زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

منيره دادخواه ؛ كارشناس ارشد تغذيه و رژيم‌درماني، انستيتو تحقيقات تغذيه‌اي و صنايع غذايي كشور

سیستم ایمنی بدن ما با حفاظت از اندام‌های مختلف در پیشگیری و كنترل بسیاری از بیماری‌ها نقش مهمی را ایفا می‌نماید، ولی با این حال گاهی اوقات به علل ناشناخته به جای سركوب عوامل بیماری‌زا به بافت‌های بدن حمله‌ور شده و خود سبب ایجاد بیماری می‌شود. این دسته از بیماری‌ها اصطلاحاً به عنوان بیماری‌های اتو‌ایمیون یا خود‌ایمنی شناخته می‌شوند. 

آرتریت روماتویید و لوپوس از این دسته بیماری‌ها محسوب می‌گردند.

علل لوپوس:

اینكه به چه علتی سیستم ایمنی بر علیه سلول‌های بدن تحریك می‌شود، مسأله‌ای است كه هنوز مشخص نیست، شاید بروز برخی عفونت‌ها، مصرف پاره‌ای از داروها و آنتی‌بیوتیك‌ها، استرس زیاد و زمینه ژنتیكی از عوامل مستعدكننده این بیماری باشند. كما اینكه در تایید این گفته تحقیقات علمی نشان داده‌اند كه خویشاوندان نزدیك بیمار در مقایسه با سایر افراد 10 برابر بیشتر مستعد ابتلا هستند. 

لوپوس بیشتر در زنان و در محدوده سنی 13 تا 40 سالگی دیده می‌شود. 

این بیماری نیز مثل سایر بیماری‌های خود ایمنی گاهی اوقات شدت یافته و زمانی خاموش می‌گردد.

لوپوس چه بیماری است؟

در بیماری لوپوس سیستم ایمنی با حمله به بافت‌های بدن موجب التهاب و آسیب آنها می‌شود. از علائم این بیماری می‌توان به خستگی زیاد، تورم و دردناك بودن مفاصل، بزرگی طحال و كبد، تب و ضعف، زخم‌های دهانی و بثورات پوستی كه گاهی اوقات به شكل پروانه‌ای روی گونه‌ها مشاهده می‌شوند، اشاره كرد. البته آسیب‌های كلیوی و مشكلات قلبی نیز از عوارض لوپوس می‌باشند.
  

رژیم درمانی در لوپوس:
 

در این بیماری نیز مثل سایر موارد، رژیم غذایی باید مطابق با نیازهای تغذیه‌ای بیمار و تداخلات احتمالی داروها تنظیم گردد. در درجه اول توجه به میزان انرژی دریافتی روزانه به جهت دستیابی به وزن مناسب و حفظ آن حائزاهمیت است. 

از آنجایی كه در این دسته بیماران مشكلات قلبی و كلیوی از بدترین عوارض جانبی هستند، توجه به میزان دریافت مایعات، برخی از مواد معدنی مثل سدیم، پتاسیم، كلسیم و مقدار پروتئین و نوع چربی دریافتی روزانه مهم می‌باشد.

كنترل و درمان لوپوس:

در كنترل و درمان لوپوس از داروهای استروییدی برای كاهش درد، التهاب و سركوب سیستم ایمنی بدن استفاده می‌شود كه البته مصرف طولانی مدت این دسته داروها خود عوارضی مثل احتباس آب و سدیم در بدن، بالا رفتن قند خون، تخلیه پتاسیم و كلسیم از بدن، افزایش وزن و پوكی استخوان را به همراه خواهد داشت. 

در بسیاری از بیماران مصرف داروهای ضدالتهاب غیر استروییدی مثل آسپرین و استامینوفن در كنار كنترل دریافت‌های غذایی، تا حدود زیادی در بهبود بیماری موثر می‌باشد. 

در این افراد استفاده از كرم‌های ضدآفتاب برای محافظت از پوست در برابر پرتوهای مضر خورشید در طول روز ضروری است.

در برخی موارد نیز جهت رفع علائم پوستی و مفصلی در لوپوس از داروهای ضد مالاریا كه تقریباً كم عارضه هستند، استفاده می‌گردد. 

توصیه می‌شود كه این دسته از بیماران جهت كنترل روند درمان، تحت نظر متخصص روماتولوژی قرار گیرند و هر چند وقت یكبار وضعیت كلیه‌ها در آنها با انجام آزمایشات مربوطه بررسی گردد.

توصیه‌های تغذیه‌ای برای كنترل بیماری: 

محدود كردن دریافت چربی‌های اشباع و كاهش مصرف بعضی از غیراشباع‌ها.

دریافت زیاد این دسته از چربی‌ها زمینه ساز بروز بیماری‌های قلبی بوده و در افزایش التهاب و درد تاثیرگذار است. بدین منظور بهتر است میزان مصرف گوشت قرمز (به‌خصوص انواع پرچربی)‌، روغن حیوانی، كره، خامه، لبنیات پرچرب و روغن نباتی جامد محدود گردد.

حتی از بین روغن‌های مایع گیاهی برخی در تخفیف دادن میزان درد و التهاب بهتر از سایر انواع هستند، به همین دلیل در طبخ غذاها استفاده متعادل از روغن‌هایی مثل روغن زیتون و كانولا را جایگزین سایر انواع نمــایید.

مصرف انواع Fast Food مانند سوسیس، كالباس و سایر فرآورده‌های گوشتی مشابه، علائم بیماری را تشدید می‌نمایند. 

میزان دریافت پروتئین و سدیم با توجه به وضعیت كاركرد كلیه‌ها تعیین می‌شود، با این حال برای كمك به سلامت قلب و كلیه‌ها، بهتر است دریافت نمك و غذاهای شور محدود گردد.

برخی مواد غذایی مثل قارچ و حبوبات حاوی تركیباتی هستند كه در تشدید علائم بیماری موثرند.

مطالعات علمی نشان داده‌اند كه در این بیماران سطح آنتی‌اكسیدان‌های پلاسما و میزان دریافت رژیمی آنها پایین‌تر از سایر افراد است.

به این منظور مصرف مناسب منابع غذایی این تركیبات مثل میوه‌ها و سبزی‌های تازه و غنی از ویتامین C و بتاكاروتن (هویج، اسفناج، طالبی، زردآلو، مركبات و......) توصیه می‌شود.

بسیاری از مغزها و دانه‌های روغنی منبع خوبی از ویتامین E و حاوی سلنیوم هستند كه استفاده متعادل از انواع بی‌نمك آنها نیز به تامین این دسته از آنتی‌اكسیدان‌ها كمك می‌كند. استفاده از مغزها و دانه‌های روغنی مثل پسته، گردو و تخمه كدو در برنامه غذایی روزانه به این بیماران توصیه می‌شود.

البته می‌توان از مكمل‌های دارویی این مواد مغذی نیز به مقدار مشخص، زیر نظر پزشك متخصص استفاده كرد.

در برخی موارد جایگزین كردن مصرف ماهی (‌نه به شكل سرخ شده در روغن) به جای گوشت قرمز و تخم‌مرغ در برنامه غذایی افراد مبتلا به لوپوس به تخفیف علائم بیماری كمك می‌نماید. در بین انواع ماهی، مصرف نوع ساردین، سالمون و ماهی تن اقیانوس كه میزان چربی‌های امگا- 3 آنها بالاتر بوده ، بیشتر توصیه می‌شود. 

استفاده از مكمل دارویی اسیدهای چرب امگا-3 نیز با نظر پزشك می‌تواند در حفاظت از كلیه‌ها، قلب و كاهش التهاب موثر باشد. 

استفاده مرتب از برخی گیاهان مثل دانه بزرك در برنامه غذایی روزانه به تامین درصدی از اسیدهای چرب امگا- 3 كمك می‌كند.

در پایان باید افزود كه تامین آرامش، استراحت كافی و دور بودن از شرایط استرس‌زا برای كمك به روند درمان بیمار بسیار موثر می‌باشد.