به قلم : سولماز دانشور نیک
تحریریه زندگی آنلاین : اختلال شبادراری یکی از شایع‌ترین اختلالات روانی - حرکتی در کودکان است که می‌تواند به چالشی بزرگ برای خانواده تبدیل شود.
در واقع، شبادراری به دفع مکرر حداقل ۲ بار در هفته ادرار در رختخواب یا لباس برای ۳ ماه متوالی در کودکانی با حداقل سن ۵ سال اطلاق می‌شود و به دو گروه اولیه و ثانویه قابل تقسیم می‌باشد. در شبادراری اولیه که بیشتر جنبه ارثی دارد، کودک حتی پس از پایان دوره نوزادی بدون وقفه با این مشکل دست و پنجه نرم می‌کند و می‌تواند با عدم رشد سیستم عصبی او در ارتباط باشد. در نوع ثانویه اما، کودکان اغلب ۸ تا ۱۱ ساله پس از یک وقفه زمانی حداقل 6 ماهه بدون شبادراری و معمولا بر اثر پیش آمدن حادثه یا عاملی به این اختلال دچار می‌شوند. در این حالت، حتما باید علت اصلی درمان شود. گاهی عدم کنترل ادرار می‌تواند هشداری برای یک مشکل جدی جسمانی مانند ابتلا به تومورها، ضایعات مغزی و نخاعی و یا صرع و تشنج، نقص‌های فیزیولوژیک، سندرم‌های خودایمنی و بیماری‌های آلرژیک، دیابت، نارسایی کلیه یا مثانه از جمله، تأخیر در بلوغ مثانه، کم بودن ظرفیت مثانه (کمبود هورمون آنتی‌دیورتیک) یا غیرطبیعی بودن آن و عفونت‌های ادراری؛ مشکلات محیطی، روانشناختی و عاطفی مانند تاریک بودن سرویس بهداشتی و یا دور بودن آن از محل خواب کودک، تغییر محیط یا سرد بودن آن، تحقیر و تنبیه بیش از حد کودک، طلاق، فوت یا مسافرت یکی از والدین یا نزدیکان (ترس، اضطراب و احساس عدم امنیت)؛ مشکلات مادرزادی (اختلال منطقه‌ای در کروموزوم 13)؛ وراثتی (درگیری یک یا هر دوی والدین با شبادراری در کودکی)؛ خواب سنگین که فرد را نسبت به مثانه پر آگاه نمی‌کند و یا ترکیبی از چند عامل باشد که در ابتدا به شکل شبادراری بروز می‌یابند. دامنه سنی ابتلا به این اختلال متغیر است. بالاترین میزان شیوع آن در کودکان 8 ساله، 10 درصد در کودکان 5 ساله و 1 درصد در افراد 14 ساله گزارش شده
است.
به‌طور معمول، دلیلی برای نگرانی در مورد شبادراری کودکان زیر ۶ سال وجود ندارد. اگر کودکی برای ۶ ماه جایش را خیس نکند، اما مجددا دچار شبادراری شود باید در این مورد با پزشک مشورت کنید. شبادراری در بین پسرها بیشتر شایع است زیرا آنها دیرتر از دخترها آموزش توالت رفتن را فرا می‌گیرند. این اختلال معمولا با عوارضی همچون خجالت، کمرویی، گوشه‌گیری و احساس افسردگی، محدود شدن فعالیت‌های کودک، آسیب به عزت‌نفس وی و آسیب به روابط درون خانواده همراه است.
بیشتربخوانید:
شبادراری در کودکان، علل و درمان
روش‌های درمانی شبادراری
برخی راهکارهای مؤثر برای مقابله و درمان این اختلال با توجه به شرایط و امکانات موجود عبارتند از:
تغذیه کودک با تمام مواد مغذی مورد نیاز روزانه و اطمینان از عدم کمبود ویتامین‌ها، املاح، کمخونی و غیره.
آموزش آداب توالت‌رَوی، و همچنین، یادآوری و رعایت برخی اصول پیش از خواب مانند تخلیه مثانه، مصرف نکردن فراوان نوشیدنی‌ها و به ویژه، شیر و نوشیدنی‌های کافئین‌دار دو ساعت پیش از خواب و مواد شور یا تحریک‌کننده مثل ادویه جات، فلفل، سرکه، نوشیدنی‌های گازدار و افزودنی‌های خوراکی به مقدار زیاد در طول روز همراه با تشویق و ترغیب کودکان به انجام آنها.
انجام ورزش‌های تقویتی مثانه با تمرکز بر این عضلات، مانند دراز و نشست، بشین و پاشو به این‌صورت که کودک می‌ایستد، دست‌هایش را جلو می‌برد و می‌نشیند و بلند می‌شود (تکرار 4 بار در روز به تعداد 10 عدد) و شنا (حداقل 4 بار در روز به تعداد 10 عدد).
کودک باید در طول روز و در مدت زمان تعیین شده، چندین بار مثانه خود را منقبض کند؛ به این‌صورت که، عضلات پایین شکم را منقبض، نفس را برای 5 ثانیه حبس و این کار را چند بار در طول روز به تعداد 10 تا 20 مرتبه پشت سر هم انجام دهد.
بیشتربخوانید:
درمان مشکلات متداول ادراری ؛ شب ادراری
تشویق کودک به مصرف فراوان مایعات به ویژه آب و آبمیوه در طول روز و تلاش برای احتباس عمدی ادرار در مثانه تا جای ممکن بعنوان تمرینی روزانه جهت افزایش تدریجی حجم مثانه.
فشار نقاطی خاص و متعدد در کنار و طرفین ستون فقرات (فشاردرمانی) و ماساژ زیر شکم کودک با روغن زیتون فرابکر برای 20 تا 30 دقیقه (ماساژدرمانی) تحت نظر متخصصین.
استفاده از تشک هشداردهنده (زنگدار) قابل تهیه از داروخانه برای بیدار کردن کودک هنگام تخلیه ادرار و روکش‌های ضدآب برای تشک جهت کاهش آزار کودک.
مراجعه به مشاور روان درمان برای استفاده از تکنیک‌های تغییر رفتار و شرطی‌سازی برای کاهش شبادراری کودک.
مراجعه به پزشک متخصص و استفاده از داروهای ضداضطرابی (دارودرمانی) در شرایط خاص گزینه دیگری است که باید به‌عنوان آخرین راه درمان شبادراری در کودکان مد نظر قرار گیرد، مگر اینکه به‌دلایلی همچون سابقه بیماری‌های خانوادگی آن را یک مورد پزشکی تلقی و یا به آن شک کنید. توجه داشته باشید که آموزش مهارت کنترل ادرار از درمان دارویی مهم‌تر است، زیرا معمولا با قطع دارو، شبادراری دوباره عود می‌کند.
بیشتربخوانید:
پیشگیری از شب ادراری کودکان با تغذیه
نتیجه
کودک آموزش‌ندیده برای خشک ماندن در شب به احتمال زیاد دچار شبادراری خواهد شد و ربطی به تنبلی او ندارد. کودکی که شب‌ها جایش را خیس می‌کند به دلیل کوچک بودن مثانه قادر به نگهداشتن ادرار نمی‌باشد و هیچ کنترلی بر آنچه انجام می‌دهد، ندارد و تا این زمان، خشک خوابیدن را تجربه نکرده است. از طرفی، هنوز به آگاهی لازم جهت بیدار شدن در زمان داشتن ادرار نرسیده است. به یاد داشته باشید تنبیه کودک بخاطر کاری که بر آن کنترل ندارد تنها اعتماد بنفس او را خدشه دار خواهد کرد و حتی ممکن است به افزایش اضطراب و تشدید شبادراری نیز منجر شود. در ضمن، برای اصلاح این مشکل به ویژه در نوع ثانویه آن، باید پیش از هرگونه دارودرمانی به رفتاردرمانی اقدام کرد و این امر مستلزم همکاری والدین و کودک است. پس، این وظیفه ماست که با صبر و مهربانی، آموزش‌های قدم بقدم برای ادرار کردن را به کودکمان بیاموزیم و اجازه دهیم با بزرگتر شدن او این مسئله نیز به مرور رفع شود. همچنین، سعی کنیم مشکل کودک را به رویش نیاوریم، با آن عادی برخورد کنیم و به او اطمینان دهیم که مشکلش قابل درمان است.
بیشتربخوانید:
راه درمان شب ادراری کودک
