زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

به قلم : علی‌اصغر احمدزاده

تحریریه زندگی آنلاین : ورزش زنان در ایران همواره با چالش‌های زیادی مواجه بوده است. درواقع مشکلات ورزشکاران زن در کشور، نسبت به مشکلات ورزشکاران مرد در کشور، دوچندان است و همواره در خصوص این موضوع، مباحث چالش‌برانگیز زیادی می‌شود که مع‌الأسف، در نهایت راه به‌جایی نمی‌برد و به تکرار چند موضوع کلیشه‌ای بسنده می‌شود. شاید بتوان گفت که متولیان ورزش بانوان در کشور، تمایلی برای ارتقای سطح ورزش زنان ندارند و حتی می‌توان با قطعیت گفت که در برخی از رشته‌های ورزشی، ورزش زنان متولی ندارد. مثلاً 28 فروردین 1400 خبری انتشار یافت که فدراسیون جهانی فوتبال جدیدترین رنکینگ تیم‌های ملی فوتبال زنان را منتشر کرد که بر اساس آن تیم ملی ایران در جایگاه ۷۰ جهان قرار گرفت. ایران ۲۸ آذر ۱۳۹۹ به دلیل نزدیک به دو سال دوری از مسابقات از رنکینگ خارج شده بود اما اکنون به رنکینگ بازگشته است؛ البته فوتبال ملی زنان ایران در این مدت فعالیتی نداشته و بیش از دو سال است که تعطیل شده اما همراه با برخی تیم‌ها به رنکینگ بازگشته است. تیم ایران در آسیا هم در جایگاه چهاردهم قرار گرفته است؛ در این رده‌بندی آمریکا، آلمان، هلند، فرانسه، سوئد، انگلیس، برزیل، کانادا، استرالیا و کره شمالی تیم‌های اول تا دهم جدول هستند.

 بیشتربخوانید:

نگاهی به موانع حضور فعال زنان در ورزش

دو سال تعطیلی!

آخرین باری که بانوان ملی‌پوش ایران در یک مسابقه رسمی فوتبال حاضر شدند، مربوط می‌شود به بیستم فروردین 1398؛ یعنی دو سال پیش ایران ملی‌پوشان ایران با شکست چهار بر یک برابر چین تایپه از صعود به مرحله نهایی مسابقات انتخابی المپیک بازماند و حذف شدند و انگار بعد از این حذف، تمامی کادر و بازیکنان هم از صحنه فوتبال خداحافظی کردند.

قرارداد کادر فنی که تا آخرین دیدار مرحله دوم انتخابی المپیک بود به پایان رسید، بازیکنان در اختیار باشگاه‌های خود قرار گرفتند و در قالب لیگ به رقابت با یکدیگر پرداختند اما هیچ تصویر درستی از وضعیت و آینده تیم ملی نداشتند تا اینکه خروج دوباره از رنکینگ فیفا در ۲۸ آذر ۹۹ نشان داد که بی‌توجهی به زنان بیش‌ازحد تصور است‌.

 هیچ‌کدام از این اتفاقات باعث نشد مسئولان فدراسیون فوتبال فکری به حال تیم ملی فوتبال زنان کنند. لیلا صوفی‌زاده که ماه‌های پایانی مدیریت خود در فوتبال و فوتسال زنان را سپری می‌کرد، ترجیح داد بدون انجام اقدامی آشکار میز ریاست را به شهره موسوی نایب‌رئیس جدید واگذار کند و بدون آنکه پاسخگوی تصمیمات خود باشد و مسئولیت آن‌ها را بپذیرد با خیالی آسوده دوران چهار ساله ناموفق و شکست‌خورده خود را به پایان برساند.

نیاز به برنامه ریزی

خانم شهره موسوی، حالا نایب‌رئیس زنان فدراسیون فوتبال شده است و طی گفت‌وگویی که با خبرگزاری ایرانا داشته است می‌گوید: «اصلاً و ابداً مدیری نیستم که همه تقصیرات و مشکلات را گردن مدیران قبلی بیندازم. به همه عزیزانی که در گذشته در فدراسیون و برای فوتبال و فوتسال زنان زحمت کشیدند احترام قائلم اما به نظر می‌رسد در این زمینه تا حدودی بی‌توجهی و بی‌برنامگی صورت گرفته است. به‌شخصه قبل از عهده‌دار شدن سمت فعلی، کلی تحقیق و بررسی کردم و متوجه شدم مشکل اصلی ما در فوتبال و فوتسال زنان بی‌برنامگی است. می‌خواهیم همه کارها دقیقه ۹۰ انجام شود و متأسفانه شاید کرونا هم بهانه‌هایی دست ما داده است.

گرچه تازه به فدراسیون آمدم اما در جریان این مشکلات و متأسفانه عدم اعزام تیم فوتسال زنان به جام جهانی قرار داشتم. طبیعی است برگزار نشدن اردو یا اعزام تیم به تورنمنت‌های مختلف باعث نزول آن تیم خواهد شد.» این اظهارنظرها اگرچه به‌ظاهر امیدوارکننده است و به نظر می‌رسد خان موسوی در صدد ارتقای وضعیت فوتبال زنان است اما طبیعی است که نمی‌توان از وجود مشکلات عدیده درخصوص ورزش زنان و خصوصاً ورزش‌های تیمی مثل فوتبال چشم‌پوشی کرد. هرچند همه می‌دانیم که بخشی از این مشکلات هم دلایل مدیریتی ندارد.

 بیشتربخوانید:

حمایت تمام قد دولت از سازمان‌های مردم نهاد

گره اصلی کجاست؟

نگاهی به فرازوفرودهای فوتبال زنان در ایران نشان می‌دهد که در فوتبال زنان کشور، استعدادهای خوبی وجود دارد اما فوتبال زنان دچار یک نگاه منفی شده است و این عامل مانع از رشد استعدادهای فوتبالی می‌شود. اگرچه در این میان برخی موضوع ممنوعیت‌های پوشش را برجسته می‌کنند اما با تدابیر اندیشیده شده در این خصوص، بخش زیادی از مشکلات بانوان ورزشکار رفع شده است و باید دنبال عوامل دیگری گشت تا ارزیابی دقیقی از دلایل افت کیفی و حتی کمی فوتبال زنان ایران داشت. پیشینه فوتبال زنان در ایران به دهه چهل خورشیدی برمی‌گردد. اما تنها در سال ۱۳۴۹ زنان ایران اجازه تمرین و بازی فوتبال در محل‌های اختصاصی را یافتند. نخستین تیم فوتبال زنان ایران توسط باشگاه فوتبال تاج (همان تیم فوتبال استقلال کنونی) تأسیس شد و بدین منظور باشگاه تاج برای زنان کلاس‌های تمرینی گذاشت. به دنبال آن باشگاه‌های پرسپولیس و دیهیم نیز تیم زنان خود را تشکیل دادند و با بالا رفتن تعداد تیم‌ها و استقبال دختران از این رشته ورزشی پرطرفدار، فدراسیون فوتبال ایران نیز تشکیل اولین تیم ملی زنان ایران را در دستور کارش قرار داد و چند نفر از زنان مستعد فوتبالیست را برای آموزش در زمینه مربیگری فوتبال به کلاس‌های آموزشی فیفا فرستاد.

تاریخچه فوتبال زنان در ایران

روز هفدهم اردیبهشت 1351 تیم منتخبی از زنان فوتبالیست ایتالیایی در یک دیدار دوستانه مقابل نماینده ایران، تیم فوتبال زنان تاج قرار گرفت. در این مسابقه که اولین بازی بین‌المللی فوتبال زنان ایران بود، تیم تاج با نتیجه ۲ بر صفر مغلوب حریف خود شد.

 در این بازی ژنیک شهبازیان دروازه‌بان تیم تاج بهترین بازیکن زمین معرفی شد که بارها مانع باز شدن دروازه تیم تاج شده بود. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال 1357، فوتبال زنان دستخوش تغییراتی شد. بازیکنان زن ملزم شدند تا حجاب کامل اسلامی را رعایت کنند و تماشاچیان مرد از حضور در ورزشگاه زنان منع شدند. در سال ۲۰۰۵ و در بازی‌های قهرمانی غرب آسیا، تیم ملی فوتبال زنان ایران برای اولین بار بعد از انقلاب در مسابقات شرکت کرده و به مقام دوم رسید.  این دوره از بازی‌ها در سپتامبر و اکتبر سال ۲۰۰۵ در شهر امان کشور اردن برگزار شد. در سال ۲۰۰۶ این تیم در یک بازی دوستانه به مصاف تیم ب‌اس‌فاو الدرسیم اسبور شهر برلین کشور آلمان رفت.

این بازی در ورزشگاه آرارات تهران برگزار شد که با نتیجه ۲–۲ به پایان رسید. تیم فوتبال زنان ایران در سال ۲۰۰۷ نیز در بازی‌های قهرمانی غرب آسیا دوم شد.

رایزنی برای حجاب اسلامی

موضوع داشتن حجاب اسلامی در مقاطعی از سوی فیفا چالش‌هایی را برای زنان فوتبالیست مسلمان ایجاد کرد و در این راستا بود که در سال ۲۰۱۱ تیم فوتبال زنان ایران به خاطر استفاده از حجاب اسلامی در پوشش از سوی فیفا اجازه حضور در بازی‌ها را از دست داد. لباس استفاده شده توسط تیم ملی فوتبال ایران متشکل از یک مقنعه و هدبند، پیراهن آستین بلند، شلوار و جوراب بود که بر اساس استانداردهای فیفا برای ورزشکاران رد شد.

یکی از مشکلات ورزشکاران زن فوتبالیست این بود که در زمان بازی حق نداشتند آستین پیراهن خود را بالا بکشند یا در صورت به عقب کشیده شدن مقنعه و هدبند در اثر ضربه سر به توپ یا فعالیت ورزشی با تذکر نماینده بازی مواجه می‌شدند و در صورت عدم اصلاح به‌علت رفتار غیر ورزشی مستوجب اخطار شناخته می‌شدند.

عده‌ای از کارشناسان فوتبال معتقدند این مقررات حواس بازیکنان را پرت می‌کند و آنان ناچارند تمام زمان مسابقه تمام تمرکز خود را به‌جای بازی به حجاب و پوشش خود بدهند و در نتیجه عملکرد خوبی نداشته باشند. این مشکل البته پس از رایزنی‌های فدراسیون فوتبال با فیفا در نهایت حل شد و اکنون زنان فوتبالیست ایران، امکان حضور در تورنمنت‌های بین‌المللی را دارند.

پیشگامی دانشگاه الزهرا

در سال ۱۹۹۳ با برگزاری مسابقات فوتسال که نوعی فوتبال داخل سالن بود توسط دانشگاه الزهرا، تغییرات اساسی برای فوتبال زنان در ایران ایجاد شد. مدیران ورزشی این دانشگاه در ابتدا فوتسال را نیز نمی‌پذیرفتند، اما به دلیل اشتیاق دانشجویان به فوتبال، این دانشگاه قانون را تغییر داد و اولین مسابقه غیررسمی زنان پس از انقلاب برگزار شد. در این مسابقه ۱۰ تیم شرکت کردند که بیشتر آن‌ها متعلق به دانشگاه الزهرا و بقیه از دانشگاه‌های ملی دیگر بودند. فعالیت فوتبال زنان همچنان رو به رشد بود تا اینکه سرانجام، در سال ۱۹۹۷ سازمان تربیت‌بدنی کمیته فوتسال زنان را تشکیل داد و از آن زمان به‌طور رسمی باشگاه‌های ورزشی فوتسال زنان در ایران شروع به کار کردند.

 از سال ۲۰۰۱ اولین مسابقه ملی دانشجویان دختر به‌طور رسمی تحت نظارت وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در دانشگاه الزهرا برگزار شد. این مسابقات توسط ۱۲ تیم از دانشگاه‌های مختلف انجام شد. در سال ۲۰۰۴ تلاش‌های جدیدی برای تهیه تسهیلات برای زنان صورت نگرفت. گاه تیم‌های زن در زمین‌های کم کیفیت ورزشگاه‌ها در گروه‌های کوچک تمرین می‌کنند. متأسفانه تا امروز، زنان فوتبالیست ایرانی قادر به تمرین در زمین‌های با کیفیت بالا نیستند و در حال حاضر فقط امکانات داخل سالن برای زنان فوتبالیست قابل دسترسی است.

فوتبال برای همه؟!

تیم فوتبال زنان ایران هر از چند گاهی در تورنمنت‌های منطقه‌ای و بین‌المللی حضور داشته است و البته گاهی هم خوب درخشیده است. تیم ملی فوتبال زنان ایران در المپیک جوانان سنگاپور ۱۳۸۹ مشارکت کرد. این بازی‌ها با مسابقه ایران مقابل ترکیه افتتاح شد. سپ بلاتر در استادیوم تماشاچی این بازی بود. وی پس از بازی از مشاهده دختران فوتبالیست ایرانی ابراز خوشحالی کرد و گفت: «به‌عنوان رئیس فدراسیون بین‌المللی معتقدم که درهای فوتبال باید روی همه فرهنگ‌های جهان باز باشد. این هدف فوتبال است که همه دختران در همه‌جای دنیا فوتبال بازی کنند.» او هم‌چنین انتقاداتی نسبت به کلاه بازیکنان ایرانی و تفاوت آن با عکس‌هایی که فدراسیون فوتبال ایران قبلاً منتشر کرده بود، داشت. در سال ۲۰۱۵ برای اولین بار در تاریخ فوتبال زنان در ایران، تیم ملی راهی مسابقات قاره‌ای شد. تیم‌های زیر ۲۰ سال و زیر ۱۷ سال نیز برای گروه‌های سنی مربوطه خود راهی مسابقات قهرمانی آسیا در چین شدند. به نظر می‌رسد در همه این فرازوفرودهای مربوط به ورزش فوتبال برای زنان، بازهم امیدواری‌های بسیار زیادی وجود دارد که در صورت برنامه‌ریزی‌های صحیح، سرمایه‌گذاری‌های هدفمند و ایجاد بهبودی در وضعیت و کیفیت امکانات مربوط به این رشته ورزشی پرطرفدار می‌توان موفقیت‌هایی کسب کرد.

انباشت مشکلات در فوتبال زنان

با نگاهی به اوضاع فوتبال زنان در کشور می‌توانیم بخشی دیگر از مشکلات این رشته ورزشی در ایران را نیز ردیابی کنیم. علاوه بر مشکلات ذکرشده می‌توان کمبود بودجه و نبود اسپانسر را یکی دیگر از مشکلات جدی فوتبال بانوان قلمداد کرد. این حقیقت وجود دارد که بودجه فوتبال بانوان به‌هیچ‌عنوان برای پیشرفت کافی نیست.

درحالی‌که برای فوتبال مردان، رقم‌های میلیاردی هزینه می‌شود اما برای فوتبالیست‌های زن، عملاً بودجه اختصاص‌یافته، کفاف هزینه‌های جاری تیم‌ها را هم نمی‌کند. بخش زیادی از بودجه فوتبال در کشور صرف فوتبال مردان می‌شود درحالی‌که حتی سه‌درصد این بودجه به فوتبال زنان اختصاص نمی‌یابد. طبیعی است در این زمینه برنامه‌ریزی بلندمدت لازم است و قطعاً با برنامه‌ریزی بهتر و خصوصی‌سازی باشگاه‌ها می‌توان به آنها فشار آورد که قسمتی از درآمد باشگاه‌ها را به فوتبال بانوان اختصاص دهند و علاوه بر آن چند درصد از درآمد مصوب شده از سوی سازمان‌ها برای ورزش به حوزه بانوان تعلق بگیرد.

از سوی دیگر به‌دلیل مسائل مختلف، امکان برگزاری دیدارهای تدارکاتی برای فوتبالیست‌های زن کشور کمتر پیش می‌آید، ضمن اینکه اردوهای آماده‌سازی در خارج از کشور هزینه‌بر است. اگر برنامه بلندمدت برای اردوهای آمادگی وجود داشته باشد می‌توان بازیکنان را سر فرصت تمرین داد، انتخاب کرد و نتیجه گرفت.