زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

دكتر بیژن صدری زاده

اشكال بالینی وبا

از دست دادن مقادیر زیاد مایع ناشی از یك اگزوتوكسین است كه بر روده باریك تأثیرمی‌گذارد.

تهوع و استفراغ فراوان در مراحل اولیه بیماری اتفاق می‌افتد.

در اغلب موارد، عفونت، بدون علامت است یا ایجاد اسهال خفیف می‌كند به ویژه در مواردی كه عامل بیماری «بیوتیپ التور» باشد.

افراد بدون علامت می‌توانند عفونت را به دیگران انتقال دهند.

در اشكال شدید درمان نشده بیماری، دزیدراتاسیون سریع، اسیدوز، كلاپس عروقی، هیپوگلیسمی در كودكان و نارسایی كلیه ممكن است به سرعت به مرگ منجر شود.

در موارد شدیدا دزیدراته (وبای وخیم) ممكن است مرگ در ظرف چند ساعت اتفاق بیفتد و میزان كشندگی به50 درصد برسد.

با رهیدراتاسیون مناسب و به موقع، بایستی میزان كشندگی كمتر از 1 درصد باشد.

تشخیص وبا

علت بیماری با جدا كردن ویبریوكلرا سروگروپ O1 یا O139 از نمونه مدفوع تأیید می‌گردد.

در همه‌گیری‌ها پس از تأیید آزمایشگاه و تعیین حساسیت به آنتی بیوتیك، تأیید كلیه موارد بعدی ضرورت ندارد و برای تشخیص بیماری بایستی از تعریف موارد بالینی سازمان جهانی بهداشت (WHO Clinical Case Definitions) به شرح زیر استفاده شود:

1 ) بیماری ناشناخته در یك ناحیه:‌ دزیدراتاسیون شدید یا مرگ ناشی از اسهال آبكی در یك بیمار 5 ساله یا بزرگتر

2 ) وبای بومی (Endemic Cholera): اسهال حاد آبكی با یا بدون استفراغ در یك بیمار 5 ساله یا بزرگتر

3 ) وبای اپیدمیك (Epidemic Cholera): اسهال آبكی با یا بدون استفراغ در هر بیمار

وقوع وبا

وبا یكی از قدیمی‌ترین و شناخته‌شده‌ترین بیماری‌های همه‌گیر (Epidemic Disease) است.

همه‌گیری‌ها و عالم‌گیری‌ها، قویا با مصرف آب و غذای ناسالم، بهداشت ناكافی، بهسازی محیط نامطلوب و شرایط زندگی شلوغ و پرجمعیت ارتباط پیدا می‌كنند.

مخزن بیماری: مخازن بیماری انسان ها  و محیط می‌باشند.

دوره نهفتگی: از چند ساعت تا 5 روز، معمولا 3-2 روز می‌باشد.

راه‌های انتقال: انتقال بیماری از طرف مصرف آب یا غذای آلوده صورت می‌گیرد. آب معمولا توسط مدفوع افراد مبتلا (Infected) آلوده می‌شود.

آلودگی آب آشامیدنی ممكن است در منبع (Source)، در جریان حمل و نقل‌، یا در طی ذخیره آب در منزل اتفاق بیفتد.

غذا نیز ممكن است به وسیله دست‌های كثیف (Soiled Hands) در جریان تهیه غذا یا موقع خوردن غذا آلوده شود.

در مراسم تدفین افرادی كه به علت وبا فوت كرده‌اند، انتقال بیماری ممكن است از طریق مصرف غذا و نوشیدنی‌هایی كه توسط افراد خانواده پس از دست زدن به جسد، تهیه شده، اتفاق بیفتد.

ویبراكلرا O1 و O139 می‌توانند برای مدت‌های طولانی در آب باقی بمانند و در غذای پس مانده مرطوب تكثیر پیدا كنند.

نوشیدنی‌هایی كه با آب آلوده تهیه شده و به وسیله فروشندگان دوره گرد (Street Vendors) به فروش می‌رسند، همچنین یخ و بطری‌های آب تجارتی در انتقال وبا نقش داشته‌اند.

سبزیجات پخته و میوه‌جاتی كه با آب فاضلاب درمان نشده ( Untreated Wash water) تازه شده‌اند (Refreshened) نیز در انتقال وبا مؤثر بوده‌اند.

اغلب موارد بیماری با غذای دریایی خام یا نیمه پخته در ارتباط بوده‌اند.

وبا تا زمانی كه مدفوع از نظر ویبریوكلرا مثبت است واگیردار می باشد. سرایت از افراد علامت‌دار معمولا تا چند روز پس از بهبودی، و از افراد بدون علامت بین 7 تا 14 روز امكان‌پذیر است.

در حالی كه دفع متناوب ویبریو ندرتا برای چند ماه ادامه می‌یابد. حاملی مزمن نادر است.

گروه های خطر وبا

1) افزایش خطر: گروه‌های كه در حد پایین‌ترین سطح شرایط اجتماعی اقتصادی قرار دارند، به ویژه آنهایی كه به آب آشامیدنی سالم و بهسازی محیط دسترسی ندارند، مبتلایان به فقدان اسید معده (Gastric Achlorhydria)  دارندگان گروه خونی O در صورت ابتلا، در برابر وبای شدید آسیب‌پذیر‌تر می‌باشند.

2) كاهش خطر: شیرخوارانی كه از شیرمادر استفاده می‌كنند.

ابتلا به وبا در برابر ابتلای مجدد (Reinfection) محافظت كوتاه مدت ایجاد می‌كند. در نواحی بومی،  اغلب مردم در اوایل بلوغ آنتی بادی پیدا می‌كنند.

پیشگیری از وبا

1) پیشگیری از وبا و انتشار آن متكی است بر قطع انتقال مدفوعی – دهانی از طریق دسترسی به آب آشامیدنی سالم، بهسازی مناسب و دفع فاضلاب و رعایت اصول بهداشتی از جمله شستن دستها.

از مصرف سبزی‌جات و میوه‌جات خام یا غذای دریایی نپخته باید اجتناب شود.

2)  2 نوع واكسن خوراكی بوسیله سازمان جهانی بهداشت مورد قبول واقع شده‌اند و در بسیار از كشورها (به جز آمریكا) موجود می‌باشند.

3) اقداماتی كه از جابجایی مردم یا غذاها یاسایر كالاها جلوگیری می‌كند از نظر اپیدمیولوژیك موجه نیستند و اثر آنها در كنترل وبا هرگز به ثبوت نرسیده است.

4) سازمان جهانی بهداشت، غربالگری جاری (Routine) و قرنطینه مسافرانی را كه از نواحی آلوده به وبا می‌آیند، توصیه نمی‌كند.

مدیریت بیمار مبتلا به وبا

1 ) بستری كردن در بیمارستان، همراه با احتیاطات روده‌ای (Enteric Precautions) برای بیماران مبتلا به اشكال شدید بیماری ضرورت دارد، در حالی كه جداسازی كامل لازم نیست.

اشكالی را كه از شدت كمتری برخوردارند، می‌توان به طور سرپایی با مایع درمانی خوراكی (Oral Rehydration) درمان كرد.

داروهای ضدمیكربی از نظر بالینی برای بیمارانی تجویز می‌شوند كه شدیدا" دزیدراته هستند یا دزیدراتاسیون متوسط دارند ولی به علت دفع مداوم مایعات فراوان، تأمین نیازهای مایع‌رسانی (Rehydration) آنان مشكل است.

2 ) درمان: پایه و اساس درمان وبا رساندن مقدار كافی و به موقع مایعات (Rehydration) است.

بیمارانی كه دچار دزیدراتاسیون خفیف یا متوسط می‌باشند ممكن است با مایع درمانی خوراكی (Oral Rehydration Therapy) با استفاده از ORS به تنهایی و به طور موفقیت‌آمیزی درمان شوند.

تنها بیماران شدیدا دزیدراته یا بیمارانی كه استفراغ شدید دارند و آنهایی كه قادر به نوشیدن ORS نیستند نیاز به مایع درمانی وریدی (Intravenous Rehydration)  خواهند داشت.

بیمارانی كه از شوك هیپوگلیسمیك و دزیدراتاسیون شدید جان به در می‌برند ممكن است به عوارضی از قبیل هیپوگلیسمی دچار شوند كه باید بی‌درنگ تشخیص داده و درمان شود.