دکتر مهرداد رضايي - متخصص جراحي عمومي
تحریریه زندگی آنلاین : کیست موئی در نقاط مختلف بدن که محل رویش مو باشد می‌تواند ظاهر شود شایع‌ترین محل کیست موئی در درجه اول در قسمت صورت در آقایان و در خانم‌ها زیر بغل و ناحیه خانه است و در مرحله بعد قسمت تحتانی ستون فقرات در ناحیه ساکروم و یا دنبالچه می‌باشد بیماران معمولاً با شکایت ترشح یا درد در این ناحیه مراجعه می‌کنند. علامت آن وجود یک یا چند عدد سینوس و یا سوراخ در این ناحیه می‌باشد اگر بیمار در مراحل اولیه مراجعه کند می‌توان بدون عمل جراحی و فقط با فیبر لیزر کیست را از بین برد ولی اگر بیمار در مراحل بعدی و با عوارض مراجعه کند باید بافت حاوی این کیست با نوع دیگری از لیزر یا بدون لیزر برداشته شود .چون عود این بیماری شایع است هنگام عمل باید بافت حاوی سینوس به‌طور کامل برداشته شود و بعد از عمل نیز بیمار باید از رویش مو در این ناحیه جلوگیری کند.
بیشتربخوانید:
کیست تخمدان معضلی جدید برای خانم‌ها
سینوس پایلونیدال:
از سن ۲۴-۱۵ سالگی رخ‌داده و بعد از سن ۴۰ سالگی غیر شایع است.این بیماری در مردان شایع‌تر است و گاهی بدون علامت بوده و فقط در معاینه سوراخ‌های ریز پوستی دیده می‌شود و گاهی ترشحات چرکی یا خونابه‌ای از این سوراخ‌ها خارج می‌شود.شیوع 27نفر در هر ۱۰۰۰۰۰ نفر است.
علت کیست مویی یا اتیولوژی بیماری:
دو علت برای آن بیان می‌کنند:
۱- علت اصلی فرورفتن موهای این ناحیه به داخل پوست است.به همین علت این بیماری در افراد پرمو و افرادی که شغل نشسته دارند بیشتر دیده می‌شود. 2- علت ارثی . عوامل مؤثر دیگر شامل:نشستن‌های طولانی،چاقی "تعریق شدید" سابقه خانوادگی "شکاف عمیق بین دو باتک "شغل افرادی که در محل کار به‌طور طولانی حالت نشسته دارند . فشار شدید و یا ضربه‌های تکرارشونده به این ناحیه.در جنگ جهانی دوم بیشتر از 80
هزار سرباز به علت مشکلات مربوط به کیست مویی در بیمارستان بستری شدند که بیشتر آن‌ها راننده‌های جیپ یا شبیه آن بودند زیرا در این راننده‌ها ناحیه استخوان دنبالچه تحریک‌شده یا تحت‌فشار شدید بود.به همین علت به این بیماری راننده‌های جیپ می‌گفتند
علائم کیست مویی:
گاهی اوقات هیچ علامتی در این بیماری دیده نمی‌شود ولی اکثراً درد،عفونت،قرمزی،تب و لرزو ترشح چرکی،گرمی پوست،ورم،اگر مجرای این سوراخ‌ها بسته شود ترشحات چرکی داخل حفره تجمع پیداکرده و باعث ایجاد آبسه می‌شود که با درد شدید همراه است.
تشخیص کیست مویی:
تشخیص کیست مویی با معاینه فیزیکی و دیدن سوراخ‌های ریزبین دو باتک داده می‌شود و به‌طورمعمول آزمایش خون و عکس‌برداری لازم نیست
بیشتربخوانید:
نشستن زیاد عامل ایجاد "کیست مو" نیست
تشخیص افتراقی کیست مویی:
تشخیص افتراقی شامل کیست در موئید و تراتوم این ناحیه است.تظاهرات کیست مویی می‌تواند شبیه تراتوم این منطقه باشد که به همین علت تشخیص درست خیلی مهم است زیرا اگر تشخیص تراتوم باشد موضع باید کاملاً خارج‌شده و با اکولوژیست مشاوره شود.
عوارض کیست مویی:
آبسه،عود کیست{۵۰-۴۰٪} عفونت منتشر،به‌طور نادر کانسر پوست اسکواموس سل کارسینوما
درمان کیست مویی:
اگر شخص با آبسه‌ی این ناحیه مراجعه کند باید تحت عمل جراحی اورژانس تخلیه آبسه قرار بگیرد و انتی بیوتیک تجویز شود .وقتی آبسه تخلیه شد مدتی طول می‌کشد تا التهاب پوستی رفع شود.وقتی عفونت و التهاب پوستی کاملاً بهبود پیدا کرد می‌توان عمل اصلی خارج کردن کیست را انجام داد. گاهی اوقات هم در همان شانس اول کیست را می‌توان خارج کرد و بیمار را از عذاب بیشتر نجات داد .
اگر در معاینه‌ی شخصی که با آبسه این ناحیه مراجعه می‌کند سینوس واضح پوستی دیده نشود ممکن است این آبسه به دلیل کیست مویی نباشد و با تخلیه اولیه بهبود یابد.وقتی تشخیص کیست مویی برای بیمار گذاشته می‌شود عمل جراحی اصلی باید هرچه سریع‌تر برای بیمار انجام شود.زیرا باگذشت زمان وسعت کیست مویی بیشتر شده و عوارض آن مانند فیستول به سطح پوست ممکن است بروز کند
روش‌های جراحی کیست مویی:
جراحی به روش باز:این عمل با بی‌حسی موضعی و یا نخاعی و یا بیهوشی عمومی انجام می‌شود.در این روش بافت حاوی کیست باید به‌طور کامل خارج شود.اگر کیست به‌طور کامل خارج نشود احتمال عود زیاد است و به همین خاطر می‌توان از تزریق مواد رنگی قبل از شروع عمل کمک گرفت.البته این کار زائد کارساز نیست و حین عمل ممکن است مواد زنگی منتشر و منجر به وسعت غیرضروری عمل شود .بعد از خارج کردن کیست ، زخم باز گذاشته‌شده و با گاز مرطوب پر می‌شود .یکتا دو روز بعد می‌توان گازها را خارج کرده وزخم را با سرم نمکی شستشو داد.
گاهی می‌توان از ژل یا پمادهای تسریع‌کننده رشد بافتی کمک گرفت.سپس زخم باید مجدداً با گاز مرطوب پر شود.زخم ممکن است در روزهای اول ترشح زیادی داشته باشد که غیرطبیعی نبوده و عفونی نیست.اگر داخل زخم با گاز پر نشود ترشحات در این محل جمع شده و بوی بد می‌گیرد.قبل از انجام پانسمان بیمار می‌تواند حمام‌کرده و داخل زخم را شستشو کند یا در لگن آب گرم ونمک یا کمی بتادین بنشیند.در این روش بعد از ۳-۲ ماه زخم‌ترمیم خواهد شد،امروزه از مواد دیگری برای شستشو و همچنین رشد زیادتر بافت استفاده می‌شود .
بیشتربخوانید:
از تومور کلیه چه می‌دانید (1)
جراحی به روش بسته:
در این روش بعد از خارج کردن کیست،زخم به روش‌های مختلف بسته می‌شود .بسته به نظر جراح می‌توان از درن برای خارج کردن ترشحات استفاده کرد.بخیه‌ها ۱۴-۱۰ روز بعد خارج می‌شود.بستن زخم به‌وسیله فلپ به‌طور اصلی در کیست‌های عود کرده یا دچار عارضه انجام می‌شود.این روش اسکار را کمتر کرده و باعث مسطح‌تر شدن فاصله‌ی بین دو باتک و کمتر شدن عود می‌شود.ولی اثرات پوستی بیشتر روی بدن بیمار گذاشته می‌شود و این روش در خانم‌ها پسندیده نیست .
مراقبت‌های بعد از عمل:
درروش جراحی با زخم باز پانسمان اولیه معمولاً بعد از24 تا 48 ساعت ترجیحاً توسط جراح اولیه انجام می‌شود.زخم با سرم نمکی و گاهی بتادین شستشو شده ومجددا پانسمان می‌شود.البته باید سعی کرد کمتر از بتادین استفاده نمود .همان‌طور که قبلاً گفته شد ممکن است زخم در روزهای اول ترشح زیادی داشته باشد که غیرطبیعی نیست.باید حداقل دو بار در روز پانسمان صورت گیرد و داخل زخم با سرم و مواد دیگری که باعث رشد بیشتر بافت‌های آن ناحیه شود استفاده کرد .
درروش جراحی به روش بسته:
:بیمار در روزهای اولیه پانسمان دارد.گاهی پزشک مربوطه برای بیمار درن (درن یک لوله لاستیکی و یا پارچه‌ای است )برای تخلیه ترشحات می‌گذارد که پس از کاهش ترشحات می‌توان آن را خارج کرد.بسیاری با گذاشتن درن موافق نیستند زیرا همان‌گونه که درن ترشحات درونی را خارج می‌کند می‌تواند آلودگی بیرونی را هم به داخل هدایت کند (به علت نزدیکی این ناحیه به مقعد ) به همین علت باید مراقب بود که زخم آلوده نشود و شاید بهتر است از درن استفاده نشود .معمولاً بخیه‌ها بعد از 10 تا 14 روز خارج می‌شود.
نکته مهم در هردو روش این است که شخص باید بعد از عمل از تجمع ورشد مو در این ناحیه جلوگیری کند و بهتر است مرتب ناحیه تراشیده شود . گاهی اوقات جراح موهای لبه زخم را می‌سوزاند تا از رشد موها به داخل جلوگیری کند البته محل ورود مو به زخم مشخص نیست و شاید تراشیدن بهترین ناحیه بهترین کار برای جلوگیری از ورود مو به داخل بدن باشد .
بیشتربخوانید:
انواع کیست كليه را بشناسيد
عوارض بعد از عمل جراحی:
عفونت زخم"ترمیم ضعیف زخم"عود پیش‌آگهی کیست مویی
در صورت درمان نادرست و ناقص حدود 50 درصد بیماران ممکن است عود را تجربه کنند اما پیش‌آگهی طولانی‌مدت عالی است.در موارد نادر ممکن است کانسر رشد کند و پیش‌آگهی را تغییر دهد.مرگ‌ومیر از کیست مویی بی‌نهایت نادر است.
کاربرد لیزر در کیست مویی:
۱- استفاده از لیزر برای از بین بردن موهای زائد:لیزرهای مختلفی با طول موجهی گوناگون برای از بین بردن موهای زائد استفاده می‌شوند.موهای مشکی و ضعیم به این لیزرها خیلی خوب جواب می‌دهند برعکس موهای بور و کرکی و کم‌رنگ به لیزر خوب جواب نمی‌دهند .بیمار باید بعد از عمل نظافت این ناحیه را رعایت کرده و از رشد موهای زائد در این ناحیه جلوگیری کند.نواحی یکتا دو سانتیمتر اطراف محل عمل شده و قسمت تحتانی تا ناحیه مقعد باید به‌طور مرتب ازنظر رشد موهای زائد بررسی‌شده و تمیز شود.
۲- استفاده از دیود در درمان کیست مویی {در مراحل اولیه بیماری می‌توان با فیبر دیود وارد کیست شده دوجداره‌ی کیست را از بین برد،در این صورت نیاز به جراحی نیست}البته در این مرحله علائم در حداقل ظاهرشده و یا بیماری بدون علائم است .
بعدازاینکه فیبر لیزر خارج شد سینوس مویی به‌صورت یک وج برداشته‌شده و یک زخم بیضوی کوچک ایجاد می‌شود.این زخم چند روزی ترشح داشته تا اینکه جدار و محتویات کیست به‌طور کامل دفع شده و سپس زخم‌ترمیم می‌شود.این‌جانب با این روش کاملاً مخالفم وآن را خلاف اصول صحیح درمانی میدانم .ول در بعضی کلینیک‌ها متأسفانه انجام می‌شود و بیمار پس از مدتی مجدداً با علائم عود بیماری مراجعه می‌کند ولی این بار به علت چسبندگی بافتی به‌راحتی مرتبه اول بافت کیستیک جدا نمی‌شود .
۳- استفاده از لیزر دی‌اکسید کربن برای برداشتن کامل ضایعه در مراحل پیشرفته کیست مویی:با این لیزر می‌توان بافت حاوی کیست را به‌طور کامل برداشت.این روش در عمل کیست مویی وسیع؛کیست مویی با سینوس‌های متعدد و کیست مویی عارضه دار استفاده می‌شود.محاسن استفاده از این لیزر در عمل کیست مویی شامل:
- به علت بسته شدن عروق کوچک توسط لیزر خونریزی حین عمل کیست مویی به حداقل می‌رسد
- لیزر عصب‌های قطع‌شده‌ی حین برش جراحی را ترمیم می‌کند و به همین علت درد بعد از عمل کیست مویی کاهش میابد.
و از همه مهم‌تر اینکه لیزر دی‌اکسید کربن هنگامی‌که به بستر زخم تابانده می‌شود باعث از بین رفتن ریشه‌های باقیمانده احتمالی حین عمل کیست مویی می‌شود.
۴- استفاده از لیزر درمانی بعد از عمل برای سرعت بخشیدن به ترمیم زخم.
بیشتربخوانید:
کیست هیداتید کبد و راهکارهای پیشگیری و درمان
اقدامات خانگی پس از جراحی کیست مویی :
مسکن‌ها
با مصرف مسکن‌های تجویزشده از طرف پزشک متخصص می‌توان بعضی از ناراحتی و دردهای ناشی از عمل جراحی را کاهش داد.
استراحت کردن
به مدت دو هفته بعد از عمل جراحی باید به میزان کافی استراحت داشت و از انجام کارهای سنگین در محل کار به‌شدت پرهیز کرد.
شکل صحیح نشستن
بیمار باید از نشستن بر روی زخم خودداری کند. به همین دلیل می‌توان از بالش‌های تیوپی مخصوص برای نشستن استفاده کرد تا قسمت جراحی‌شده در فضای خالی بالش جای بگیرد و به آن ناحیه فشاری وارد نشود.
عوض کردن پانسمان
روزانه باید پانسمان‌ها در یک مرکز درمانی و توسط پرستار، با شرایط استریل تعویض گردد.
استفاده از توالت فرنگی
استفاده از توالت ایرانی باعث شده تا فشار و کشش میان دو عضله سرینی باسن، افزایش یابد و به همین دلیل بهتر است که از توالت فرنگی استفاده شود و به‌این‌ترتیب فشار کمتری به پشت وارد خواهد شد.
حمام
درصورتی‌که جراحی به روش باز انجام‌شده باشد، بیمار می‌تواند حداقل یک‌بار در روز همراه با پانسمان، دوش بگیرد و بعدازآن که پانسمان خیس شد، آن را تعویض نماید. اما در جراحی به روش بسته، تا چند روز اول بعد از عمل کیست مویی، محل جراحی‌شده باید کاملاً خشک بماند و از حمام کردن اجتناب شود.
شست و شوی زخم
پس‌ازآن که بهبودی نسبی حاصل شد، می‌توان بدون استفاده از صابون و همراه با آب خالی و یک پارچه نرم، محل زخم را شست. درصورتی‌که پانسمان خیس شود، باید خیلی سریع آن را تعویض و خشک کرد.
خشک‌کردن زخم
پس از هر مرتبه که زخم شسته می‌شود باید با یکپارچه تمیز و نرم، زخم را بدون مالش و خیلی آرام خشک کرد.
استفاده از لباس‌های گشاد
بهتر است از لباس‌های پنبه‌ای و گشاد و بدون نایلون و الیاف مصنوعی استفاده کرد.
رژیم غذایی حاوی فیبر
برای جلوگیری از ابتلا به یبوست و فشار وارد نکردن هنگام اجابت مزاج که به زخم جراحی آسیب می‌زند، باید از غذاهای ملین و پر فیبر استفاده کرد.
اجتناب از فعالیت‌های بدنی و ورزش
به‌منظور بهبود یافتن زخم و جلوگیری از وارد شدن فشار به آن، باید از ورزش و فعالیت‌های بدنی به مدت دو الی چهار هفته بعد از جراحی و بهبودی نسبی زخم، اجتناب کرد.
