دكتر علیرضا زالی؛ متخصص و جراح مغز و اعصاب
تومورهای مغزی اساسا جزء بیماری‌های جدی سیستم اعصاب مركزی محسوب می‌شوند؛ زیرا به دلیل ماهیت خاصی كه دارند می‌توانند منجر به تغییراتی در مرگ و میر و شاخص عوارض و موربیدیتی ناشی از بیماری‌های مغز و اعصاب شوند.
طبقه‌بندی تومورهای مغزی
تومورهای مغزی به دو دسته اولیه و ثانویه تقسیم می‌شوند كه در مورد هر كدام توضیحاتی ارائه می‌گردد:
تومورهای مغزی اولیه: منظور از تومورهای اولیه، تومورهایی هستند كه به دلایلی از یكی از عناصر آناتومیك داخل جمجمه منشاء گرفته‌اند؛ بنابراین، تومورهایی كه از پوست سر، جمجمه، پرده مغز و منبع مغز منشاء می‌گیرند، جزء این دسته از تومورها هستند.
در تومورهای مغزی، فرضا در بیمار مبتلا به Basal Cell Carcinoma نیز به دلیل تهاجم این تومور، پشت گوش و استخوان تخریب می‌شود و بر پرده دور مغز و حتی ممكن است به داخل مغز هم آسیب برسد.
مشابه این حالت در Squamus Cell Carcinoma یا در Melanoma هم ممكن است ایجاد شود. اگرچه این نوع تومورها از دسته تومورهای پوستی هستند، اما وقتی به مغز حمله می‌كنند، به عنوان یك تومور اولیه، بر روی سیستم مغز و اعصاب، قابل بررسی هستند.
تومورهایی مانند تومور مننژیوما اگرچه از پرده‌های مغز منشاء می‌گیرند، ولی می‌توانند گسترش پیدا كرده، استخوان را گرفتار كنند و حتی در برخی موارد موجب ارتشاح پوستی شوند. در واقع، هر یك از این عناصر موجب ضایعه تومورال شوند، می‌توان از لفظ تومورهای مغزی استفاده كرد.
تومورهای مغزی ثانویه
تومورهای ثانویه، تومورهایی هستند كه منشاء آنها در جایی دیگر است و متاستاتیك به وجود می‌آیند كه متناسب با سن و طول عمر افراد در یك جامعه می‌باشند؛ به این معنا كه هر چه طول عمر در یك جامعه بیشتر باشد، احتمال بروز تومورهای متاستاتیك هم افزایش می‌یابد.
شیوع تومورهای مغزی در سنین مختلف
رشد تومورهای مغزی متناسب با سن و جنس افراد متفاوت است؛ مثلا تومورهای متاستاتیك، تومورهایی هستند كه در دهه پنجم زندگی شیوع بیشتری دارند؛ همچنین توزیع این نوع تومورها در خانم‌ها متفاوت است.
اگرچه شایع‌ترین توموری كه به مغز متاستاز می‌دهد، تومور ریه است و به دلیل جریان خونی كه از قلب به ریه وارد می‌شود، امكان لانه گزینی سلول‌های تومورال در ریه وجود دارد، به دلیل اینكه پالایش این سلول‌ها مستقیما در داخل ریه و در جریان عمومی خون صورت می‌گیرد، در خانم‌ها به دلیل شیوع بالای تومورهای پستان، متاستاز این تومورها به مغز وجود دارد.
با اینكه درصد شیوع برخی تومورها در جامعه پایین است، ولی تمایل بسیار زیادی به تهاجم و متاستاز به مغز را دارند؛ مانند ملانوما یا كوریوكارسینوما.
انسیدانس تومورهای مغزی
براساس آمار انسیدانس تومورهای مغزی در كشور، با آمارهای جهانی مشابه است. پیش‌بینی می‌شود در جامعه ما، به طور معمول، به ازای هر صد هزار نفر در هر سال، 6-5 مورد جدید تومورهای مغزی مشاهده شود؛ لذا براساس آمار، در جامعه كنونی ما با افزایش وسایل كمك تشخیصی، امكان تشخیصی تومورهای مغزی، در مراحل اولیه افزایش می‌یابد.
تومورهای مغزی در اطفال
تومورهای مغزی اطفال با تومورهای سنین بزرگسالی تفاوت دارد. شایع‌ترین سرطان در اطفال، سرطان ناشی از خون است؛ ولی شایع‌ترین سرطان غیرخونی، در اطفال تومورهای مغزی هستند كه از نوع سرطان Solid می‌باشند.
طبقه‌بندی تومورهای مغزی براساس منشاء
در سیستم اعصاب مركزی دو گروه سلول‌های عمومی وجود دارند:
1- سلول‌های پشتیبان یا حفاظت‌كننده كه تحت عنوان خانواده بزرگ سلول‌های پشتیبان گلیال نامیده می‌شدند و بخش عمده‌ای از سلول‌های سیستم اعصاب مركزی، اعم از مغز، نخاع و مخچه و ساق مغز را این نوع سلول‌ها تشكیل می‌دهند. سلول‌های گلیال، از سلول‌های تخصصی پشتیبانی و حفاظت می‌كنند.
2- سلول‌های اختصاص‌یافته سیستم اعصاب (نورون‌ها)
با توجه به اینكه تعداد سلول‌های گلیال نسبت به نورون‌ها بیشتر است، احتمال ایجاد تومورهای مغزی كه از سلول‌های گلیال منشاء می‌گیرند، نسبت به تومورهایی كه از نورون‌ها منشاء می‌گیرند، ده برابر بیشتر می‌باشد؛ یعنی تنها ده درصد تومورهای مغزی ناشی از نورون‌ها و 90 درصد ناشی از سلول‌های گلیال هستند.
بنابراین، شایع‌ترین تومورهای مغزی، تومورهای با منشاء گلیال می‌باشند. از این گروه تومور «Glyoma» شایع‌ترین تومور مغزی است كه در گروه‌های سنی مختلف ممكن است دیده شود. پس از تومورهای Glyoma، تومورهای متاستاتیك و تومورهای مننژیوما از نظر شدت و میزان بروز قرار دارند...
برای خواندن بخش دوم- تومورهای مغزی- اینجا کلیک کنید.
