زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

گفتگو: رضا حسینمرد ی

تحریریه زندگی آنلاین : دکتر مریم جوادی متولد سال 1346 شهر قزوین، متخصص تغذیه و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی قزوین اکنون مدیر گروه تغذیه و مسئول تغذیه بالینی و استاد دانشگاه علوم پزشکی قزوین است. وی مراحل مقدماتی تحصیلی را تا اخذ مدرک دیپلم متوسطه در مدارس شهر قزوین گذراند، سپس برای طی کردن دوره کارشناسی و کارشناسی ارشد رشته تغذیه وارد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی شد. ایشان برای ادامه تحصیل در مقطع دکترای تغذیه به کشور مالزی عزیمت کرد. وی در سال 1391 پایان‌نامه مقطع دکترای خود را زیر نظرآقای دکتر کلانتری به پایان رساند.

دکتر مریم جوادی چندین دوره به عنوان پژوهشگر و استاد نمونه دانشگاه/ استان انتخاب و معرفی شد. ایشان در زمینه‌های تغذیه و خواب، تغذیه و سرطان همچنین پژوهش در آموزش فعالیت‌های عمده‌ای داشته است و طی این سال‌ها چندین طرح پژوهشی به جشنواره شهید مطهری ارائه، مقالات علمی متعدد در سطوح داخلی و بین‌المللی منتشر کرده و تعدادی کتاب نیز در زمینه تغذیه تألیف نموده است. وی اکنون استاد دانشکده بهداشت، مسئول تغذیه بالینی معاونت درمان دانشگاه علوم پزشکی قزوین و نیز رئیس انجمن تغذیه استان قزوین است.

ایشان به عنوان یک استاد دانشگاه به این نکته اعتقاد دارد که در موفقیت یک انسان اول از همه لطف و عنایت خداوند نقش دارد. همراهی و حمایت خانواده زمینه را برای رشد و بالندگی انسان فراهم می‌آورد و خانواده سنگ بنای موفقیت فرد است، همچنین همکاران و تیم‌های تحقیقاتی. دکتر جوادی می‌گوید: من اگر به جایی رسیدم مدیون تک‌تک اعضای خانواده و قدردان همراهی و همفکری ایشان هستم.

 بیشتربخوانید:

سبک زندگی سالم و سلامتی و کاهش بار بیماری‌ها (قسمت اول )

امنیت غذایی و ایمنی غذا؛ از موضوعات مهم و مطرح

امنیت غذایی، بحث مهمی است که در کشور ما نیز مطرح می‌باشد و دسترسی همه افراد در همه مکان‌ها و زمان‌ها به غذای سالم و کافی است. مفهوم غذای سالم، ایمنی غذا و سالم بودن آن از مزرعه تا سفره خانواده است که باید از لحاظ کاشت داشت و برداشت و میزان کود‌های شیمیایی و سموم مورد توجه ویژه قرار گیرد. گاهی اوقات برای اینکه تولید محصولات به میزان قابل توجهی افزایش پیدا کند، علاوه بر سموم از کود شیمیایی استفاده می‌شود که ورود این سموم به بدن عوارض مختلفی برای فرد در کوتاه یا بلند مدت ایجاد می‌کند، مثلاً از گاز‌های مخصوص و یا مواد شیمیایی برای سریع‌تر رسیدن میوه استفاده می‌شود؛ استفاده از گاز اتیلن جهت زودتر رسیدن موز یکی از این اقدامات است و یا در مورد نارنگی و پرتقالی که به طور نارس چیده می‌شوند برای زرد و نارنجی شدن آن از یک ماده شیمیایی استفاده می‌شود. الان هم از پارافین و ترکیبات دیگر برای افزایش ماندگاری برخی میوه‌ها مانند پرتقال استفاده می‌شود که بحث ایمنی غذا را به خطر می‌اندازد.

اهمیت رعایت تعادل و تناسب در کنار امنیت غذایی و ایمنی غذا

میزان سرانه مصرف مواد غذایی طبق دستورالعمل‌ها با توجه به گروه‌های جمعیتی جامعه از نظر سن، جنس و آسیب‌پذیری و نیاز این افراد تعیین می‌شود که بایستی منطبق با کفایت و دسترسی به مواد غذایی در بعد امنیت غذایی باشد و با کمک مطالعات کوهورت با بررسی اینکه آیا گروه هدف میزان مصرف تعیین شده را داشته یا خیر و تعیین میزان مورد نیاز و مقایسه آن بر اساس میزان پیروی از دستور‌العمل‌ها می‌توان به احتمال بروز بیماری‌ها در آینده پی برد یا به سلامت مورد انتظار جامعه دست یافت. مقام معظم رهبری طی سالیان مختلف روی موضوع امنیت غذایی تاکید داشتند. امنیت غذایی از موارد مطروحه در برنامه پنجم توسعه است و سازمان بهداشت جهانی نیز تاکید ویژه‌ای بر امنیت غذایی دارد.

در امنیت غذایی هم نوع و میزان دریافت غذا و هم سلامت آن مهم است و صرفاً مصرف غذا مهم نیست. در امنیت غذایی بحث تعادل تغذیه‌ای و دوری از چاقی نیز مطرح است. چاقی مادر همه بیماری‌ها است. بسیاری از موضوعات به آموزش عمومی نیز مربوط می‌شود تا همه بدانند باید بشقاب غذایی آنان شامل چه مواد غذایی با چه حجم و مقدار باشد. سلامت مواد غذایی از مزرعه تا بشقاب که شعار سال قبل بود، همچنان اهمیت دارد و به آن توجه می‌شود.

 اگر نظارت لازم بر تولید و توزیع مواد غذایی یعنی از مرحله کاشت تا سفره رعایت نشود، امنیت و ایمنی غذایی تأمین نمی‌شود. بنابراین آموزش، مراقبت، ارزشیابی، ارزیابی و نظارت بایستی به طور مداوم و پیگیردر تمام موارد مرتبط انجام شود، چرا که در هر جامعه و کشوری زیر‌بنای پیشرفت‌های اجتماعی و فعالیت‌های اقتصادی، مسئله بهداشت و سلامتی است. امنیت و ایمنی غذایی جزئی از بهداشت جامعه است و برای داشتن یک جامعه سالم و توانا بایستی افراد در امنیت غذایی قرار گیرند.

بیشتربخوانید:

میکروسکوپی های مفید و درمانگر

اهمیت تقویت سیستم ایمنی با مواد غذایی

امنیت غذایی یعنی دسترسی و مصرف صحیح مواد غذایی. هر یک از گروه‌های غذایی در سلامت انسان نقش خاصی دارند. با استفاده از شیر و لبنیات می‌توان سیستم ایمنی و تنفسی را تقویت کرد. مصرف آجیل و به خصوص بادام از اهمیت بالایی در تغذیه برخوردار است. بادام یکی از اجزای آجیل می‌باشد که کمترین احتمال آلرژی‌زایی را دارد و به همین خاطر از دوران نوزادی اجازه خوردن حریره بادام به کودکان داده می‌شود. بادام برای کاهش مشکلات تنفسی قابل استفاده است. در موارد سرطان استفاده از بادام به عنوان یکی از منابع خوب و غنی غذایی توصیه می‌شود. استفاده از آب ولرم برای شستشوی دستگاه تنفس توصیه می‌شود. تقویت سیستم ایمنی با خوردن برخی مواد غذایی مانند انواع مرکبات، گریپ‌فروت و کیوی، گوجه‌فرنگی، توت‌فرنگی که حاوی ویتامین C هستند، توصیه می‌شود، ولی برخی از این مواد غذایی در بعضی افراد حساسیت‌زا می‌باشند و مصرف آنها توصیه نمی‌شود. پس باید از جایگزین‌های آن مانند لیمو‌شیرین استفاده کرد. استفاده از حبوبات، انواع غلات حاوی سبوس، نان‌های حجیم دارای سبوس را باید بیشتر توصیه کرد تا همه در برنامه غذایی خود قرار دهند که سیستم ایمنی قوی‌تری داشته باشند و عناصر لازم را نیز دریافت کرده باشند. فراورده‌های دریایی برای تقویت سیستم ایمنی جایگاه مهم و خوبی دارند، ولی متاسفانه در سبد غذایی خانواده‌ها کمرنگ هستند و یکی از علل اصلی آن عدم آگاهی از نقش این مواد غذایی با ارزش در سلامتی است و رفتارها و الگوهای تغذیه‌ای که از کودکی شکل می‌گیرند. ماهی جایگاه بسیار مناسبی در فرهنگ غذایی مدیترانه‌ای دارد و امیدواریم مردم کشورمان از این غذای دریایی به عنوان جایگزین گوشت بیشتر استفاده کنند.

بیشتربخوانید:

کفیر، بانک پروبیوتیک ها

استفاده صحیح و نابجا از مکمل‌ها

مکمل‌های غذایی متنوعی وجود دارند که هر یک جایگاه استفاده خاص خود را خواهند داشت. به عنوان مثال در دوران کودکی، بارداری و دوران نوجوانی بر اساس دستور‌العمل وزارت بهداشت، مصرف ویتامین D توصیه می‌شود. در مورد این ویتامین توصیه می‌شود همه افراد در جامعه باید از آن استفاده کنند، ولی سایر مکمل‌ها و ویتامین‌ها به طور جداگانه برای همگان توصیه نمی‌شوند. اگر یک الگوی غذایی مناسب با انتخاب صحیح از هرم غذایی داشته باشیم، دیگر نیازی به دریافت جداگانه مکمل‌های غذایی و ویتامینی نخواهیم داشت. به عنوان مثال وقتی یک عدد میوه مصرف می‌کنیم، در اصل مقداری فیبر، آب و املاح، ویتامین‌ها و مقداری کربوهیدرات وارد بدن کردیم که بخشی از نیاز روزمره بدن را تأمین می‌کند، اما اگر به صورت مکمل و خودسرانه مصرف شود، می‌تواند سلامتی را به خطر بیندازد. برخی از این ویتامین‌ها محلول در چربی هستند و در بدن تجمع پیدا می‌کنند که آسیب‌رسان خواهند بود، مانند ویتامین D و A. در خصوص ویتامین‌های محلول در آب نیز همین‌طور، به طور مثال، مصرف بیش از حد ویتامین C به کلیه‌ها آسیب خواهد رساند و مازاد آن از طریق ادرار دفع خواهد شد. پس بهتر است همه افراد خانواده برنامه غذایی صحیح بر اساس هرم غذایی داشته باشند و بدون نیاز به مکمل‌ها که بار هزینه‌ای در بر دارد، سلامت خود را حفظ نمایند. نکته مهم دیگر این است که از مواد غذایی در فصل مربوط به خود استفاده شود که قیمت مناسب‌تری دارد تا اینکه در فصل دیگری تهیه و مصرف کنیم. اینکه بتوانیم از بودجه خانواده خود و حقوق ماهانه بر اساس نیاز‌های بدن و منطبق با هرم غذایی زندگی کنیم و برنامه‌ریزی تغذیه‌ای داشته باشیم از طریق همکارانم در مراکز بهداشتی درمانی و یا رسانه‌ها مثل صدا و سیما توسط متخصصان تغذیه و همکاران اطلاع‌رسانی می‌شود. اگر روزانه ده عدد بادام یا دو عدد گردو مصرف شود، تقریباً بخش عمده‌ای از نیازهای بدن به املاحی مثل روی و ویتامین B6 برطرف خواهد شد. باید برای فرزندان خود نیز به جای چیپس و پفک از چند عدد آجیل تغذیه کرد. استفاده از نان سنگک و بربری نسبت به نان لواش به خصوص نان لواش غیر سنتی و ماشینی، ارزش غذایی بالاتری دارد. استفاده از انواع حبوبات که همراه با برنج پخته می‌شود، بسیار مغذی خواهد بود. غذاهایی مثل ماش پلو، عدس پلو، سیاه چشم پلو که در قزوین جزء غذاهای سنتی است، ارزش بیولوژیک بالایی دارند و منبع خوبی برای دریافت پروتئین می‌باشند.. وقتی غلات و حبوبات با هم پخته و خورده می‌شوند، در کنار هم پروتئین با اسید‌های آمینه و آهن برای بدن تأمین می‌شود. تخم‌مرغ، انواع لبنیات، ماست، دوغ، کشک و پنیر بسیار ارزش غذایی بالایی دارند و منبع خوب کلسیم و پروتئین هستند.

تاکید بر کاهش مصرف روغن

 علاوه بر اینکه بایستی مصرف انواع روغن‌ها را در غذای روزانه کاهش دهیم، روغن مصرفی نیز باید از انواع مناسب برای تغذیه یعنی روغن کنجد، روغن زیتون، روغن ذرت و کانولا در فرهنگ غذایی خانواده نهادینه شود، به طور کل باید غذای سرخ کردنی در زندگی کم‌تر مصرف شود. از روغن زیتون نباید برای مواد غذایی که نیاز به حرارت دارند، استفاده کرد.

 بیشتر بخوانید:

گیاهان تقویت کننده سیستم ایمنی

تقویت سیستم ایمنی با تغذیه مطلوب

نوشیدنی‌ها و اهمیت آنها در تأمین سلامت بدن

یک نکته بسیار مهم در سلامت انسان که در هرم غذایی جایگاه ویژه‌ای دارد، نوشیدن آب است. آب نوشیدنی سالم و مفیدی است که باید افراد بر حسب سن و نوع فعالیت بدنی در طول شبانه روز آن را مصرف کنند. به طور معمول نوشیدن شش لیوان آب توصیه می‌شود، ولی بهتر است آب ولرم به خصوص صبح‌ها به صورت ناشتا مصرف شود که باعث شستشوی دستگاه گوارش خواهد شد. باید از نوشیدن آب سرد در طول شبانه روز اجتناب کرد. در مورد دمنوش‌ها خیلی بحث است، ولی بهترین دمنوش رایج در کشور چای است که مصرف روزانه دو فنجان چای توصیه می‌شود. چای سبز و چای سیاه، چای سفید نیز حاوی آنتی‌اکسیدان هستند و نوشیدن آنها توصیه می‌شود. چای حاوی موادی از جمله تئوفیلین است که برای کاهش برخی مشکلات تنفسی مناسب خواهد بود. مصرف انواع نوشیدنی‌های گازدار و شیرین و شربت‌ها اصلاً توصیه نمی‌شود و بدن به این نوشیدنی‌ها اصلاً نیاز ندارد و ما باید عادات اشتباه که وارد زندگی شده است را اصلاح کنیم. از جمله نوشیدنی‌های خوب دوغ و آبدوغ است. لبنیات پروبیوتیک و انواع ماست و دوغ کفیر و نوشیدنی پروبیوتیک پس از ورود به بدن موجب بهبود عملکرد دستگاه گوارش خواهد شد. با بهبود وضعیت روده و با رشد میکروارگانیسم‌های مفید دستگاه گوارش می‌تواند به هضم وجذب بهتر مواد غذایی کمک کند. مواد غذایی پروبیوتیک در ترشح آنزیم لیپاز برای تجزیه بهتر چربی غذا کمک می‌کند. پروبیوتیک‌ها برای پیشگیری از سرطان و تقویت سیستم ایمنی نیز کمک کننده هستند و امروزه جایگاه ویژه‌ای دارند. اثرات مفید پروبیوتیک‌ها بر میکروبیوتای روده و سلامت انسان در مطالعات بیان شده است. در دنیا از غذا‌های حاوی باکتری‌های مفید موسوم به پروبیوتیک‌ها با عنوان غذاهای عملگرا یاد می‌شود و علاوه بر صنایع لبنی در صنایع دارویی و قنادی و تولید فراورده‌های گوشتی نیز استفاده می‌شود و کاربرد دارد. در صنایع شیرینی و بیسکویت و قنادی‌ها از پره بیوتیک‌ها به عنوان غذای پروبیوتیک‌ها استفاده می‌شود.

گیاهی موسوم به استویا از خانواده نعناییان که در مناطقی از کشور مانند سیستان و بلوچستان کشت می‌شود، به عنوان ماده‌ای شیرین که تقریباً چهارصد برابر شکر شیرینی دارد، در صنایع استفاده می‌شود. یک برگ استویا برای شیرین کردن یک قوری چای کافی است و از این گیاه در تولید پره‌بیوتیک‌ها به عنوان محیط مناسب (سوبسترا یا بستره) زمینه و شرایط خوبی جهت کشت استفاده می‌شود. هر عاملی که موجب رشد پروبیوتیک‌ها در بدن و دستگاه گوارش می‌شود، برای سلامت ما مفید است. همچنین فروکتوالیگوساکارید‌ها که در سبزی و میوه‌ها به وفور یافت می‌شوند، نیز مفید هستند.

امیدوارم تمامی مباحث ارائه شده در زمینه تغذیه برای هموطنان مفید و مؤثر واقع شود و به امید روزی که شاهد هیچ بیماری نباشیم.