موارد احتیاط مصرف ماهی در مورد آلودگی شیمیایی
در کنار اثرات مفید دریافت ماهی امروزه نگرانی دریافت آلاینده‌های شیمیایی و فلزات سنگین (مانند دی‌اکسین، بی‌فنیل‌های پلی کلرینات شده (Polychlorinated Biphenyls=PCBs)، متیل مرکوری، سرب،کادمیوم و ...) از طریق ماهی وجود دارد. موضوع مطرح شده این است که آیا خطرات ناشی از دریافت آلاینده‌ها و پتانسیل سرطانزایی آنها تحت پوشش فواید ناشی از دریافت ماهی قرار می‌گیرد؟
همچنین مدارکی محتمل بر اثرات مخرب مواجهه با متیل مرکوری بر سیستم قلبی- عروقی و سایر عوارض مانند اثر تخریبی سیستم اندوکرین و اثرات ایمونولوژیکی و نقص رشد عصبی و سرطان وجود دارد. آلوده‌کننده‌های شیمیایی می‌توانند بر نتیجه بارداری اثر سوئی بر جا گذارند. اغلب فلزات سنگین دارای اثر سوئی بر جنین هستند.
جیوه، سرب، کادمیوم، نیکل و سلنیوم از جمله این آلاینده‌ها به شمار می‌روند. خطر احتمالی نقصان رشد سیستم عصبی در جنین‌هایی که مادرانشان در زمان بارداری ماهی آلوده به متیل مرکوری و دی‌اکسین مصرف نمودند وجود دارد. در سال 2001 وزارت کشاورزی ایالات متحده و سازمان غذا و دارو FDA اطلاعیه‌ای منتشر کرد مبنی بر اینکه زنان باردار و شیرده و زنانی که در سنین باروری هستند باید مصرف کوسه ماهی، ماهی خالمخالی، ماهی سنگفرشی و نیزه ماهی را به حداکثر یک‌بار در ماه محدود کنند.
معمولا غلظت متیل جیوه در اکثر ماهی‌ها در محدوده کمتر 0/5-0/01 میلی‌گرم در کیلوگرم (ppm) متغیر است. در گونه‌های محدودی مثل کوسه ماهی، ماهی تن بزرگ، ماهی سنگفرشی، نیزه ماهی، شاه ماهی و ماهی خالمخالی این میزان بیشتر از حد مجاز می‌باشد. در انواع دریایی که بیشتر در بازار عرضه می‌گردند، مانند کنسرو تن، میگو، ماهی آزاد، ماهی کاد، گربه ماهی، صدف خوراکی، ماهی پهن و خرچنگ سطح متیل جیوه کمتر از ppm 0/2 است، که تنها برای افرادی که در هفته بیش از 1 کیلوگرم (2/2 پوند) از این ماهی‌ها دریافت می‌کنند باید محدود شود.
PCBs ماده آلاینده دیگری است که بیشتر در ماهی‌های بزرگ‌تر و پرچرب مانند ماهی آزاد، قزلآلای رودخانه‌ای و ماهی کپور تغلیظ شده است. اگرچه PCBs می‌تواند از طریق پوست و ریه‌ها جذب شود، اما اساسا از طریق مصرف ماهی‌های پر چرب وارد بدن می‌شود و به راحتی از جفت و شیر مادر عبور کرده، بنابراین زنان باردار و شیرده و زنانی که در سنین باروری هستند باید از خوردن ماهی‌های آب‌های آلوده به PCBs پرهیز کنند. ماهی‌های پرورشی استثنا هستند و بدون محدودیت می‌توان آنها را مصرف کرد.
نتیجه‌گیری
مدارک موثقی وجود دارد که مصرف ماهی مرگ و میر ناشی از بیماری‌های قلبی را کاهش می‌دهد. خطر مرگ و میر بیماری‌های قلبی و عروقی با عدم مصرف ماهی افزایش می‌یابد. مصرف متوسط ماهی‌های چرب (یک یا دو سروینگ در هفته حدود 100 گرم) بهترین فایده را خواهد داشت. فواید بالقوه مصرف ماهی در دسترسی حداکثری دریافت اسیدهای چرب امگا-3 بلند زنجیر چند غیراشباع و حداقل مواجهه با متیل جیوه حاصل می‌گردد.
فراوانی، میزان مصرف و انتخاب نوع ماهی مصرفی در دستیابی به حداکثر فواید موثر خواهد بود. هنوز مدارک قانع‌کننده‌ای از بابت افزایش خطر بیماری‌های عروق قلبی از متیل مرکوری و افزایش خطر سرطان از دی اکسین‌ها وجود ندارد. در بین زنان در سنین باروری، خانم‌های باردار و شیرده در اکثر جمعیت‌ها (با توجه به فواید DHA در مقابل خطر دریافت متیل مرکوری) دریافت ماهی خطر رشد ناقص عصبی را در جنین کاهش داده است (در مقابل زنانی که ماهی دریافت نمی‌کردند).
علیرغم نگرانی از دریافت آلاینده‌ها از طریق مصرف ماهی، با نظارت بهداشتی مراجع ذیربط نگرانی از آلودگی شیمیایی ماهی‌ها کاهش می‌یابد. خوشبختانه اکثرا در کشور ما از ماهی قزلآلای رودخانه‌ای آب شیرین استفاده می‌شود که این ماهی به هرگونه آلودگی شیمیایی و میکروبی محیط حساس است و از بین می‌رود، بنابراین مصرف ماهی قزل‌آلا به معنی عاری بودن گوشت آن از آلودگی شیمیایی فلزات سنگین است.
برای خواندن بخش اول -مصرف ماهی مصونیت یا مسمومیت؟- اینجا کلیک کنید.
