سمیرا رومینا؛ کارشناس مامایی
دکتر مصطفی نوروزی؛ دانشیار تغذیه دانشگاه علوم پزشکی قزوین
تغذیه عاملی است که برای تمام افراد از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، بهتر است بدانید که تغذیه مناسب می‌تواند تاثیرات زیادی را بر روی شما داشته باشد. بارداری دوره‌ای است که مسئله تغذیه در طول آن بسیار مهم و ضروری می‌شود. اگر شما نیز یک مادر باردار هستید، باید بدانید که تابحال می‌توانستید هرطور که می‌خواهید غذا بخورید و هرچه که دوست دارید را میل کنید، از اين پس استفاده از برخی مواد غذایی برای شما ممکن است منع شود چرا که علاوه بر خودتان سلامت کودک نیز اهمیت دارد. بارداری یکی از حساس‌ترین دوران از لحاظ سلامت برای مادر و همچنین جنین است. مصرف کربوهیدرات بالا در اوایل حاملگی موجب سرکوب رشد جفت می‌شود به خصوص اگر با مصرف لبنیات کم در اواخر بارداری ترکیب شده باشد اين چنین اثری می‌تواند عواقب طولانی مدت برای خطر بیماری‌های قلبی عروقی در فرزندان داشته باشد. بسیاری از خانم‌ها دوران بارداری خود را با ذخیره بسیار کمی از آهن و یا حتی کمبود اين ماده مغذی آغاز می‌کنند. در حالی که با مصرف کافی از گروه گوشت‌ها و سبزیجات برگ سبز تیره می‌توان‌‌اين کمبود‌ها را جبران کرد. در رابطه با مصرف مکمل‌های آهن باید یادآوری کنیم که برخی از افراد با مصرف‌‌اين مکمل‌ها دچار دردهای شکمی، یبوست و در مواردی اسهال می‌شوند. برای‌‌اينکه از میزان مورد نیاز مصرف ویتامین‌‌ها در دوران بارداری نسبت به آنچه در حال حاضر مصرف میکنید پی ببرید، بهتر است که با پزشک و مشاور تغذیه مشورت کنید. اسید فولیک یکی از مهمترین ویتامین‌هایی است که باید دریافت کنید و در صورتی که کمبود آن وجود داشته باشد، اختلال در سلامت شکل‌گیری کانال عصبی جنین به وجود خواهد آمد.
گياه‌خواري
تحقیقات نشان داده هیچ تناقضی بین داشتن رژیم گیاهخواری و بارداری و شیردهی سالم وجود ندارد، به شرطی که مرتبا زیرنظر متخصص تغذیه باشید و برنامه غذایی متعادل و صحیحی را دنبال کنید. رژیم متعادل یعنی رژیمی که شامل ۵۰ تا ۶۰ درصد قند یا کربوهیدرات، ۳۰تا۳۵ درصد چربی و ۱۰ تا ۱۵ درصد پروتئین باشد. در رژیم کلاسیک گیاهخواری مصرف گوشت سفید و قرمز ممنوع است اما سایر محصولات حیوانی مثل شیر، تخم‌مرغ، پنیر و کره را مي‌‌توان مصرف کرد. در نوع دیگری از رژیم گیاهخواری فرد از خوردن هرگونه محصولات حیوانی و دریایی حتی مصرف عسل خودداری می‌کند. در نوع دیگری که به آن گیاهخواری سبک جدید مي‌‌گویند، افراد گاهی ماهی یا گوشت پرندگان مصرف می‌کنند اما از گوشت پستانداران استفاده نمی‌کنند. در رژیم گیاهخواری، بسیار مهم است مادر باردار زیرنظر متخصص زنان و تغذیه باشد که هر از گاهی آزمایش خون تجویز کند و مطمئن شود نیاز به مصرف مکمل آهن و کلسیم وجود دارد یا نه و‌‌اينکه رشد جنین خوب است یا نه. برخورداری از تغذیه سالم و مناسب مادران در دوران بارداری، انتخاب غذاهایی با کیفیت تغذیه‌ای بالا و سرشار از آنتی اکسیدان‌‌ها و جلوگیری از مصرف غذاهای پرچرب و پرکالری سبب تولد نوزاد سالم و با وزن‌‌ايده‌ال مي‌‌شود. به طور کلی، رشد و نمو جنین رابطه مستقیمی با نوع تغذیه و دریافت مواد مغذی و ویتامین‌‌ها از طریق مادر دارد. زنان باردار جوان در وضعیت خاص تغذیه‌‌اي قرار دارند.اين زنان برای تأمین نیاز خود و جنین به مقادیر کافی از انرژی، پروتئین و ریزمغذی‌ها احتیاج دارند. بسیاری از موارد خطرناک را با تدبیر صحیح غذایی و مراقبت‌های بهداشتی مي‌‌توان پیشگیری کرد. باید مشاوره تغذیه‌‌اي هر چه زودتر در زمان بارداری آغاز گردد.
الکل
از جمله موادی است که از جفت عبور کرده و مقادیر زیاد آن‌‌ايجاد سندرم جنین الکلی «FAS» می‌کند. در اين سندرم، علایمی از جمله: ناهنجاری‌های چشم، بینی، قلب، سلسله اعصاب مرکزی، کاهش رشد، کوچکی اندازه دور سر و عقب ماندگی ذهنی مشاهده می‌گردد. بنابراین، بهترین عمل، همانطور که در اسلام تأکید و تحریم شده است عدم مصرف الکل مي‌‌باشد. کافئین مصرف شده توسط مادران باردار و شیرده بدون هیچ‌گونه سدی قادر به قادر به عبور از جفت و ترشح در شیر می‌باشد و در نتیجه به راحتی به بدن جنین یا نوزاد منتقل می‌شود. مصرف زیاد کافئین با افزایش سقط جنین و مشکلات بارداری در ارتباط است. پیشنهاد مورد قبول برای زنان باردار، مصرف کافئین در حد اعتدال (یعنی مصرف روزانه حداکثر 2 فنجان در روز از مایعات حاوی کافئین مانند چای و قهوه) است. به زنان باردار مبتلا به دیابت، توصیه می‌گردد که غذای مصرفی روزانه خود را در وعدههای زیاد و به مقدار کم دریافت کنند. برای کنترل دیابت، باید وعدههای غذای اصلی و فرعی شامل پروتئین و کربوهیدرات بوده و در طی فواصل منظمی در روز خورده شوند. مصرف ساکارز (شکر) کاملاً محدود گردد. در صورتی که عدم تحمل به گلوکز برای اولین بار در دوران بارداری دیده شود به عنوان دیابت زمان بارداری مطرح می‌گردد که مي‌‌توان برای درمان آن از انسولین استفاده کرد.
آلفا لینولنیک اسید
(ALA) یک اسید چرب ضروری است که در بدن به اسیدهای چرب امگا3 تبدیل می‌شود. اين اسید چرب در بذر کتان و روغن بذر کتان، روغن کانولا، گردو و روغن گردو، سویا و... یافت می‌شود. البته توجه به‌‌اين نکته ضروری است که نسبت امگا6 به امگا3 اهمیت دارد و هر چقدر‌‌اين نسبت کمتر باشد مناسب‌تر است. سازمان بهداشت جهانی نسبت 5 به 1 را برای نسبت امگا6 به امگا3 پیشنهاد می‌دهد که در بیشتر افراد‌‌اين نسبت بیشتر می‌باشد. امگا6 در روغن‌های گیاهی مانند روغن ذرت، آفتابگردان، کنجد و... به فراوانی یافت می‌شود. در حقیقت لازم است که یک فرد گیاهخوار برای تامین نسبت لازم امگا6 به امگا3 مصرف روغن‌هایی چون روغن بذر کتان، روغن گردو، روغن کانولا و سویا را در رژیم خود افزایش و مصرف روغن ذرت، روغن آفتابگردان و روغن کنجد را در رژیم خود کاهش دهد.
نتیجه‌گیری
داشتن یک رژیم غذایی گیاهخواری در دوران بارداری، جنبه‌‌های مثبت نیز دارد: به عنوان مثال، دفع منابع پروتئینی گیاهی برای کلیه‌ها، راحت‌تر است و گیاهخوار بودن می‌تواند از پوسیدگی دندان- یکی از مسائل رایج در دوران بارداری- جلوگیری کند. همه زنان باردار نیازمند آهن، کلسیم، اسید فولیک، اسیدهای چربی اصلی مانند DHA (که در رژیم غذایی گیاهی می‌توان تأمین کرد)، روی و پروتئین اضافی و 200 الی 300 کالری بیشتر از کالری مصرفی در دوران پیش از بارداری، هستند.
