيتروژن، و بخارهاي شيمايي است. زماني كه اين گازها در هوا جمع مي‌شوند و دوده يا باران اسيدي را تشكيل مي‌دهند واكنش‌هاي شيميايي بيشتري را از خود نشان مي‌دهند.
 لازم است در خانه‌ها، ادارات، و مدارس نيز به آلودگي هوا توجه شود. بعضي از اين آلودگي‌ها مي‌توانند از فعاليت‌هاي داخلي بوجود آيند مانند كشيدن سيگار و پخت و پز. حدود 80 تا 90 درصد وقت ما داخل ساختمان‌ها مي‌گذرد، و بنابراين خطر قرار گرفتن در معرض آلاينده‌هاي زيان‌آور فضاي داخلي مي‌تواند بسيار جدي باشد. از اين رو توجه به آلودگي هوا در داخل و  خارج هر دو بايد مورد توجه قرار گيرد.
آلودگي هوا در فضاي باز
 مه‌دود يكي از بيشترين آلودگي‌هاي موجود در فضاي باز است. اين آلودگي ناشي از واكنش‌هاي شيميايي مابين آلاينده‌هاي خروجي از منابع مختلف خصوصاً از اگزوز خودروها مي‌باشند. شهرها اغلب مركز اين نوع فعاليت‌ها هستند، و خيلي از‌ آنها متحمل آسيب‌هاي ناشي از مه‌دود هستند، بويژه در طول ماه‌هاي گرم سال.
 علل واقعي آلودگي براي هر شهري ممكن است متفاوت باشد. بسته به وضعيت جغرافيايي، دما، باد و عوامل جوي، آلودگي از راه‌هاي متفاوتي پراكنده مي‌شود. به اين دليل بعضي وقت‌ها اين اتفاق نمي‌افتد و آلودگي به ميزان خطرناكي در هوا جمع مي‌شود. زماني كه هواي نزديك به زمين از هواي بالاتر خنك‌تر است وارونگي دما رخ مي‌دهد. تحت چنين شرايطي آلودگي نمي‌تواند از بالا برود و پراكنده شود. شهرهايي كه اطراف آن را كوه‌ها گرفته باشند نيز آلودگي هوا را در خود حبس مي‌كنند. وارونگي مي‌تواند در همه فصل‌ها اتفاق بيافتد. وارونگي زمستان آلودگي منوكسيدكربن و ذرات معلق را موجب مي‌شود. وارونگي تابستان بيشتر مه‌دود ايجاد مي‌كند.
 حاصل ديگر آلودگي هوا در فضاي باز باران اسيدي است. زماني كه يك آلاينده مانند اسيد سولفوريك با ذرات آب در هوا تركيب مي‌شود، آب باران يا برف اسيدي مي‌شود. اثرات باران اسيدي بر محيط زيست مي‌تواند وخيم باشد، و با از بين بردن برگ گياهان به آنها صدمه وارد كند، خاك را مسموم كند، و تركيب شيمايي رودخانه و دريا را تغيير دهد. صدمه باران اسيدي درختان را نابود مي‌كند و به جانوران، ماهيان و ساير جانداران زيان مي‌رساند.
 اثرات گلخانه‌اي كه به آن گرم شدن زمين نيز گفته مي‌شود، از تجمع گاز دي‌اكسيد كربن در هوا ايجاد مي‌شود. دي‌اكسيدكربن از احتراق مواد سوختي حاصل مي‌شود. گياهان دي‌اكسيدكربن را به اكسيژن تبديل مي‌كنند، اما دي اكسيدكربن حاصل از فعاليت‌هاي انسان بيشتر از آن است كه گياهان زمين بتوانند آن را تجزيه كنند.
با توجه به اينكه خيلي از جنگل‌هاي روي زمين در حال از بين رفتن است و حيات گياهان از باران اسيدي صدمه مي‌بيند، اوضاع بدتر هم شده است. در نتيجه مقدار دي‌اكسيدكربن هوا دائماً افزايش مي‌يابد.
اين تجمع دي‌اكسيدكربن در سطح زمين مانند لحافي عمل مي‌كند كه گرماي سطح زمين را حبس مي‌نمايد.
 تغيير كم دما حتي چند درجه باعث تغييراتي در آب و هوا شده و بر همه موجودات تاثير خواهد داشت. حتي امكان دارد لايه يخي قطب ذوب شود. (يكي از اثرات ذوب شدن لايه يخي قطب بالا آمدن سطح آب درياها و در نتيجه زير آب رفتن سواحل خواهد بود.)
 تحليل رفتن لايه ازن يكي ديگر از نتايج آلودگي هواست. مواد شيميايي متصاعد شده از فعاليت‌هاي انسان بر استراتوسفر (يكي از لايه‌هاي جوي در برگيرنده زمين) اثر مي‌گذارد. لايه ازن جو، زمين را در مقابل اشعه ماوراءبنفش خورشيد محافظت مي‌كند. متصاعد شدن كلر و فلوئور و كربن‌ها (CFE) از اسپري‌ها، سيستم‌هاي خنك‌كننده و تجهيزات سردخانه‌اي لايه ازن را تخريب كرده در آن حفره ايجاد مي‌كند و در نتيجه اشعه از آن عبور كرده و به زمين مي‌تابد. اشعه ماوراءبنفش عامل سرطان پوست شناخته شده و به گياهان و جانداران ‌آسيب مي‌رساند.
آلودگي هواي فضاهاي بسته
 خيلي از مردم بخش عمده وقت خود و به ميزان 80 تا 90 درصد عمرشان را در فضاهاي بسته مي‌گذرانند. آنها در محيط‌هاي بسته كار مي‌كنند، درس مي‌خوانند، غذا مي‌خورند، عبادت مي‌كنند و مي‌خوابند، مكاني كه ممكن است جريان هوا كم باشد. به همين دلايل، بعضي از كارشناسان عقيده دارند جمعيت بيشتري از مردم از اثرات آلودگي هوا در محيط بسته آسيب مي‌بينند.
 منابع زيادي هستند كه هواي محيط‌هاي بسته را آلوده مي‌كنند. دود سيگار، وسايل گرم‌كننده، گرد و غبار مصالح ساختماني، رنگ، مبلمان و غيره، باعث آلودگي هواي داخل ساختمان مي‌شوند. رادون يك گاز راديواكتيواست كه از زمين متصاعد مي‌شود، در هواي طبقه زيرزمين ساختمان جمع مي‌شود و براي سلامتي انسان مضر است. بنابراين تخمين مي‌زنند سطح آلودگي هواي محيط‌هاي بسته 25 تا 62 درصد بيشتر از فضاي آزاد باشد، كه مي‌تواند آسيب‌هاي جدي به سلامت انسان وارد كند.
به هر حال آلودگي هوا در فضاي باز و محيط‌هاي بسته هر دو لازم است كنترل و از آن دوري شود.
آلودگي هوا چگونه به سلامتي آسيب مي‌رساند
 آلودگي هوا مي‌تواند در كوتاه‌مدت و بلندمدت به طرق زيادي به سلامتي ما آسيب برساند. دو گروه مختلف از مردم به روش‌هاي متفاوت از آلودگي هوا آسيب مي‌بينند.
 بعضي‌ها نسبت به آلاينده‌ها خيلي حساس‌تر از ديگران هستند. كودكان و سالمندان اغلب بيشتر از آسيب‌هاي آلودگي هوا صدمه مي‌بينند. همچنين افراد مبتلا به بيماري‌هايي مانند ‌آسم، ريه و قلب ممكن است از آلودگي هوا بيشتر آسيب ببينند. ميزان آسيب افراد از آلودگي هوا معمولاً بستگي به ميزان قرار گرفتن در معرض مواد شيميايي زيان‌آور دارد. هر چه غلظت مواد شيميايي و مدت زمان تماس با آن بيشتر باشد آسيب بيشتر است.
 نمونه عوارض كوتاه‌مدت، التهاب و سوزش چشم‌ها، بيني و ريه، عفونت‌هاي تنفسي مانند برونشيت و ذات‌الريه است. ساير عوارض عبارتند از سردردها، تهوع، و واكنش‌هاي آلرژيك. آلودگي هواي كوتاه‌مدت مي‌تواند شرايط جسماني افراد مبتلا به آسم و تورم ريه را وخيم‌تر كند. در فاجعه بزرگ مه‌دود سال 1952 لندن، چهار هزار نفر طي چند روز در اثر تراكم آلودگي هوا مردند.
عوارض بلندمدت مي‌توانند شامل بيماري تنفسي مزمن، سرطان ريه، قلب و حتي ضايعه مغزي، اعصاب، كبد، يا كليه‌ها شوند. قرار گرفتن در معرض آلودگي هوا بطور دائم به ريه‌هاي كودكان در حال رشد صدمه مي‌زند و ممكن است شرايط جسماني آنان را در سنين بالاتر وخيم و پيچيده سازد. يكي از خطرناك‌ترين آلاينده‌ها دود سيگار است.

چگونه مي‌توانيم از آسيب‌هاي آلودگي هوا پيشگيري كنيم؟
در اكثر كشورهاي جهان اقداماتي براي متوقف كردن خسارات ناشي از آلودگي هوا به محيط زيست در حال اجراست. مراكز علمي اثرات زيان‌آور بر زندگي گياهان، جانوران و انسان را بررسي مي‌كنند.
 دستگاه‌هاي قانونگذار قوانيني براي كنترل انتشار آلاينده‌ها وضع مي‌كنند. مدارس و دانشگاه‌ها اثرات آلودگي هوا را به نوجوانان آموزش مي‌دهند. خيلي از كشورها مقرراتي براي كنترل آلايندگي صنعت حمل و نقل و خودروها وضع كرده‌اند و سازمان‌هايي را براي نظارت و كنترل بر امور مربوطه تشكيل داده‌اند. اين سازمان‌ها نقش اساسي در پيشگيري و كاهش آلاينده‌هاي محيط زيست دارند.
علاوه بر اين راه‌هاي زياد ديگري براي پيشگيري از آلودگي هوا وجود دارد كه مقرراتي براي آن وضع نشده است، مثلاً از طريق مراقبت شخصي آحاد مردم در برخورد با محيط زيست. خيلي از محصولات مورد مصرف خانواد‌ها دستورالعمل‌هايي را به همراه دارد كه رعايت آن به حفظ سلامت محيط زيست كمك مي‌كند. تهويه مناسب نيز يكي از راه‌هاي كنترل آلودگي هوا در محيط‌هاي بسته است. خانه و محيط‌هاي كاري بايستي مجهز به سيستم‌هاي مناسب جريان هوا و مكنده‌ها باشد.
تنها از طريق تلاش‌هاي دانشمندان، سردمداران، قانون‌گذاران و تك‌تك انسان‌ها مي‌توانيم آلودگي هوا را در روي زمين كاهش بدهيم.
 همه ما بايد وظيفه‌اي را به عهده بگيريم تا يك محيط زيست سالم را براي خود و فرزندان‌مان تضمين نمائيم. شما نيز بيانديشيد چگونه مي‌توانيد آلودگي هوا را كاهش دهيد.