به قلم : دکتر عطیه میرزابابایی ؛ متخصص تغذیه از دانشگاه علوم پزشکی تهران
ati_babaee@yahoo.com
تحریریه زندگی آنلاین : غذای انگشتی، غذایی است که کودک بتواند آن را با دست گرفته و به دهان ببرد، با لثه خود آن را بمکد و بجود. در سنی که دندان‌های فرزندتان در شرف در آمدن باشد و لثه او درد و سوزش دارد و از جویدن و گاز گرفتن لذت می‌برد. کودک مقداری از این غذا را می‌خورد، ولی قسمت بیشتر غذا را روی دست‌ها، صورت و موهایش و گاهی فرش و مبل اتاق می‌مالد. غذا خوردن با دست یا انگشت علاوه بر لذتی که در اثر خوردن مواد غذایی به کودک می‌دهد، یک گام به سوی استقلال و هماهنگی و رشد مهارت‌های حرکتی کودک است و این عمل پیش درآمدی مناسب برای تربیت کودک محسوب می‌شود تا در 1 سالگی بتواند با قاشق غذای خود را بخورد. خوردن غذای انگشتی برای کودک باعث می‌شود مهارت‌های زیادی بیاموزد که از جمله آنها می‌توان به هماهنگی حرکتی و انجام حرکت‌های ظریف اشاره کرد.
بیشتربخوانید:
علائم آلرژی به شیر خشک در نوزادان
شروع غذای کمکی و اعتصاب غذا!
با شروع غذای کمکی، والدین با مجبور کردن کودک به خوردن غذا و دادن غذا توسط والدین، کودک بسیار خوش غذا و خوش اشتها را تبدیل به کودک با اعتصاب غذا می‌کنند. کودکی که در ابتدای شروع غذای کمکی بسیار خوش اشتها بود، تبدیل به کودکی می‌شود که حتی دهان خود را موقع غذا دادن می‌بندد و از باز کردن دهان خود امتناع می‌کند. با شروع غذای کمکی سعی کنید کودک را در غذا خوردن مشارکت بدهید. میل به غذا، در لحظه دادن غذا بسیار مهم است. اجبار کودک در باز کردن دهان به هر ترفند مانند گوشی همراه، تلویزیون و کارتون در نهایت باعث بی‌اشتهایی و لجبازی کودک خواهد شد، چرا که ترفندها به تدریج تکراری شده و آن ترفندها دیگر کارساز نخواهد بود.
له کردن غذای کودک
غذای کودک در ابتدا باید کمی له شده، به تکه‌های کوچک‌تر تبدیل شود. له کردن کامل غذا با گوشت‌کوب برقی یا مخلوطکن، باعث می‌شود کودک حرکات جویدن را یاد نگرفته و با بلعیدن کوچک‌ترین غذای جامد دچار استفراغ شود، بنابراین از همان ابتدای شروع غذای کمکی، غذای کودک را با ته قاشق یا گوشت‌کوب دستی له کنید تا کودک حرکات جویدن و بلعیدن غذای جامد را یاد بگیرد. آموزش بلع مواد جامد در شش تا هفت ماهگی باید انجام شود و اگر کودکی مشکل بلع مواد جامد داشت، حتما باید با جلسات گفتار درمانی، بلعیدن درست را یاد بگیرد، اما در این بین، با رسیدن به سن نه ماهگی و احساس استقلال کودک می‌توان غذاهای انگشتی را برای کودک شروع کرد.
بیشتربخوانید:
شیرمادر یکتا و بی رقیب
ذخیره کردن شیر
بایدها و نبایدهای مصرف همزمان شیرخشک و شیرمادر
از چه زمانی می‌توان به کودک غذای انگشتی داد؟
آماده کردن غذاهای انگشتی برای کودکان از ۸ ماهگی آغاز می‌شود. در واقع هر گاه کودک شما کار‌هایی چون برداشتن قاشق یا حتی گرفتن بشقاب غذا کند، می‌توانید بفهمید که او برای خوردن غذاهای انگشتی آماده بوده و می‌تواند بدون کمک شما غذای خود را بخورد. برای اولین بار کودک شما ممکن است تنها به غذای انگشتی خود چنگ زند و از خوردن آن هراس داشته باشد، اما بعد از مدتی او یاد می‌گیرد که از انگشت‌های اشاره و شست خود برای بلند کردن غذا استفاده کرده و مهارت‌های غذا خوردن خود را تقویت می‌کند. در ابتدا ممکن است کودک غذا را با مشت و کل انگشتان بگیرد، اما به تدریج یاد خواهد گرفت که چگونه غذا را به صورت گاز انبری با انگشتان گرفته و به داخل دهان ببرد.
کثیف کردن لباس و دور دهان کودک در این بین طبیعی است. بهتر است از ظروف نشکن برای غذای کودک استفاده کرد. بهتر است از صندلی مخصوص غذای کودک استفاده کرد تا کودک به آن صندلی شرطی شود. برای دادن غذا کودک را حتما بنشانید و هیچ‌گاه خوابیده به کودک غذا ندهید.
به طور کلی باید گفت که غذای انگشتی برای بچه‌ها اهمیت بسیار زیادی داشته و حتما والدین باید سعی کنند آن را در برنامه غذایی کودک خود جای دهند؛
چگونه باید به کودک غذای انگشتی داد؟
فرزندتان را بر روی صندلی پایه بلند مخصوص کودکان بنشانید. این عمل خطر خفگی را کاهش می‌دهد و به کودک یاد می‌دهد که صندلی بلند برای غذا خوردن است. 4 یا 5 تکه از غذای انگشتی را در سینی یا بشقاب نشکن قرار دهید. به کودک زمان کافی دهید که با غذا بازی کند، این تجربه یادگیری مهم برای کودک محسوب می‌شود.
بیشتربخوانید:
اثر مثبت ویتامین D بر کودکان
ویتامین های گروه B در بارداری و شیردهی
نکات مهم برای انتخاب غذاهای انگشتی
انتخاب مواد غذایی بر حسب سن شیرخوار یا کودک: مسلما غذاهای مناسب نه ماهگی با غذاهای یک و نیم سالگی متفاوت می‌باشد.
به کودک خود غذاهای انگشتی بدهید و آزادش بگذارید تا خودش این تجربه را بکند.
انتخاب غذاهای متنوع: اگر غذا تکراری باشد، کودک از غذا امتناع خواهد کرد.
انتخاب مواد غذایی سالم و تازه: نه گرم کردن غذایی که در فریزر مانده.
استفاده از مواد غذایی با ارزش غذایی بالا: سعی کنید کودک را به هله‌هوله خوردن عادت ندهید. مطمئن باشید بهترین غذا، غذایی است که شما در منزل برای کودک تهیه میکنید.
عدم استفاده از مواد غذایی آلرژی‌زا: در صورتی که کودک شما به ماده غذایی آلرژی دارد، از آن ماده در غذای کودک استفاده نکنید. مواد غذایی را یکی‌یکی به غذای کودک اضافه کنید تا در صورت آلرژی به آن مطلع شوید. از غذاهای آلرژن می‌توان به انواع آجیل، ماهی، شیر، سویا و گندم اشاره کرد. اگر پودر آجیل به غذا اضافه میکنید، تک‌تک استفاده کنید تا در صورت آلرژی سریع‌تر متوجه شوید.
عدم استفاده از غذاهای خیلی کوچک برای پیشگیری از خفگی: مانند انگور، نخود فرنگی، لوبیا و نخود، گیلاس و آلبالو، البته له کردن آنها با ته قاشق می‌تواند خطر را کمتر کند.
بیشتربخوانید:
7 خوراکی که به رشد قد در کودکان کمک می‌کند
معرفی چند نوع غذای انگشتی
تکه‌های کوچک میوه‌های نرم و رسیده: مانند تکه موز، سیب، گلابی، سیب یا گلابی پخته، آلو بخارا پخته، زرد آلو بدون هسته، هویج پخته، گل کلم پخته شده با روغن زیتون، خیار، تکه هندوانه بدون هسته و طالبی.
سبزی‌های پخته: مانند هویج و سیب‌زمینی.
ماکارونی پخته شده رشته‌ای و پیچی، پنیر.
تکه‌های کوچک گوشت پخته شده ریز ریز شده یا چرخ کرده بدون چربی، کوفته قلقلی کاملا پخته شده یا با پشت قاشق له شده، گوشت مرغ یا بوقلمون پخته شده.
تخم‌مرغ آب‌پز، تخم بلدرچین، تکه‌های کتلت یا کوکو سیب‌زمینی و کوکو سبزی
مخلوط سیب‌زمینی و تخم‌مرغ آب‌پز و روغن که به صورت استوانه‌ای کوچک در آمده است.
بیشتربخوانید:
صبر؛ چاشنی غذا خوردن کودک
کودک را بدون مراقبت رها نکنید
سرانجام، هرگز کودک را در حین غذا خوردن بدون مراقبت رها نکنید و مراقب علائم خفگی در او باشید. ممکن است وسوسه شوید. فرایند معرفی غذاهای انگشتی به کودکان را به تاخیر بیندازید، اما کمک به کودک برای پیشرفت در این مهارت مزایای متعددی دارد، از جمله «رشد استقلال، مهارت‌های حرکتی خوب، مهارت‌های تغذیه‌ای و همچنین ایجاد الگوهای دهانی برای جویدن و بلع غذاهایی با بافت‌های مختلف». فارغ از اینکه غذاهای انگشتی را در چه سنی به کودک خود معرفی میکنید، تلاش کنید تا دنباله‌‌روی او و بازخوردهایش به غذاهای مختلف باشید. اجازه دهید کودک با غذا سرگرم شود.
