دکتر پریسا مهراشتیاق؛ دندانپزشک کودک و نوجوان
اولین اثرات از تکامل دندانی در هفته شش جنینی دیده می‌شود.
آهکی شدن دندان‌های شیری از هفته ۱۳ الی ۱۴ جنینی شروع می‌شود.
در هنگام تولد ۷۵ درصد تاج آسیاهای شیری اول فک بالا آهکی شده‌اند در صورتی که فقط بیست و پنج درصد دومین آسیاهای شیری آهکی شده‌اند.
میزان آهکی شدن در فک پایین بیشتر است و به طور کلی رویش دندان‌های شیری در فک پایین زودتر از بالا است.
ترتیب کلی رویش دندان‌های شیری به شرح زیر است:
ثنایاهای میانی پایین: ۶ الی ۱۰ ماهگی
ثنایاهای میانی بالا: ۸ الی ۱۲ ماهگی
ثنایاهای کناری فک بالا: ۹ الی ۱۳ ماهگی
ثنایاهای کناری پایین: ۱۰ الی ۱۶ ماهگی
پس از دندان‌های قدامی اولین دندان‌های آسیای شیری فک بالا در ۱۶ ماهگی و سپس دندان‌های نیش شیری در ۱۹ ماهگی و در نهایت آسیای دوم شیری در سن ۲ سالگی رویش می‌یابند.
در فک پایین ترتیب رویش پس از دندان‌های قدامی معمولا اول دندان نیش شیری، سپس اولین آسیای شیری و بعد دومین آسیای شیری است.
در سن ۲ سالگی معمولا کودک ۲۰ دندان شیری دارد.
علائمی از رویش دندان‌های شیری
* زیاد شدن و سرازیر شدن آب دهان
* کودک تمام اشیا را به طرف دهانش می‌برد و احساس خارش در لثه دارد.
* تب مختصر و خفیف
* لثه‌های قرمز و متورم
* بد خلقی و گریه
* امتناع از خوردن غذا و گاز زدن هر چیز
* اختلال در خواب
باید بدانیم این مرحله کاملا فیزیولوژیک و طبیعی و جزو مراحل تکامل کودک می‌باشد و جای نگرانی نیست.
کارهایی که به تسکین علایم کمک می‌کنند
هر چیز سفت و سردی که تمیز و بدون خطر باشد (یعنی خطر جدا شدن تکه‌ای از آن و پریدن به گلو وجود نداشته باشد)، وقتی به محل لثه‌های ملتهب مالیده شده و لثه‌ها را ماساژ دهد، باعث تسکین درد و آرامش کودک می‌شود.
استفاده از دندان‌گیرهایی که داخل یخچال گذاشته و سرد شده‌اند نیز دقیقا همین اثر التیام‌بخش را برای کودک دارند.
من شخصا با ژل‌های مخصوص دندان درآوردن که در داروخانه‌ها فروخته می‌شود موافق نیستم، چون اثر سوء برخی از آنها اثبات شده است. در مواردی که کودک بی‌قراری بیش از حد و
غیر‌قابل کنترلی می‌کند، می‌توان از یک دوز شربت استامینوفن جهت تسکین و آرامش او استفاده کرد.
باید بدانیم اسهال و تب شدید جزو علائم طبیعی رویش دندانی نیستند و احتمالا کودک چیز آلوده‌ای را به دهان برده است.
در صورت بروز اسهال و تب شدید معاینه پزشک لازم است.
تاخیر در رویش دندان‌های شیری می‌تواند دلایل متعددی داشته باشد.
دلیل اول) ارث: یعنی در خانواده پدر و مادر هستند افرادی که دیر دندان درآورده‌اند و کودک نیز به دلایل ژنتیکی تاخیر در رویش دندان‌های شیری دارد و این تاخیر می‌تواند حتی تا ۱۸ ماهگی طول بکشد.
دلیل دوم) تغذیه نامناسب: کمبود برخی ویتامین‌ها (به خصوص ویتامین D) و کمبود کلسیم و فسفر می‌توانند عامل تاخیر رویش دندانی باشند، البته در این موارد قطعا علائم دیگری از سوء‌تغذیه دیده می‌شود، مانند کمبود وزن و ... .
دلیل سوم) کم کاری تیروئید: دیر دندان درآوردن می‌تواند به دلیل کم‌کاری تیروئید باشد. در این مورد نیز علائم دیگری مانند خستگی، ضعف، بی‌حالی، تأخیر در راه افتادن و تأخیر در صحبت کردن و اضافه وزن وجود دارند.
اگر تا ۱۳ ماهگی اثری از رویش دندان‌های شیری در دهان کودک دیده نشود، بهتر است جهت بررسی بیشتر موضوع به پزشک کودک مراجعه کنیم.
رویش دندان‌های دائمی
رویش اولین دندان‌های آسیای دائمی در سن شش سالگی است.
نام این دندان‌ها، دندان‌های شماره ۶ است و در انتهای قوس دندانی در ته فک بدون این که دندان شیری لق شود و بیفتد، رویش می‌یابند و بیشتر والدین متوجه دائمی بودن این دندان‌ها نمی‌شوند و به اشتباه آنها را دندان‌های شیری می‌دانند.
باید بدانین در سن شش سالگی این دندان‌ها رویش می‌یابند و باید در نگهداری و تمیز نگه داشتن آنها توجه ویژه کنیم.
چون از نظر مکانی در انتهای قوس فکی هستند و مسواک زدن و تمیز کردن آنها سخت‌تر از سایر دندان‌ها است و ضمنا دارای شیارهای بسیار عمیق مستعد پوسیدگی هستند.
لازم است به محض رویش کامل آنها اقدام به فیشور سیلانت‌شان کنیم (یعنی با مراجعه به دندانپزشک از او بخواهیم شیار این دندان‌ها را با ماده هم‌رنگ دندان به نام فیشور سیلانت بپوشاند تا تمیز کردن شیارهای عمیق و مستعد پوسیدگی آسان‌تر شده و احتمال پوسیده شدن این دندان‌ها کاهش یابد).
این درمان جزو درمان‌های پیشگیری از پوسیدگی بوده و نیاز به بی‌حسی یا تراش دندان ندارد و روش بسیار ساده و مؤثری است.
دومین راه مراقبت بیشتر از این دندان‌ها این است که مادر خود اقدام به مسواک زدن و تمیز کردن این دندان‌ها بکند، چون به دلیل موقعیت عقب قرار گرفتن این دندان‌ها تمیز کردن آنها کار دشواری است.
باز توصیه به فلوراید‌تراپی‌های منظم می‌کنم. برای کودکان با میزان پوسیدگی‌های بالا و با ریسک بالا هر سه ماه یک بار و برای کودکانی که میزان پوسیدگی بالایی ندارند و اصطلاحا با ریسک پایین پوسیدگی هستند هر سه ماه یک بار فلوراید تراپی توصیه می‌شود.
ترتیب رویش دندان‌های دائمی در فک بالا به ترتیب زیر است
اولین آسیا (حدود شش سالگی)
ثنایای میانی (۷ الی ۸ سالگی)
ثنایای کناری (۸ الی ۹ سالگی)
اولین آسیای کوچک (۱۰ الی ۱۱ سالگی)
دندان نیش (۱۱ الی ۱۲ سالگی)
دومین آسیای کوچک (۱۲ الی ۱۳ سالگی)
در نهایت آسیای بزرگ دوم (۱۳ الی ۱۴ سالگی)
دندان آسیای بزرگ سوم (۱۷ الی ۲۱ سالگی)
دندان‌های شیری به تدریج و هر کدام در سن مخصوص خود ریخته و دندان‌های دائمی جایگزین آنها می‌شوند.
تعداد دندان‌های شیری ۲۰ عدد و تعداد دندان‌های دائمی ۳۲ عدد هستند.
پس ۱۲ عدد از دندان‌های دائمی جایگزین دندان‌های شیری نیستند و در انتهای دهان بدون افتادن دندان شیری رویش می‌یابند.
این دندان‌ها شامل آسیاهای بزرگ اول، دوم و سوم هستند.
بیشتر بخوانید:
تغذیه نوزاد و سلامت دهان و دندان
دندان شیری هم نیاز به درمان دارد
پرسش و پاسخ دندانپزشکی در کودکان
