دکتر سعید صباغی پور-متخصص علوم اعصاب شناختی
تحریریه زندگی آنلاین : TDCS (Transcranial Direct-Current Stimulation) در اصل یک روش مدرن، قابل‌حمل و غیرتهاجمی است که جریان خفیفی را از طریق پوست سر منتقل می‌کند. یک جریان ثابت حدوداً یک یا دوهزارم آمپر در این روش القا می‌شود. این ابزار یک جریان مثبت (آند) و منفی (کاتد) در منطقه‌ای از سر را پوشش می‌دهد و منجر به افزایش یا کاهش فعالیت مغزی در نواحی القای جریان می‌شود.
موقعیت الکترودهای مثبت و منفی مشخص می‌کنند کدام قسمت از مغز فعال و کدام قسمت مهار شود. جریان القایی هیچ تأثیر مستقیمی بر سلول‌های مغزی ندارد و بلکه آستانه تحریک یا مهار شدن آنها را تغییر می‌دهد و از همین رو یکی از مؤثرترین و امن‌ترین روش‌های درمانی امروز محسوب می‌شود. این ابزار در ابتدا برای بیمارانی با آسیب مغزی مانند سکته‌های مغزی طراحی شده بود، لیکن مطالعات روی بزرگسالان سالم هم نشان داده است که این روش می‌تواند در بهبود عملکردهای شناختی نیز مؤثر واقع شود. مطالعات TDCS نشان داده‌اند، این روش ظرفیت بهبود پردازش‌های زبانی و ریاضی، محدوده توجه، حل مسئله، حافظه و هماهنگی ماهیچه‌ای را نیز دارا است. TDCS همچنین پتانسیل‌های قابل‌توجهی برای درمان افسردگی، اضطراب و همچنین دردهای مزمن ازجمله میگرن دارد.
بیشتربخوانید:
راهکارهای طب سنتی برای اختلالات حافظه
مغز انسان
برای آنکه بفهمید TDCS چطور کار می‌کند باید کمی درباره مغز بدانید. مغز پیچیده‌ترین ارگان بدن انسان محسوب می‌شود که میلیاردها شبکه سلول عصبی با عنوان نورون دارد. این سلول‌های خاص هر آنچه در بدن و محیط رخ می‌دهد را کنترل و به آن واکنش نشان می‌دهند. نورون‌های مغز از طریق فعالیت‌های الکتریکی و شیمیایی با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند. درصورتی‌که توازان این ارتباطات برهم بخورد فرد دچار اختلالات روان شناختی و عصبی می‌شود. ازاین‌رو با تغییر در شیوه فعالیت الکتریکی می‌توان در مدت‌زمانی که توسط درمانگر تعیین می‌شود فرد را به حالت هنجار نزدیک کرد.
اثرات TDCS چه مدت دوام دارند؟
اثرات فوری TDCS معمولاً بین 5 تا 90 دقیقه بعد از اولین جلسه درمان ظاهر می‌شوند. فی‌المثل فردی که افسرده است تنها با یک جلسه درمان و تا ساعتی بعد از آن احساس خوبی گزارش می‌کند. برخی مطالعات نشان داده‌اند که تحریک مکرر، برای نمونه هرروز در طول یک هفته، می‌تواند این اثرات را ماندگارتر و طولانی‌تر کند. ضمن اینکه مطالعات در زمینه افسردگی و TDCS نشان می‌دهند اثرات مثبت TDCS اثراتی به مدت بیش از یک سال برجا می‌گذارند و به‌ویژه در زمینه بیماری‌هایی مثل افسردگی و میگرن، اضطراب و همچنین کارکردهای شناختی مثل بهبود حافظه مؤثر واقع می‌شوند.
جلسات درمان چطور هستند؟ عوارض جانبی کدامند؟
مطالعات بر روی عوارض جانبی TDCS گسترده هستند و تقریباً همگی حکایت از این دارند که این روش اثرات جانبی ندارد و صرفاً بستگی به موقعیت قرارگیری الکترودها دارند. در چند جلسه اول، مراجع صرفاً ممکن است خارش و سوزش موقت در پوست سرش را تجربه کند. هیچ‌یک از شواهد علمی و بالینی از عوارض جانبی مهم و غیر قابل بازگشت گزارشی ارائه نکرده‌اند. جلسات درمان از 15 تا 30 جلسه متغیر هستند و برای نتیجه گرفتن سریع‌تر بهتر است یک روز درمیان (یا بهتر هرروزه) باشند.
چه کسانی نباید از TDCS استفاده کنند؟
کسانیکه باطری قلب و یا دستگاه تنظیم کننده ضربان قلب دارند و کسانی که پوست سر آنها زخم است و یا خراشیدگی دارد.
بیشتربخوانید:
اختلالات مغزی، پیامد زایمان زودهنگام
استفاده از TDCS برای کدام اختلالات مؤثر واقع می‌شود؟
افسردگی Depression
اضطراب Anxiety
وسواس OCD
چاقی ناشی از پرخوری سایکوژنیک
ترک الکل و مواد مخدر
اختلال در صحبت کردن (آفازی) در بیماران دچار سکته مغزی
بیش‌فعالی و اختلال تمرکز کودکان: معمولاً این روش به‌صورت ترکیبی با نوروفیدبک برای درمان بیش‌فعالی استفاده می‌شود.
اوتیسم
برای هر اختلال خاص پروتکل‌های درمانی ویژه وجود دارد که بر اساس مطالعات بدست آمده است ولی بسیاری از درمانگران طرح درمان ویژه‌ای برای بیمار خود طرح‌ریزی می‌کنند.
نکات مهم در درمان با DCS
تشخیص صحیح اختلال توسط روان‌پزشک
تعیین دقیق محل تحریک در روی پوست سر
تعیین دقیق شدت جریان توسط درمانگر
بکاری گیری صحیح دستگاه توسط اپراتور
مدت‌زمان هر جلسه؟ ۲۰ دقیقه مؤثر
برحسب نوع اختلال توسط پزشک درمانگر تعیین می‌شود ولی تعداد مناسب و مؤثر معمولاً بین ۲۰ تا ۳۰ جلسه می‌باشد که بر اساس نوع اختلال و شرایط هر بیمار ممکن است به‌صورت یک روز درمیان یا هر روز انجام شود.
