شیر كامل گاو
شیر كامل گاو را نباید قبل از سن یك سالگی به رژیم غذایی اضافه نمود. مسائلی مانند میزان بالای املاح شیر گاو، كمبود میزان آهن و احتمال ایجاد افزایش حساسیت نسبت به پروتئین شیر گاو (در صورتی كه قبل از 12 ماهگی مصرف شود)، همگی نشانه نامناسب بودن شیر گاو در مراحل ابتدایی زندگی می‌‌باشند.
نوزادان تغذیه شده با شیر گاو، مقادیركمتری آهن، اسید لینولئیك و ویتامین E و مقادیر بیشتری سدیم، پتاسیم و پروتئین دریافت میكنند. عدم تحمل نسبت به پروتئین شیر گاو ممكن است منجر به خونریزی واضح و یا میكروسكوپی روده و متعاقب آن كمبود آهن شود. شیر كم چرب (2-1 درصد ) و بدون چربی در 12 ماه اول زندگی برای نوزادان مناسب نیست. نوزادان برای تامین انرژی خود باید حجم بالایی از شیر را به همراه مقدار زیاد پروتئین هضم كنند كه در عین حال از نظر اسیدهای چرب ضروری كافی نیست.
تركیبات شیر مادر و شیر گاو
تركیبات شیر مادر با شیر گاو متفاوت است و به همین دلیل مصرف شیر گاو تعدیل نشده تا حداقل یك‌سالگی برای نوزادان توصیه نمی‌شود. هر دو 20 كیلوكالری / انس (حدود 30 میلی‌لیتر) انرژی دارند، ولی منبع تولید انرژی هر كدام متفاوت است. به عنوان مثال ،7-6 درصد انرژی شیر مادر و 20 درصد انرژی شیر گاو از پروتئین است.
درصد بیشتری از پروتئین شیر مادر پروتئین Whey (عمدتا لاكتالبومین) است، در حالی كه بیشتر پروتئین شیر گاو از نوع كازئین است كه همانطوركه قبلا ذكر شد كازئین در معده نوزاد ایجاد دلمه سختی می‌كند كه به سختی هضم می‌شود، در حالیكه لاكتالبومین شیر مادر دلمه نرمی را تشكیل می‌دهد كه به راحتی جذب می‌شود. غلظت اسیدهای آمینه تورین و سیستین در شیر مادر بیشتر از شیر گاو است.
این اسیدهای آمینه برای نوزادان نارس ضروری هستند. لاكتوز 42 درصد انرژی شیر مادر و تنها 30 درصد انرژی شیر گاو را تامین می‌كند. لیپیدها 50 درصد انرژی شیر مادر و شیر كامل گاو را تامین میكنند. اسید لینولئیك كه یك اسید چرب ضروری است 4 درصد انرژی شیر مادر و تنها 1 درصد انرژی شیر گاو را تامین می‌كند.
میزان كلسترول شیر مادر 20 -10 میلی‌گرم در دسی‌لیتر و در شیر گاو 15 -10 میلی‌گرم در دسی‌لیتر است. چربی كمتری از شیر گاو در مقایسه با شیر مادر جذب می‌شود. یك نوع لیپاز در قسمت غیرچربی شیر مادر وجود دارد كه توسط نمك‌های صفراوی تحریك شده و به طور موثری به هیدرولیز تری‌گلیسیرید‌های شیر كمك می‌كند.
تمام ویتامین‌های محلول در آب شیر مادر منعكس كننده میزان دریافت غذایی او هستند. شیر گاو حاوی مقادیر كافی ویتامین‌های گروه B بوده، ولی ویتامین C آن كم است. شیر مادر و شیر گاو غنی شده مقدار كافی ویتامین A را تامین میكنند. شیر مادر از نظر ویتامین E غنی‌تر از شیر گاو است. شیر مادر حاوی پنج متابولیت ویتامین D بوده كه 20 واحد بین‌المللی در لیتر (0/5 میكروگرم كوله‌كلسیفرول) فعالیت ویتامین D دارد.
با این حال نیاز به ویتامین D از دو ماهگی اهمیت پیدا می‌كند. شیر گاو معمولا با 400 واحد بین‌المللی در لیتر (10 میكروگرم كوله‌كلسیفرول) ویتامین D غنی می‌شود. همانطور كه گفته شد مقدار آهن در شیر انسان و شیر گاو كم است (0/3 میلی‌گرم در لیتر). تقریبا 50 درصد آهن شیر مادر و كمتر از 1 درصد آهن شیر گاو جذب می‌شود.
فراهمی زیستی روی شیر مادر بیشتر از شیر گاو است. كلسیم، فسفر و فلوئور شیر گاو به ترتیب 3 برابر، 6 برابر و 2 برابر بیشتر از شیر مادر است. محتوای بالای پروتئین و املاح معدنی شیر گاو باعث بار بیشتر مواد محلول كلیوی و یا مقادیر دفعی نیتروژن و مینرال‌ها می‌شود. غلظت سدیم و پتاسیم شیر مادر یك‌سوم شیر گاو است كه باعث كمتر شدن بار كلیوی شیر انسان می‌شود.
علاوه بر تفاوت‌های ذكر شده شیر مادر با شیر گاو، شیر مادر و كلستروم حاوی آنتی‌بادی‌ها و عوامل ضد عفونت است كه در شیرخشك‌های نوزادان وجود ندارد . ایمونوگلوبولین A مترشحه به طور دائمی در شیر مادر دیده شده و موجب حفاظت روده نارس نوزاد در برابر عفونت می‌شود.
با این حال، تحقیقات نشان داده‌اند كه برای حصول این اثرات شیر مادر باید حداقل تا 3 ماه به نوزاد داده شود. پروتئین تركیب شونده با آهن یعنی لاكتوفرین باعث عدم دسترسی باكتری‌ها به آهن شده و در نتیجه رشد باكتری‌ها كاهش می‌یابد. لیزوزیم‌ها كه آنزیم‌های باكتریولیتیك موجود در شیر مادر هستند، پس از غیر فعال‌شدن باكتری توسط پراكسیدها و اسید‌اسكوربیك موجود در شیر مادر، باعث تخریب غشای سلولی باكتری‌ها می‌شوند. به خاطر این عوامل ضد باكتری، احتمال عفونت در نوزادانی كه با شیر مادر تغذیه می‌شوند كمتر از نوزادانی است كه از شیر خشك استفاده میكنند.
برای خواندن بخش اول -تفاوت‌های شير مادر با ساير شيرها- اینجا کلیک کنید.
