به قلم : دکتر بابک دانش‌فرد ؛ پزشک متخصص طب ایرانی
تحریریه زندگی آنلاین : بازه‌های زمانی ۳۰ سال اول دوران رشد و نمو، ۳۰ تا ۴۰ سال دوران جوانی، ۴۰ تا ۶۰ سال دوره میانسالی و بعد از ۶۰ سالگی دوره کهنسالی در نظر گرفته می‌شود و از دوران میانسالی به بعد یعنی سن ۴۰ سال به بالا افت حرارت بدن اتفاق می‌افتد. یعنی حرارت پایه بدن کاهش پیدا می‌کند که در منابع طب‌ایرانی به آن حرارت غریزی گفته می‌شود. آمارها نشان می‌دهد که ۴۴ درصد جمعیت کشور میانسال است و به همین دلیل ضرورت دارد که آنها نسبت به تغییرات ساختاری بدن و رعایت اصول صحیح تغذیه آگاهی بیشتری داشته باشند.
درباره افت دمای بدن
اگر بخواهیم در این باره ساده و قابل درک صحبت کنیم، همان افت حرارت پایه بدن یا متابولیسم بدن است که منجر به کاهش توان و نیروی اعضا و دستگاه‌های مختلف بدن می‌شود. این دوره از میانسالی آغاز و تا ۶۰ سالگی بروز آن فاحش‌تر و علائمش بارزتر می‌شود و شرایطی را برای فرد ایجاد می‌کند که ضرورت دارد عزیزان سالمند با توجه به این مسئله یکسری نکات و تدابیر را بیشتر رعایت کنند. یکسری موارد توصیه‌های عمومی است که همه افراد باید به آنها توجه داشته باشند اما در مورد سالمندان اهمیت آن بیشتر است، به‌خصوص نکاتی در مورد بیماری‌های دستگاه گوارش و تدابیری که مختص این بازه سنی است.
بیشتربخوانید:
اهمییت تغذیه در دوران یائسگی
اولویت حفظ سلامت بدن
از دیدگاه طب‌ایرانی و حکمای بزرگ همچون ابن‌سینا علم حفظ‌الصحه یا دانش نگاهداشت تندرستی مقدم برهرکار دیگری است، حتی در حوزه درمان هم اول از همه به اصول پیشگیری و اصلاح سبک‌زندگی و مخصوصاً تغذیه می‌پردازیم و بعد از آن مراتب مختلف درمان طی می‌شود یعنی حفظ سلامتی هم هدف است و هم وسیله درمان. این اصول که به «سته ضروریه» معروف است شامل وضعیت هوا، خوردنی‌ها و آشامیدنی‌ها، خواب و بیداری، ورزش و تحرک بدن، وضعیت روحی و روانی و بحث ورود و خروج مواد یا احتباس و استفراغ می‌شود که هرکدام مباحث مختلفی دارد و اصول مشترکی است برای حفظ سلامتی همه افراد.
تحرک، مهم‌ترین بخش سبک‌زندگی
اولین و مهم‌ترین بخش سبک‌زندگی تحرک است، برای اینکه عملکرد همه اعضای بدن در حالت طبیعی خود باشد و سلامت اعضای بدن حفظ شود باید همه افراد به این اصل توجه داشته باشند. حتی سالمندان نیز از این قضیه مستثنی نیستند اما انتظار و توقعی که از این گروه سنی داریم همانند جوانان و حتی میانسالان نیست.
نکته مهم با توجه به شرایط این گروه سنی این است که ورزش آنها در فواصل زمانی مختلف روز انجام شود و یک حرکت بدنی معتدلی را داشته باشند. یکی از رایج‌ترین توصیه‌هایی که می‌توان به این گروه سنی کرد پیاده‌روی ملایم است بخصوص برای کسانی که محدودیت‌های حرکتی دارند این گروه می‌توانند در فواصل زمانی پنج الی ده دقیقه‌ای در طول روز ورزش کنند تا مشکلی برایشان ایجاد نشود و توصیه ما این است که افرادی که محدودیت حرکتی دارند به هر صورتی که برایشان مقدور است حتی در حالت نشسته یا دراز کشیده حرکات کششی را انجام دهند تا حرارت مختصری در بدنشان ایجاد شود این خیلی به سلامت بدنشان کمک می‌کند.
سالمندان اگر به دلیل مشکلاتی همچون ضعف قوای بدنی و دردهای مفصلی که به اقتضای سن به آن دچار می‌شوند تحرکشان کم شود، بیشتر از سایر گروه‌های سنی به بیماری‌های گوارشی همچون سوءهاضمه و یبوست مبتلا می‌شوند چرا که افت حرارتی که به صورت طبیعی و تدریجی با بالا رفتن سن اتفاق می‌افتد با کم شدن تحرک بدنی تشدید می‌شود به دلیل اینکه از نظر مزاجی سالمندان مزاج سرد و خشکی دارند که با یکسری رطوبت‌های اضافه در دستگاه گوارش و قسمت‌های مختلف بدن همراه است و علت اصلی این مسئله هم نقصان حرارت در دستگاه گوارش است.
بیشتربخوانید:
بامشکلات تغذیه ای مردان بیشتر آشنا شویم
ادویه‌ها چه بلایی سرتان می‌آورند؟
قبل از اینکه بدانیم چه چیزهایی می‌توانیم بخوریم و چه چیزهایی نباید بخوریم بحث چگونگی اهمیت دارد، یعنی رفتار ما در اصلاح تغذیه و رژیم غذایی چگونه است، یکسری نکات کلیدی و در عین حال پیش پا افتاده وجود دارد که در بسیاری مواقع رعایت نمی‌شود. در این خصوص به دو نکته مهم باید توجه کنیم، اول اینکه موقع غذا خوردن باید در کمال آرامش غذا را به خوبی و به دور از عجله و استرس و هیجانات روحی و روانی بجویم و حواسمان به غذا باشد نه اینکه در حین غذاخوردن مشغول کارهای دیگری باشیم زیرا در پروسه جذب غذا اثر منفی می‌گذارد. در سالمندان که مشکلات دندانی هم دارند تاثیرات منفی آن بیشتر است.
نکته دوم پرهیز از درهم‌خوری است، یکی از مشکلات رایج ما سفره‌های رنگین است، اینکه همراه غذا نوشیدنی و سالادهای مختلف و دسرهای رنگارنگ مصرف می‌شود و باعث ایجاد نقص در هضم غذا می‌شود که خود زمینه‌ساز بیماری‌های دیگر است و به دلیل افت حرارت بدن سالمندان مشکلات بیشتری برایشان ایجاد می‌کند. بنابراین به طور کلی در سالمندان از نیم ساعت قبل تا یک ساعت بعد از غذا حتی‌الامکان از خوردن نوشیدنی‌ها سالاد و دسر و ... پرهیز شود.
بیشتربخوانید:
نکته های ناب تغذیه ای
راه های فاصله گرفتن سالمندان از افسردگی
خود سالمندان هم در بسیاری موارد اذعان می‌کنند که ما با درهم‌خوری دچار مشکل می‌شویم، بنابراین این گروه باید بیشتر از بقیه باید رعایت کنند. علاوه بر این یک نکته هم هست که بیشتر مختص سالمندان است اینکه به دلیل ضعف دستگاه گوارش باید وعده‌های غذایی تقسیم شود و حجم غذا در هر وعده کاهش پیدا کند. در عین حال کیفیت غذا بالا باشد. ما به بعضی مقاطع سنی گاهی توصیه می‌کنیم که مدتی نهار را حذف کنند یا سبک مصرف کنند اما به دلیل ضعف قوای جسمی سالمندان نمی‌توانیم این توصیه را به آنها داشته باشیم اما وعده‌های غذایی که حجم سنگینی دارند مناسب آنها نیست.
به طور کلی خوردن فست‌فود برای همه افراد به خصوص سالمندان ممنوع است اما در عوض بسیاری از انواع آبگوشت‌ها برایشان مفید است البته با ادویه کم و همچنین بعضی از سوپ‌ها مثل سوپ برنج و جو که با گوشت جوجه و کبک و گوشت‌های سبک پخته باشد مفید است.
افراط در ادویه برای سالمندان مشکل‌آفرین است برخی از مواد غذایی همچون سیر و پیاز و زنجبیل در طب‌ایرانی به دارو نزدیک هستند و مصرفشان به خصوص به طور خام توصیه نمی‌شود و در سالمندان ایجاد مشکل می‌کند، توصیه می‌شود از اینگونه مواد غذایی به صورت معتدل در غذاها استفاده شود. در صورتی که مشکل نفخ دارند غیر از عمل به توصیه‌ها، استفاده از زیره سبز در غذا و بعد غذا توصیه می‌شود.
بیشتربخوانید:
تاثیر تغذیه بر اعصاب و روان
