به قلم : دکتر منصوره منصوری - متخصص جراحی کلیه و مجاری ادراری
تحریریه زندگی آنلاین : شبادراری در بالغین به معنای دفع غیرارادی ادرار در هنگام خواب شب در سنین بزرگ‌سالی است. برعکس کودکان که شبادراری در آنان روند خودبه‌خود محدود شونده‌ای را با افزایش سن دارد، در بالغین شبادراری اغلب نشان‌دهنده یک بیماری جدی بوده و نیاز به بررسی‌های تکمیلی دارد. در این مقاله در مورد انواع ، علل و درمان شبادراری در بالغین توضیحات کاملی داده خواهد شد.
انواع شبادراری در بالغین
شبادراری در بالغین ممکن است به فرم‌های اولیه یا ثانویه باشد در نوع اولیه شبادراری از کودکی وجود داشته است که یا بهبود نیافته و یا بهبودی کوتاه‌تر از شش ماه بوده و تا زمان بلوغ تداوم داشته است . ازنظر شیوع حدود 2 تا 3 درصد از دختران و پسران بالغ دارای این نوع شبادراری هستند .
نوع دوم شبادراری فرم ثانویه است ، این نوع در بزرگ‌سالی شروع می‌شود. یا ممکن است فرد در کودکی سابقه شبادراری داشته که بهبودیافته ولی مجدداً دربزرگسالی دچار شبادراری شده است.
بیشتربخوانید:
شب ادراری در کودکان
علل شبادراری در بالغین:
وراثت:طبق بررسی‌های انجام‌شده در شبادراری بالغین ارث نقش قابل‌توجهی دارد . اگر یکی از والدین مبتلابه شبادراری بوده کودکان آن‌ها به‌احتمال 40 درصد و اگر هر دو والد سابقه شبادراری داشته‌اند شانس ایجاد شبادراری در فرزندان آن‌ها 77 درصد است. لازم به ذکر است که این احتمالات به دوره بزرگ‌سالی هم منتقل می‌شوند .
عدم تنظیم هورمون آنتی دیورتیک یا ضد ادراری : در حالت طبیعی در بدن انسان هورمون آنتی دیورتیک یا ضد ادراری نقش مهمی در تنظیم تولید ادرار در طی شبانه‌روز دارد. در طی شب ترشح هورمون افزایش می‌یابد که نتیجه آن کاهش تولید ادرار در طی شب است. درنتیجه این مکانیسم و با کاهش تولید ادرار در طی خواب شبانه فرد به‌راحتی خوابیده و نیاز به ادرار کردن در طی شب ندارد.تحقیقات نشان داده است که یکی از دلایل شبادراری در بالغین ترشح نامناسب و کمبود این هورمون در طی خواب شبانه است.
بیش‌فعالی مثانه : در بیش‌فعالی مثانه درواقع ظرفیت مثانه کاهش‌یافته و انقباضات ناهماهنگ عضله مثانه بیش از افراد نرمال است. در افراد نرمال با پر شدن تدریجی مثانه با ادرار وقتی حجم مثانه به حدود 400 میلی‌لیتر می‌رسد حس ادرار به شخص دست میدهد . این پیام به مغز مخابره شده و با شروع انقباض در عضله مثانه و هم‌زمان باز شدن اسفنکتر خارجی ادرار دفع می‌شود. در مواردی که مثانه دچار بیش‌فعالی است ، با پر شدن مثانه در حدود حجم‌های 100 تا 200 میلی‌لیتر به علت بروز انقباضات غیرارادی در عضله مثانه و افزایش فشار مثانه ، حس ادرار کردن به فرد دست داده که منجر به احساس فوریت و تکرر ادرار و بی‌اختیاری فوریتی ادراری می‌شود. حدود 70 تا 80 درصد بالغین مبتلابه شبادراری ، دارای مثانه بیش‌فعال هستند. مصرف کافئین و الکل باعث تشدید تحریک مثانه شده و احتمال شبادراری را افزایش میدهد.
بیشتربخوانید:
شبادراری در کودکان، علل و درمان
درمان مشکلات متداول ادراری ؛ شب ادراری
داروها: بعضی از داروها بخصوص داروهای خواب‌آور همراه با افزایش ریسک شبادراری هستند مانند تیوریدازین ، کلوزاپین ، ریسپیریدون.
علاوه بر داروها ، اضطراب و استرس شدید نیز می‌توانند منجر به شبادراری شوند.
سایر علل شبادراری در بالغین شامل: افتادگی مثانه در خانم‌ها ، عفونت ادراری ، سنگ سیستم ادراری ، مثانه نوروژنیک (ام اس ، دیابت)، بزرگی خوش‌خیم پروستات ، سرطان پروستات ، سرطان مثانه ، تنگی مجرای ادرار
روش‌های تشخیصی:
پزشک ابتدا از بیمار سؤالاتی راجع به علائم بیمار و شیوه ادرار کردن می‌پرسد.این سؤالات شامل تعداد دفعات ادرار کردن در روز، دفعات خیس کردن در روز، دفعات خیس کردن در شب در طی هفته ، مقدار مصرف مایعات در طی شبانه‌روز نوع آن‌ها، سوزش ادرار، سابقه عفونت ادراری ، حجم ادرار دفع شده در هر بار ادرار کردن ، علائم انسدادی ادرار. سپس بیمار باید توسط متخصص ارولوژی معاینه شود( معاینه پروستات در آقایان ، بررسی پرولاپس مثانه در خانم‌ها ، بررسی اختلالات حسی و حرکتی ) بررسی‌های تکمیلی شامل آزمایش ادرار جهت بررسی عفونت ادراری ، بررسی وزن حجمی و رقت ادراری ، سونوگرافی و اندازه‌گیری باقیمانده ادراری ، سنگ کلیه و تومور کلیه و مثانه.بررسی اصلی در بالغینی که دچار شبادراری شده‌اند ارزیابی یورودینامیک است .
درمان شبادراری در بالغین:
موفقیت در درمان شبادراری بالغین بستگی به تشخیص صحیح عامل زمینه‌ساز این اختلال دارد. ازاین‌رو بررسی‌های تشخیصی تکمیلی باید توسط متخصص این رشته انجام شود . هرگونه بیماری زمینه‌ای که باعث بروز شبادراری شده است تشخیص داده‌شده و درمان متناسب با آن انجام شود.
رفتاردرمانی: رفتاردرمانی درواقع شامل تمام اقداماتی است که در مورد شیوه مصرف مایعات و ادرار کردن است .شامل محدودیت در مصرف مایعات از ساعت 8 شب به بعد و محدودیت در مصرف نوشیدنی‌های کافئینی و الکلی .علاوه بر کنترل مصرف مایعات، فرد می‌تواند با گذاشتن ساعت در ساعات منظمی در طی شب‌بیدار شده تا مثانه را خالی کند.
بیشتربخوانید:
شب ادراری در کودکان
آلارم شبادراری: این دستگاه معمولاً به لباس‌زیر فرد یا تشک وی وصل می‌شود و با مرطوب شدن در هنگام دفع ادرار شروع به تولید صدا یا ویبره می‌کند .در این حالت فرد را از خواب بیدار می‌کند تا برای بقیه ادرار به دستشویی برود. فرد مبتلا پس از چند هفته استفاده از آلارم نسبت به افزایش حجم مثانه حساس شده و قبل از خیس کردن و به صدا درآمدن آلارم ، خودش بیدار می‌شود و به دستشویی می‌رود. البته استفاده از این شیوه و موفقیت آن نیاز به تداوم استفاده و همکاری بیمار دارد.
دارودرمانی: این داروها عمدتاً دودسته‌اند ، دسته اول داروهای آنتی کولینرژیک که جهت کاهش انقباضات مثانه و کاهش فشار مثانه کاربرد دارد و دسته دوم هورمون آنتی دیورتیک صناعی که با مصرف آن تولید ادرار شبانه کاهش می‌یابد.
جراحی: این شیوه فقط زمانی استفاده می‌شود که سایر روش‌های غیرتهاجمی اثربخش نبوده‌اند و شبادراری همراه با بیش‌فعالی شدید مثانه است. تزریق بوتاکس به داخل مثانه که از طریق سوزن مخصوص و در حین سیستوسکپی انجام می‌شود یک روش جهت کاهش دادن فشار مثانه است . در این شیوه به علت اثر سم بوتولینیوم در عضله مثانه فلج حرکتی ایجاد می‌شود و باعث کاهش بی‌اختیاری ادراری و شبادراری می‌شود البته این روش نیاز به تکرار هر شش ماه یک‌بار دارد . یک شیوه نوین دیگر روش ساکرال نورومدولیشن است.در این شیوه ریشه‌های عصبی ساکرال یا خاجی با واردکردن تحریکات الکتریکی به آن‌ها ، تحریک‌شده که منجر به تنظیم مجدد مسیرهای عصبی و کاهش انقباضات مثانه و کاهش فشار مثانه می‌شود. این شیوه در مراکز فوق تخصصی انجام می‌شود و هزینه بسیار بالایی دارد . شیوه جراحی با افزایش حجم مثانه توسط اضافه کردن یک قسمت از روده به آن (آگمنتاسیون سیستوپلاستی) فقط در مواردی کاربرد دارد که فشار مثانه بسیار بالا بوده در حدی که منجر به آسیب به کلیه‌ها می‌شود و با سایر روش‌های درمانی قابل‌کنترل نمی‌باشد.
